طی ۳۰سال اخیر ایران جزو ۱۰کشور اول دنیا در بروز بلایای طبیعی بوده است

اکبر نصرالهی، رئیس دانشکده ارتباطات دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی در ابتدای این نشست با بیان اینکه ایران در معرض مخاطرات و بحران‌ها و چالش‌های جدی است، اظهار کرد: البته این موضوع به مفهوم این نیست که فقط کشور ما در معرض بحران‌های مختلف است بلکه بسیاری از کشورهای دنیا با بحران‌ها و مخاطرات زیادی از جمله سیل روبرو است. از ۴۰ بحران شناسایی شده در دنیا بیش از ۳۰ بحران در ایران به وقوع پیوسته است و اگر مسئولان و رسانه‌ها آمادگی لازم را در مقوله سیل می‌داشتند، بسیاری از مخاطرات به بحران تبدیل نمی‌شد. بنابراین تمام نهادهای مربوط در بحران‌ها باید چابک باشند.

رئیس دانشکده ارتباطات دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی با اشاره به برخی آمار مربوط به خسارات جانی ناشی از وقوع سیل گفت: از سال ۳۴ تا ۹۴ سیل در تهران جان ۲۷۷۹ نفر را گرفته و ۶۹۳ مصدوم داشته است. سیل در آبان ماه سال ۹۴ در ایلام ۸ کشته در پی داشته و همزمان با عید فطر در سیلاب‌ استان‌های مازندران، گلستان، گیلان، خراسان و البرز ۱۹ نفر جان خود را از دست داده‌اند و نمونه‌های این موضوع زیاد است و در موضوع سیل تاکنون با خسارات و تلفات زیادی مواجه بوده‌ایم.

وی افزود: میزان خسارات و تلفات ناشی از سیل نشان می‌‌دهد دستگاه‌ها در مواجهه با مخاطرات طبیعی عملکردی ضعیف داشته‌اند. سیل، زلزله و طوفان مخاطراتی طبیعی هستند اما آنچه غیرطبیعی است این است که می‌دانیم در معرض بحران هستیم و برای آن برنامه جامع و کامل نداریم در صورتی که حتما باید همه بخش‌ها از جمله رسانه‌ها، مردم، مسئولان وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های نظامی در سطح ملی، محلی و استانی باید آمادگی لازم در مواجهه با بحران را داشته باشند.

نصراللهی تصریح کرد: رسانه ملی روزانه ۱۵۰ ساعت خبر پخش می‌کند و در کنار آن هزاران روزنامه و خبرگزاری دارای مجوز وجود دارد که نشان می‌دهد ما به لحاظ رسانه‌ای مشکلی نداریم اما در کشور ما برای بحران سخنگویی وجود ندارد که حرف دستگاه‌های مختلف را بزند و تلاش هر دستگاهی این است که فعالیت خود را رسانه‌ای کند. در حالی که کشوری با این حجم از مخاطرات طبیعی روبروست نیاز به یک مدیریت منسجم و واحد دارد تا بتواند اخبار را به موقع و به درستی به دست مردم برساند اما از آنجا که دستگاه‌های متولی بحران کار خودشان را خوب انجام نمی‌دهند مردم به کانال‌های دیگر مراجعه می‌کنند.

تجریشی: ایران جزو ۱۰ کشور بالا از نظر بلایای طبیعی است

مسعود تجریشی، معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست در ادامه این نشست در پاسخ به اینکه چند درصد عامل انسانی در وقوع سیل اخیر در کشور دخیل بوده است، توضیح داد: ایران جزو ۱۰ کشور بالا از نظر آمار بلایای طبیعی است و طی ۳۰ سال اخیر همیشه جزو ۱۰ کشور اول بوده‌ایم. اولین کشورهایی که به سمت مدیریت بحران و پیشگیری رفتند کشورهایی بودند که بیشترین خسارات را دیدند.

