عبدالصمد خرمشاهی: به جای حبس ناشی از مهریه قوانینی باید تصویب شود که حقوق زن را تضمین کند

«بعد از اینکه قوه قضاییه اعلام کرد حکم بازداشتی برای مهریه صادر نمی‌شود و مردان به زندان نمی‌روند، مهریه حتی در صورت قسط‌بندی هم ضمانت اجرایی ندارد و خود مهریه بی‌اثر می‌شود.»، «تنها حقوق قطعی حمایتی از زنان، همین مهریه است؛ این را هم از زنان بگیرند، تنها اهرم فشار زنان آسیب‌دیده در مورد مردان از آنها سلب می‌شود.»، «برای ایرادهای قانون مهریه که به مردان آسیب می‌رساند، رفته‌رفته قانون تغییر کرد و کار برای کسانی که مهریه را پرداخت نمی‌کنند آسان‌تر شد ولی برای سایر حقوق زنان از افزایش سن ازدواج،حضانت فرزند و حق طلاق تغییرقانونی انجام نمی‌شود تا زنان به حقوق حمایتی بیشتری برسند.»، «تغییر یک‌طرفه قانون، فشار را روی زنان بیشتر می‌کند.»، «حذف زندان مهریه باعث جا افتادن اتوماتیک شروط ضمن عقد نمی‌شود.آگاهی زنان درباره شروط ضمن عقد که بالاتر برود، اصلا نیازی به مهریه‌های سنگین و غیر قابل پرداخت نیست و خود به خود بسیاری از مشکلات حل می‌شود اما باید بدانید که در دفترخانه به صورت سندی جداگانه تنظیم شود.»، «بسیاری از مردان هنوز شروط ضمن عقد را نمی‌پذیرند و این فرهنگ جا نیفتاده است، بنابراین زنان به تنها حقشان مهریه اکتفا می‌کنند و میزان آن را بالا تعیین می‌کنند. وقتی زندان حذف می‌شود، این زنان هیچ امیدی به دریافت حق خودشان ندارند.»

اینها بخشی از اظهارات و واکنش‌های مردمی و کنشگران اجتماعی و فعالان حوزه آسیب‌های اجتماعی است که در پی اظهارات غلامحسین اسماعیلی، سخنگوی قوه قضائیه درباره بخشنامه جدید مهریه، در شبکه‌های اجتماعی و در رسانه‌ها بیان شد. او عنوان کرده است که پرونده‌های مهریه مجددا بررسی خواهند شد و زندان برای مردانی که توان مالی پرداخت ندارند، حذف می‌شود. البته که تاکید شده است تمهیداتی صورت می‌گیرد تا بررسی اموال مرد برای پرداخت مهریه انجام شود.

اما موضوعی که ذهن زنان را بیش از هر چیزی مشغول کرد این بود که برای حق قطعی و شرعی خودشان باز هم شرایط برای مردان است که راحت‌تر می‌شود و شاید هرگز نتوانند مهریه خود را دریافت کنند. هرچند که برخی حقوقدانان و فعالان حقوق زنان نیز معتقدند زندان عملا فایده‌ای برای زنان و ضمانت اجرایی برای پرداخت مهریه ندارد و نیست، باز هم به دلیل ابهامات و تبعاتی که حذف زندان می‌تواند داشته باشد این ترس برای زنانی که فقط به دریافت مهریه برای ادامه زندگیشان دلخوشند و هیچ پشتوانه و حامی مالی ندارند، وجود دارد.

درباره تبعات و فواید حذف زندان و وضع حقوق زنان در بخشنامه جدید قوه قضائیه، عبدالصمد خرمشاهی، حقوقدان و وکیل دادگستری به پانا می‌گوید: زندان رفتن مشکلی را حل نمی‌کند و وضع پرداخت مهریه را بدتر می‌کند. مشکل اینجاست مرد در زمان ازدواج هر رقمی را که برای تعیین مهریه عنوان می‌شود، بدون بررسی و سنجش تبعات آن می‌پذیرد و بدون هیچ‌گونه پشتوانه مالی، با اولین اختلاف، زن به عنوان ابزار فشار آن را به اجرا می‌گذارد و مشکلات زندان رفتن و ناتوانی در پرداخت به وجود می‌آید و هیچ چیزی عاید زن نمی‌شود. پس چرا مهریه نباید از همان ابتدا پشتوانه و تضمین پرداخت داشته باشد؟

این حقوقدان تاکید می‌کند: زنی که مهریه می‌طلبد باید مطمئن شود که برایش پول می‌شود. به عنوان مثال یکی از مصداق‌های ضمانت پرداخت مهریه می‌تواند این باشد که فرد به جای سکه، زمین، باغ یا هر ملک دیگری را به صورت تضمین‌شده به عنوان مهریه تعیین کند که هر زمان زن اراده کرد به سرعت قابلیت وصول داشته باشد. در این صورت نه برای زن و نه برای مرد مشکلی ایجاد نمی‌شود.

