پرواز هواپیماها برای زمین گیر کردن لشگر ملخ ها

چشم هایم مثل دو ملخ ، در پهنه دشت به این سو و آن سو جست می زند. از دیدن این همه ملخ متعجبم. زیر آفتاب تند خرداد ماهی دشت مغان ، ملخ ها عین اسپندهای در معرض حرارت ، مدام بالا و پایین می پرند .
اوایل اردیبهشت ماه بود که سر و کله شان در مراتع مغان پیدا شد. ابتدا کسی این مهمانان همیشگی را جدی نمی گرفت. به قول کربلایی رسول از عشایر قشلاقات اصلاندوز «این دشت هرگز بدون ملخ نبوده است .»
غوغای هجوم ملخ ها به استان های جنوبی کشور که خبرساز شد ، کشاورزان مغانی در شمال غرب کشور ، نسبت به موضوع حساس تر شدند. آنها متوجه شده بودند که انگار تعداد ملخ های پخش و پلا شده در دشت و مرتع ، بیشتر از هر سال است .
اواسط اردیبهشت ماه موضوع با انتشار اولین تصاویر مربوط به هجوم گسترده ملخ ها به مراتع عشایر نشین شهرستان پارس آباد جدی تر شد. اهالی منطقه می گویند حجم هجوم ملخ ها به این منطقه تاکنون بی سابقه بوده است .
شانزدهم اردیبهشت ماه گذشته ، اجتماع ملخ ها خود را از مراتع دوردست تر به جاده پارس آباد- بیله سوار رساندند . آنها بخش هایی از سطح جاده را پوشاندند . انگار مثل یک لشگر مهاجم خارجی ، می خواستند از راههای اصلی برای پیشروی سریع تر خود استفاده کنند .

مدیر حفظ نباتات جهاد کشاورزی اردبیل می گوید همه ساله عملیات دیده‌بانی، کانون‌یابی و کانون‌کوبی ملخ ها در سطح مراتع استان و به ویژه دشت مغان انجام شده است .
یحیی آذرمی می افزاید: در شرایط عادی گستره عملیات کانون کوبی ملخ ها حداکثر به یکهزار هکتار می رسید تا از افزایش جمعیت این حشرات پیشگیری شود. اما امسال با توجه به طغیان جمعیت ملخ ها ، گستره علمیات کانون کوبی تا به امروز به ۲۵ هزار هکتار رسیده است و پیش بینی می شود تا اواخر تیر ماه جاری ، حداقل ۳۰ هزار هکتار از مراتع و اراضی منطقه سمپاشی شوند .

او می گوید ملخ های هجوم آورنده به دشت مغان از نوع ملخ های بالدار مراکشی هستند .
مدیر حفظ نباتات جهاد کشاورزی استان تصریح می کند : این نوع ملخ ها به ملخ های بالدار مشهورند و به دلیل توانایی شان در پرواز سریع و گروهی در مسافت‌های طولانی، از خطرناک‌ترین نوع حشرات برای پوشش های گیاهی هستند. اگر آنها با وزش باد موافق همراه شوند ، می توانند روزانه ۲۰۰ تا ۲۵۰ کیلومتر را طی کنند .
سعیدی سخنگوی سازمان مدیریت بحران کشور هم درباره منشأ هجوم ملخ‌ها به کشور گفته است: مسیر اصلی ورود ملخ‌ها به کشور از شمال آفریقا به سمت عربستان و سپس ایران بوده است . با این حال کارشناسان می گویند شرایط اب و هوایی خود استان اردبیل نیز در تشدید این پدیده بی تاثیر نبوده است .

بهرام ناصری ، حشره شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه محقق اردبیلی می گوید هرگاه پس از چند سال خشک سالی ، به دوره ترسالی و سپس قطع بارندگی ها برسیم ، احتمال افزایش جمعیت ملخ ها بیشتر می شود .
او تصریح می کند : در این شرایط جمعیت ملخ ها ابتدا به صورت تدریجی افزایش می یابد. در ادامه زمانی که ملخ‌های بیابانی با یکدگیر مواجه می شوند، سیستم عصبی آن‌ها ماده ای بنام سروتونین ترشح می کند که باعث می شود بیشتر به هم جذب شوند و گروه‌های اولیه را تشکیل می دهند که به اصطلاح گروه‌های «طغیان » نامیده می شوند ؛ زمانی که این گروه‌ها به هم می پیوندند و گروه‌های بزرگتری را تشکیل می دهند، افزایش فوری و ناگهانی جمعیت ملخ ها رخ می دهد .
این حشره شناس ادامه می دهد: ملخ به‌طور روزانه حداقل ۱۰۰ تا ۱۵۰ تخم می‌گذارد و اگر شرایط آب و هوایی مساعد باشد ، تخم ها بین ۱۰ تا ۶۵ روز می شکنند و طی ۳۰ تا ۴۰ روز ملخ های بی بال ظاهر می شوند. اما با ادامه شرایط مساعد ، ملخ ها در طول ۲۲ روز بعدی به حشره بالغ تبدیل می‌شود؛ در واقع زمان لازم برای شکستن تخم تا تبدیل به گونه مهاجم پروازی حدود دو ماه است .