وی درباره هماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی کشور در موضوع بحران‌هایی همچون سیل گفت: دستگاه‌ها باید هماهنگی لازم را داشته باشند اما متأسفانه هماهنگی لازم بین دستگاه‌ها به نحوی که هر یک وظایف خود را به صورت مشخص در شرایط بحرانی و به طور هماهنگ با سایر دستگاه‌ها داشته باشد نداریم. در سیل اخیر موضوع رعایت نکردن حریم رودخانه‌ها موجب خسارات زیادی شد که نشان می‌دهد قانون و نظارت در اجرای قانون بازدارنده نبوده است. وقتی دنبال مقصر می‌گردیم می‌بینیم که همه مقصر هستند.

تجریشی افزود: در شهر مشهد به مدت ۵۰ سال، وزارت نیرو رودخانه‌ها را به شهرداری اجاره می‌دهد و شهرداری در کنار مدیریت برای درآمدزایی، به لحاظ ساخت و ساز هم اقداماتی صورت گرفت. قانون نقش همه دستگاه‌ها را مشخص کرده است که در این بین محیط زیست به عنوان یک سازمان حاکمیتی تنها زمانی می‌تواند نظری داشته باشد که آب جاری در رودخانه آلوده شود و با شناسایی آلاینده‌ها، موضوع را به قوه قضائیه ارجاع می‌دهیم.

این مقام مسئول در سازمان حفاظت محیط زیست اضافه کرد: همچنین از مصداق‌های دیگر نقش محیط زیست در تصمیم‌های کشوری موضوع سدسازی است. فرض کنید می‌خواهیم سدی را در منطقه‌ای با پوشش بالای جنگلی بسازیم، در این بین اگر وزارت نیرو عنوان کند که با ساخت این سد آب مورد نیاز مردم تامین می‌شود حالا اگر سازمان جنگل‌ها و مراتع بخواهد به این مسأله ورود کند تنها می‌تواند هزینه از بین رفتن پوشش جنگلی را از وزارت نیرو دریافت کند تا این پوشش را در یک نقطه دیگر ایجاد کند چون موضوع تأمین آب آشامیدنی مورد نیاز مردم یک منطقه اهمیت بسزایی دارد. سازمان محیط‌زیست می‌تواند با دریافت گزارش‌هایی از وزارت نیرو از آثار منفی و مثبت ساخت چنین سدی مطلع شود تا با بررسی‌ها مشخص شود آثار زیست‌محیطی دارد یا نه.

اکبر نصراللهی در ادامه با طرح این سوال که در سیل اخیر اگر سازمان محیط زیست کجا وارد می‌شد کمترین خسارات به مردم و کشور وارد می‌شد، گفت: در این نشست جای سازمان مدیریت بحران خالی است. باید در این شرایط یک پاسخگوی واحد از سوی سازمان مدیریت بحران وجود داشته باشد. آنچه به نظر می‌رسد این سازمان خود در شرایط بحرانی است. متاسفانه سازمان مدیریت بحران چابک نیست که دلایل بسیار زیادی را دارد. مردم نیازهایی دارند و سوال‌هایی دارند که نیاز است به سوالات آنها پاسخ داده شود.

وی با بیان اینکه مراجعه مردم به رسانه‌ها در بحران‌ها به بالاترین سطح می‌رسد، گفت: چون جان و مال مردم در مخاطره است اما در حادثه اخیر مشاهده می‌کنیم که سازمان مدیریت بحران ضعف بسیار شدیدی در اطلاع‌رسانی‌ داشته است. به عنوان مثال در ۲۸ استان سایت مدیریت بحران فاقد به روزرسانی بوده است و از بین ادارات کل فقط استان‌های فارس، مازندران و یزد سایت خود را به روز رسانی کرده‌اند. سایت مدیریت بحران در سیل اخیر تاکنون هیچ عکس و فیلمی منتشر نکرده است و در بخش آموزش این سایت هیچ توضیحی وجود ندارد و نشان می‌دهد که سایت این سازمان تشریفاتی و شهرت محور است. باید پرسید در چنین شرایطی مردم اطلاعات لازم را از چه مرجع واحدی دریافت کنند.

رئیس دانشکده ارتباطات دانشگاه آزاد تهران مرکزی افزود: در شرایطی که در موقع بحران با بمباران خبری روبرو هستیم، نیاز است که سازمان مدیریت بحران تکلیف خود را با مردم مشخص کند. این سازمان باید از رویکرد سنتی به مدرن تغییر کند.

