به شاداب‌ترین مدرسه جنوب تهران خوش آمدید

حسین الهامی نژاد: محله‌ای که تراکم جمعیتی آن مانند کلاس‌های درس مدرسه بالاست. محمد سعید شیخی، مدیر مدرسه که سال آخر خدمت خود در آموزش و پرورش را سپری می‌کند درباره تراکم کلاس‌های دبستانش می‌گوید: «۴۷۵ دانش‌آموز در پایه اول، دوم و سوم ابتدایی در ۱۳ کلاس در این مدرسه درس می‌خوانند. میانگین تراکم دانش‌آموز در هرکلاس نیز به ۳۶ نفر می‌رسد.»

یک ماه قبل اجرای طرح بازی و یادگیری با حضور سیدمحمد بطحایی، وزیر آموزش و پرورش، در یکی از مدارس تهران به طور رسمی آغاز شد. در این طرح قرار است ۱۰۰۰ مدرسه در ۱۰ استان طرح بازی و یادگیری را به صورت آزمایشی اجرا کنند.

دبستان پسرانه دولتی شهید دلخواسته در منطقه ۱۰ تهران یکی از مدارس منتخبی است که این طرح را اجرا می‌کند. دبستانی دولتی در یکی از محله‌های جنوب تهران که در حال اجرای طرح « بازی و یادگیری» است.

زنگ تفریح تمام می‌شود. دانش‌آموزان در صف‌های منظم و پشت سر هم به کلاس‌هایشان بازمی‌گردند. حیاط ساکت می‌شود و این بار صدای دانش‌آموزان از پنجره‌های باز کلاس، فضای مدرسه را پر می‌کند. محمد سعید شیخی در گوشه‌ حیاط از سوابق خود می گوید. از اینکه ۲۸ سال از دوران خدمتش معلم ابتدایی بوده و این سال دوم است که مدیریت مدرسه را قبول کرده است. او در حال گفتن از خاطرات دوران خدمتش در روستاهای دورافتاده کردستان و خراسان است که ناگهان صفی منظم از دانش‌آموزان همراه یک معلم و معاون مدرسه وارد حیاط می‌شوند و به سمت اتاق رنگ‌آمیزی شده گوشه حیاط مدرسه می‌روند. بچه‌ها به نوبت کفش‌های خود را جفت می‌کنند و با لبخند و هیجان وارد اتاق بازی می‌شوند. مدیر مدرسه می‌گوید: «با توجه به تعداد کلاس‌های مدرسه، هر دو هفته یک بار نوبت حضور هر کلاس در اتاق بازی است و بچه‌ها هر دو هفته یک روز بدون کیف و کتاب به مدرسه می‌آیند و از صبح تا آخر ساعت کاری مدرسه در اتاق بازی حضور دارند.»

«بعد از رفتن سرایدار از مدرسه، خانه‌ کوچکش تبدیل به انباری شده بود و هیچ کارکردی برای مدرسه نداشت. بعد از آنکه مدرسه ما به عنوان یکی از مدارس منتخب برای اجرای آزمایشی طرح بازی و یادگیری انتخاب شد، تصمیم گرفتیم که اتاق سرایداری را که مخروبه شده بود به اتاق بازی دانش‌آموزان تبدیل کنیم.» این جملات را مدیر مدرسه می‌گوید و در ادامه به دیوارها و سقف رنگ‌آمیزی شده اتاق اشاره می‌کند و می‌گوید آماده‌سازی این اتاق با کمک همکارانش و در دو هفته انجام شده است.

کف اتاق را با موکت آبی رنگ منقش به ستاره‌های زرد رنگ و شخصیت‌های کارتونی، پوشانده‌اند. دیوار اتاق به غیر از نقاشی و بازی‌های دیواری، پر است از علائم راهنمایی و رانندگی. سمت راست دانش آموزان کلاس اول به دور یک میز پر از اسباب‌بازی و بازی‌های متنوع نشسته‌اند. دیوار اتاق کناری نیز با رنگ‌های شاد رنگ‌‌آمیزی شده است. قسمتی از دیوار را با بریدن و چسباندن تشک‌های ورزشی، تبدیل به دیوار صخره‌نوردی کرده‌اند. اتاق کوچکی که گویا آشپزخانه سرایدار قبلی مدرسه بوده است را تا نیمه توپ ریخته‌اند و آن را تبدیل به استخر توپ کرده‌اند. در اتاق دیگری نیز فرش انداخته‌اند و دورتا دور آن را پشتی چیده‌اند. کنار اتاق چند عروسک بازی گذاشته‌اند. یکی از معلمان می گوید که با این عروسک‌ها، بچه‌ها را با مشاغل گوناگون آشنا می‌کنند.