خرمشاهی در ادامه با طرح پرسش‌هایی تصریح می‌کند چرا از ابتدا راه را اشتباه می‌رویم که مجبور به ایجاد قانون زندان، تبعات آن و سپس حذف زندان شویم؟ چرا از ابتدا خط مشی را مشخص نمی‌کنیم؟چه زمانی مهریه باعث تحکیم مبانی ازدواج شده است؟

این وکیل درباره نوع تجربه‌های خود در پرونده‌های این چنینی بیان می‌کند: کدام مرد همان روز اول گفته مهریه شما را می‌دهم؟ اصولا حتی آنهایی که مباحث اعسار و شهود را پیش می‌کشند یا تمکن مالی هم دارند حاضر به پرداخت مهریه به این راحتی نمی‌شوند. در واقع قانون مهریه باید طوری تغییر کند که مرد بر اساس توانایی و اموالش بتواند سکه یا پول نقد پرداخت کند.

برخی کارشناسان اجتماعی و فعالان حقوق زنان معتقدند حالا که زندان مهریه برای مردان حذف می‌شود، تنها حقوق قطعی زنان که برای برخی از زنان آسیب‌دیده تنها ابزار فشار است، به حاشیه می‌رود. خرمشاهی در این زمینه می‌گوید: چند هزار سکه برای مهریه چه اهرم فشاری است؟ وقتی مرد هرگز نمی‌تواند آن را پرداخت کند؟در نهایت هم آنقدر در بسیاری پرونده‌ها دردسر، فشار و روندی طولانی ایجاد می‌شود، زن مهریه‌اش را می‌بخشد تا بتواند فقط طلاق را بگیرد.

او معتقد است که آگاهی زنان درباره سایر حقوقشان از جمله شروط ضمن عقد باید بالا برود. سیاست غلطی است که به اجبار مرد و زن را کنار یکدیگر نگه دارند تا مشکلات مهریه ایجاد نشود.

این وکیل دادگستری می‌گوید که هر چه در سال‌‌های اخیر درباره مبانی ازدواج قانون وضع کرده‌اند، وضع بدتر شده است. قوانین فعلی نه فقط گره‌ای از مشکل زوجین باز نکرده، بلکه وضع زندگی‌ها را بدتر کرده است. من نمونه پرونده‌هایی داشتم که زنانی که تحت فشار بودند و نمی‌توانستند طلاق بگیرند، اصلا دنبال مهریه هم نمی‌رفتند و برای خلاص شدن با مباشرت فرد دیگری، همسر خود را به قتل می‌رساندند. پس ما از پایه مشکلات اساسی در قانون ازدواج و طلاق داریم.

او با ذکر پرسشی می‌گوید چرا قوانین حمایتی از زنان از همان ابتدای تدوین قانون اساسی به درستی درباره ازدواج وجود نداشته است که زن به این دلیل در موارد مختلف حضانت و حق اولاد و حق طلاق، برای حمایت از خودش چاره‌ای به جز انتخاب مهریه چند هزار سکه‌ای نداشته باشد؟ در واقع قوانینی باید تصویب شود که حقوق زن را تضمین کند تا کار به زندان و این مسائل نکشد. کمی زمان می‌برد تا آگاهی زنان افزایش یابد. این آگاهی از حقوق مختلفشان، باید از طریق رسانه‌ها و افراد حقوقی عنوان شود. در واقع نگاه به مهریه همچنان در جامعه ما مردسالارانه است و این نگاه و رویکرد فرهنگی باید تغییر کند.

او با ذکر مثالی از قانون حمایت از خانواده در پیش از انقلاب تاکید می‌کند آن زمان اصلا دادگاه در زمینه طلاق دخالت نمی‌کرد و همه امور در دفترخانه‌ها انجام می‌شد.

به گفته این حقوقدان همچنان تنها راه حل مشکل مهریه، بالابردن آگاهی زنان، توافق طرفین به نحوی مطلوب، تثبیت و تضمین حقوق زن در ابتدای تنظیم سند ازدواج است. در غیر این صورت هر مهریه تضمین نشده‌ای،خانه روی آب ساختن است.

خرمشاهی می‌گوید همچنان معتقدم برداشتن اهرم زندان کاری علی‌السویه است، منفی یا مثبت صرف نیست اما به مثبت نزدیکتر است چون شاید باعث شود برخی قوانین به نفع زنان تغییر کند. زیرا زندان رفتن مردی که به هر دلیل توان پرداخت ندارد یا از پرداخت مهریه شانه خالی می‌کند، هیچ مشکلی از زن حل نمی‌کند، بلکه خود زندان خشونت بیشتری می‌آفریند.