سحر تاجبخش، رئیس سازمان هواشناسی کشور در ادامه این نشست با اشاره به پیش‌بینی هوا در ایامی که سیل در مناطق مختلف به وقوع پیوسته است، گفت: در موضوع هواشناسی پدیده‌ها و مخاطراتی با مقیاس‌های زمانی و مکانی مختلفی وجود دارد. پدیده‌هایی داریم که در مقیاس‌های زمانی ثانیه، دقیقه، هفته، ماه و حتی چند سال و در مقیاس مکانی متر یا چندهزار متر اتفاق می‌افتند. بنابراین تنوع رخدادهای وضع هوا از نظر زمان و مکان متفاوت است.

رئیس سازمان هواشناسی با بیان اینکه آنچه در هواشناسی اهمیت دارد دیده‌بانی پدیده‌ها است، گفت: در این راستا باید شبکه‌ای وجود داشته باشد که بتواند با کوچکترین و دقیق‌ترین مقیاس پدیده‌ها را دیدبانی کند که البته چنین شبکه‌ای در هیچ کجای دنیا وجود ندارد پس نمی‌توانیم پیش‌بینی دقیق و یقینی داشته باشیم و براساس احتمال پیش‌بینی می‌کنیم و این موضوع در همه دنیا نیز مرسوم است و به این معنی است که رفتار جبر در خیلی از مواقع ناشناخته است.

وی با بیان اینکه پیش‌بینی پدیده‌های هواشناسی در سه بخش کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت انجام می‌شود، گفت: برای اینکه بتوانیم احتمال را به یقین تبدیل کنیم باید به زمان وقوع پدیده نزدیک باشیم، به عنوان مثال برای مخاطراتی که اتفاق می‌افتد از ۳ روز قبل از وقوع مخاطره پیش‌بینی می‌کنیم. در سیلاب اخیر از ۷۲ ساعت قبل وقوع بحران پیش‌بینی کردیم در قدم بعدی ۴۸ ساعت قبل از وقوع بحران هشدار صادر کردیم.

تاجبخش: بودجه هواشناسی ایران، یک‌صدم بودجه کشور آلمان است

تاجبخش در ادامه سخنان خود گفت: بودجه ایالت متحده آمریکا برای هواشناسی برای یکسال، ۴ هزار میلیارد دلار و در آلمان ۷۵۰ میلیون دلار است. این عدد در کشور ما یکصدم بودجه آلمان است. ما تنها می‌توانیم از ۳ روز قبل از وقوع مخاطره می‌توانیم پیش‌بینی کنیم اما کشور آلمان از ۷ روز قبل از مخاطره می‌تواند پیش‌بینی کند. در سیلاب‌های اخیر ۷۲ ساعت پیش از ورود سامانه‌ها و وقوع سیلاب پیش‌بینی کردیم و هشدارهای لازم را اعلام کردیم. در سیلاب سوم که روزهای ۱۲ و ۱۳ فروردین ماه به وقوع پیوست از پنج روز قبل اعلام کرده بودیم و اخطاریه‌های لازم را به دستگاه‌ها ارسال کردیم. اخطاریه‌ها از طرق مختلف از جمله پیامک به مسئولان مربوطه داده شد.

وی افزود: به شبکه‌ای نیاز داریم که بتوانیم مخاطرات را به موقع پیش‌بینی کنیم. در این باره نیازسنجی کرده‌ایم که به ۵ هزار میلیارد تومان اعتبار در این زمینه نیاز داریم که به سازمان برنامه و بودجه اعلام کرده‌ایم.

اکبر نصراللهی، رئیس دانشکده محیط زیست دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی خطاب به رئیس سازمان هواشناسی با طرح این سوال که آیا این گزارش‌ها و اطلاع‌رسانی‌ها و اخطاریه‌ها توانسته مردم را حساس کند که با یک بحران مواجه هستند؟ طبق اتفاقات اخیر می‌توان دریافت که چنین مسأله‌ای اتفاق نیفتاده است و با این شرایط باید گفت که یا پیش‌بینی‌ها درست است اما ادبیات اطلاع‌رسانی‌ها هشدار دهنده نیست که اگر چنین باشد، باید رسانه‌ها مورد آموزش قرار بگیرند تا رسانه‌ها نیز این ادبیات را به درستی منتقل کنند. حتی کارکنان هواشناسی باید در رسانه‌ها آموزش ببینند تا ادبیات آنها تغییر کند.