مدیر دبستان در بین صحبت‌های خود چند بار تاکید می‌کند که برای اسباب‌بازی‌های اتاق بازی و یادگیری حتی یک ریال از بودجه مدرسه خرج نکرده است. او به هرکدام از اسباب‌بازی‌ها که اشاره می‌کند، نحوه ساخت آن را نیز توضیح می‌دهد. «این جعبه شیشه‌ای بزرگ که بچه‌ها با شن بر روی آن نقاشی می‌کشند، یک آکواریوم شکسته و بزرگ بود که گوشه‌ای از مدرسه افتاده بود و استفاده‌ای از آن نمی‌شد، این منچ با درهای پلاستیکی نوشابه درست شده است، این فوتبال دستی با چوب‌های به ظاهر بلااستفاده و توسط خود دانش‌آموزان ساخته شده است و...» ساخت این اسباب‌بازی‌ها نیز از سوی معلمان و به کمک اولیا و دانش‌آموزان انجام شده است. شیخی درباره طراحی این بازی‌ها می‌گوید: « طراحی و ساخت این بازی‌ها توسط معلمان مدرسه انجام شده است. پشت همه این بازی‌ها فلسفه تربیتی نهفته است.»

خانه سابق سرایدار مدرسه که حال تبدیل به اتاق بازی دانش‌آموزان شده، به سه بخش تقسیم شده است. ورودی خانه را اتاق بازی و تفکر نام گذاری کرده‌اند. بچه‌ها در این اتاق به سه دسته تقسیم می‌شوند و هر دسته با سربند‌های رنگی و به صورت گروهی شروع به بازی می‌کنند. دانش‌آموزان هرگروه به کمک معلم خود بازی‌های مشخصی را انجام می‌دهند. مدیر مدرسه درباره این تقسیم‌بندی می‌گوید: «دانش‌آموزان با توجه به آموزش‌هایی که باید ببینند و بازی‌هایی که باید انجام دهند گروه‌بندی می‌شوند و با سربند‌های رنگی از یکدیگر جدا می‌شوند. دانش آموزان هر بازی که بخواهند نمی‌توانند انجام دهند و نوع بازی‌ها بر اساس نیاز آنها مشخص می‌شود.»

دانش‌آموزان با سربند سبز با کمک معلم خود مشغول چیدن پازل‌های رنگی روی یک صفحه کاغذی سفید هستند. دو نفر از آن‌هایی که سربند سفید بسته‌اند پای خود را در دمپایی نصب شده بر یک تخته چوبی کرده‌اند و با فرمان معلم به سمت چپ و راست قدم برمی‌داند. ۴ نفر از دانش‌آموزان با سربند زرد نیز دور یک سبد پر از قفل جمع شده‌اند و با جمع و تفریق عددهای روی هر قفل، کلید آن را از سبد دیگری پیدا و قفل‌ها را باز می‌کنند.

معلم پایه دوم که دانش‌آموزان خود را به اتاق بازی آورده است، درباره نوع بازی‌ها و گروه‌بندی دانش‌آموزانش می‌گوید: «همه بازی‌ها در بخش اول اتاق بازی به صورت هدفمند طراحی شده است. با ارزش‌یابی توصیفی که توسط معلمان انجام می‌شود، ضعف‌ها و اختلالات هر دانش‌آموز مشخص شده و بازی مشخصی برای آن طراحی شده است. به طور مثال بعضی از دانش‌آموزان در نوشتن املا مشکل دارند و معلمان بازی مشخصی را برای این اختلال طراحی‌ کرده‌اند که قوه دیداری و شنیداری آن‌ها رشد می‌دهد.»