اگرچه حشره ملخ به عنوان منبع سرشار از پروتئین برای پرورش عقرب (برای سم گیری ) ، ماهی‌ها و طیور کاربرد دارد و حتی در برخی مناطق جهان به ویژه کشورهای آسیای شرقی به عنوان ماده غذایی انسان هم مصرف می شود ، اما تبعات منفی تکثیر سریع جمعیت آن بیشتر است. از کنترل خارج شدن رشد جمعیت ملخ ها در طبیعت بسیار خطرناک است. ملخ ها آسیب مستقیمی به انسان نمی زنند اما می توانند باعث قحطی و گرسنگی شوند. اگر اجتماعات چند صد هزار تایی و میلیونی تشکیل دهند ، تقریبا هر مزرعه و باغی را که در سر راه آنها قرار دارد ، از بین می برند .
سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) اخیرا نسبت به خطر گسترس شیوع آفت ملخ در ایران هشدار داده و اعلام کرده است ملخ های نوع مراکشی با پرواز به سمت مزارع ایران هر محصول کشاورزی را نابود می کنند و اگر مهار نشوند ، به تهدیدی جدی برای آذوقه مردم تبدیل خواهند شد .

مدیر کل جهاد کشاورزی اردبیل می گوید این استان به دلیل داشتن مراتع وسیع به ویژه در شمال استان ، یکی از مناطق اصلی تجمع و تخم گذاری ملخ های مراکشی و ایتالیایی شناخته می‌شود .
خلیل نیکشاد با بیان اینکه شرایط مساعد آب و هوایی در اسفند سال گذشته و اوایل فروردین ماه امسال باعث تراکم جمعیت آفت ملخ در مناطق کانونی شده است می افزاید: عملیات سمپاشی مراتع و مزارع استان برای مبارزه با آفت ملخ تا هر زمان که لازم باشد ادامه پیدا می کند .
او با بیان اینکه در حال حاضر مشکلی برای تامین سم مورد نیاز نداریم افزود : به دلیل گستره زیاد مراتع آفت زده ، مشارکت مردم و بسیج امکانات مردم برای مبارزه با ملخ ها ضروری است و دامداران هم باید از چرای احشام خود در مناطق سم پاشی خودداری کنند .

گرچه بنا به گفته عبدالعلی پور مدیر کل مدیریت بحران استان اردبیل ، خسارت ناشی از هجوم ملخ ها به مزارع مغان تاکنون چندان جدی نبوده است اما کارشناسان می گویند با فرا رسیدن فصل تابستان و خشکی مراتع، خطر هجوم ملخ ها به جالیزارها و مزارع تشدید می شود .
معاون کنترل آفات سازمان حفظ نباتات کشور در جریان بازدید خود از مراتع ملخ زده استان اردبیل اظهار می کند: گستره مناطق آفت زده در شمال این استان بسیار وسیع تر از حد انتظار است .
علیمراد سرافرازی می افزاید: متاسفانه اقدامات انجام شده برای مقابله با حجم وسیع تهاجم ملخ ها کافی نبوده است و ادامه این روند می تواند خطرناک باشد ، زیرا با افزایش گرمای هوا ، ملخ ها به اراضی سرسبز کشاورزی هجوم می آورند .

او بر لزوم بسیج هر چه سریع تر امکانات برای مقابله با آفت ملخ در استان اردبیل تاکید می کند و می گوید: قرار است در روزهای آینده دو اکیپ ویژه مبارزه با ملخ از استانهای تهران و زنجان به اکیپ های موجود در استان اردبیل اضافه شوند و علاوه بر این، هواپیماهای سمپاش هم به منطقه اعزام می شوند .
معاون کنترل آفات سازمان حفظ نباتات کشور تاکید می کند : تا زمان ریشه کنی ملخ مراکشی از مزارع شمال استان اردبیل ، سمپاشی مزارع با هواپیماها و اکیپ های مبارزه با ملخ ادامه می یابد .
اگرچه تاکنون فعالیت اکیپ های سمپاشی موجود برای مهار جمعیت ملخ ها کافی نبوده است اما انتظار می رود با ورود اکیپ های کمکی و هواپیماهای سمپاش به منطقه برای پوشش اراضی وسیع تر، لشگر ملخ ها در دشت مغان برای سالهای طولانی زمینگیر شوند .

با توجه به مراتع وسیع دشت مغان و طغیان جمعیت ملخ ها در برخی سالها ، انتظار می رود که این منطقه به کانون آمادگاه مقابله با آفت ملخ در شمالغرب کشور تبدیل شود .