نصراللهی: نتایج یک تحقیق نشان داد که ۳۳ درصد اطلاعیه‌های هواشناسی با وقایع رخ‌داده همخوانی نداشته است

وی در ادامه سخنان خود با اشاره به انجام یک پژوهش دانشگاهی درباره پیش‌بینی‌های هواشناسی گفت: تحقیقی در بازه زمانی سال‌های ۹۳ تا ۹۵ در بخش‌های مختلف صداوسیما انجام شده است که بررسی‌ها نشان می‌دهد که ادبیات کارشناسان هواشناسی هشدارآمیز نبوده است. طبق این تحقیق ۲۲ درصد رویدادها در اطلاعیه‌ها اصلا پیش‌بینی نشده بود و ۳۳ درصد اطلاعیه‌ها با آنچه اتفاق افتاده همخوانی نداشته است. از طرفی در ۹۲ درصد گزارش‌های هواشناسی از کارشناس‌های سازمان هواشناسی برای آموزش به مردم استفاده نشده است. در اینصورت مردم چگونه بتوانند در مواجهه با مخاطرات طبیعی بهترین واکنش را نشان دهند.

تاجبخش، رئیس سازمان هواشناسی کشور در ادامه بیان کرد: سازمان هواشناسی براساس توانمندی‌هایی که دارد فعالیت می‌کند. وقتی قرار است کارشناس هواشناسی در صدا و سیما تنها در عرض دو دقیقه زمان اطلاع‌رسانی لازم را انجام دهد چگونه می‌تواند جزء به جزء توضیح دهد. اینکه گفته می‌شود ۲۲ درصد رویدادها پیش‌بینی نشده است خوب است چون نشان می‌دهد که ۸۸ درصد پیش‌بینی‌ها درست بوده است. البته آموزش‌های لازم انجام شده است اما قطعا کاستی‌هایی وجود دارد که باید برطرف شود.

مسعود تجریشی، معاون سازمان محیط زیست نیز در ادامه گفت: در بسیاری از سازمان‌های کشور از جمله هواشناسی و محیط زیست ضعف‌هایی وجود دارد از جمله اینکه زبان عموم جامعه را بلد نیستند تا بتوانند هشدارهای لازم را به موقع به مردم برسانند. اگر مردم را خوب نشناسیم نمی‌توانیم به هدفمان برسیم.

تاجبخش با اشاره به اینکه گفته شده است رئیس جمهور از عملکرد سازمان هواشناسی در سیل اخیر انتقاد داشته است، تصریح کرد: ایشان انتقادشان به پیش‌بینی‌های نقطه‌ای بوده است.

تاجبخش: سیلاب اخیر هیچ ارتباطی با بارورسازی ابرها نداشته است

تاجبخش همچنین در پاسخ به سوالی درباره نقش بارورسازی ابرها در سیلاب‌های اخیر گفت: بارورسازی‌ها اقدام درستی است اما مهم این است که با چه هدف انجام شود. البته سیلاب‌های اخیر به هیچ وجه ربطی به بارورسازی ابرها نداشته است.

اکبر نصراللهی، رئیس دانشکده ارتباطات دانشگاه آزاد تهران مرکزی در جمع‌بندی این جلسه گفت: آنچه در مخاطرات و بحران‌ها اهمیت دارد این است که نهادها و دستگاه‌های مسئول باید روال مدیریتی و نحوه مواجهه با مخاطرات را تغییر دهند و نقش خود را بپذیرند تا تقصیر را گردن دستگاه دیگری نیندازند. رسانه‌ها باید از زمان وقوع بحران تا پایان بحران و حتی پس از بحران در کنار مردم باشند و نباید شوآف خبری داشته باشند. از طرفی ادبیات و رویکرد سازمان هواشناسی درباره اطلاع‌رسانی‌ها باید تغییر کند.