نام اتاق دوم را اتاق ورزش و فعالیت‌های بدنی گذاشته‌اند. اتاقی کوچک‌تر نسبت به دیگر اتاق‌ها که دیوار و سقف سفید آن با دایره‌های رنگی به شکل بادکنک، رنگ‌آمیزی شده است. یک طرف دیوار را با تکه‌های تشک‌های تکواندو چسبانده‌اند، تبدیل به دیوار صخره‌نوردی کرده‌اند. گوشه دیگر اتاق میز فوتبال‌دستی قرار دارد. میزی که به گفته مدیر مدرسه به دست خود دانش‌آموزان ساخته شده است. در اتاق کوچکی که گویا آشپزخانه خانه سرایدار بوده است تا نیمه‌های دیوار، توپ ریخته‌اند و آن را تبدیل به استخر توپ کرده‌اند. شوق و هیجان بچه‌ها نشان می‌دهد که این اتاق محبوب‌ترین بخش اتاق بازی است. دانش‌آموزان با سربند سبز با هیجان وارد اتاق می‌شوند. چند نفرشان پشت استخر توپ صف می‌بندند، به نوبت بر روی چهارپایه می‌روند و با فریاد خوشحالی خود را درون استخر توپ می‌اندازند. چندنفر دیگر با کری‌های فوتبالی پشت فوتبال‌دستی بازی می کنند و چند نفر دیگر تکه‌های چسبی پنبه را به سمت دارت دست‌سازی که خودشان ساخته اند پرتاب می‌کنند.

معاون مدرسه که برای کمک به معلم پایه دوم به اتاق بازی آماده است درباره اتاق ورزش و فعالیت‌های بدنی می‌گوید: «این بخش به غیر از ورزش و تحرک برای دانش‌آموزان، جنبه تشویقی نیز دارد. هر گروهی که کار خود را به خوبی انجام داده است به صورت گروهی تشویق می شوند و از استخر توپ و یا فوتبال دستی استفاده می کنند. در اتاق بازی دبستان پسرانه شهید دلخواسته تنبیه و تشویق به صورت گروهی اعمال می‌شود و خبری از رقابت‌های فردی نیست.»

مسئولان مدرسه نام بخش سوم اتاق بازی را اتاق آرامش گذاشته‌اند. وقتی بازی دانش‌آموزان در دو بخش اول تمام شد، به اتاق آرامش می‌آیند. اتاقی که کف آن را فرش قرمز رنگی انداختند و دور آن پشتی چیده‌اند. دانش‌آموزان به غیر از استراحت کردن، با بازی‌های عروسکی و خواندن کتاب داستان، مهارت‌های داستان‌خوانی و قصه گویی یاد می‌گیرند. کارکرد دیگر این اتاق آموزش مهارت گفت‌وگو کردن به دانش‌آموزان است. بچه‌ها در این اتاق به کمک معلم خود با یکدیگر درباره موضوع‌های مختلف، اتفاقات مدرسه و اتاق بازی گفت‌وگو می‌کنند.

مدیر مدرسه می گوید: «ما اولیا دانش آموزان را نیز دعوت کردیم تا از نزدیک اتاق بازی را ببینند و این ذهنیت برای آنها ایجاد نشود که فرزندان آن‌ها در این اتاق بازی‌های بدون اثر و بی‌فایده انجام می دهند.»
شیخی به خاطره‌ای از انشای یکی از دانش‌آموزان درباره اتاق بازی در مدرسه اشاره می‌کند و می‌گوید: «یکی از بچه‌ها انشایی نوشته بود با این مضمون که به پدرم گفته‌ام در مدرسه اتاق بازی برایمان درست کرده‌اند اما پدرم گفته اتاق بازی یعنی چی مدرسه که جای بازی نیست. به جای اینکارا جدول ضرب را یاد بگیر. این همه بازی کردی خسته نشدی؟»

مدیر مدرسه می‌گوید: « به همین دلیل از اولیا دعوت کردیم تا از نزدیک اتاق بازی را ببیند تا متوجه شوند که منظور از اتاق بازی، انجام بازی‌های بی‌هدف نیست. همه بازی‌های این اتاق هدفمند و با اهداف آموزشی و تربیتی و مبتنی بر ساحت‌های شش‌گانه سند تحول بنیادین طراحی شده است.»