یک دلیل برای حفظ معترضانه یک توافق

در همین راستا، از روز دوشنبه مذاکرات کارشناسی دوجانبه و چند جانبه بین هیأت‌های کارشناسی ایران و سایر طرف‌ها درباره موضوع مقابله با اثرات خروج غیر قانونی آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های این کشور و نحوه عملیاتی کردن تعهدات اعضای باقی مانده در برجام در این ارتباط آغاز شده است.

همچنین قرار است صبح روز سه‌شنبه، نشست کارگروه اجرایی کردن لغو تحریم‌ها (که بر اساس پیوست چهارم برجام تشکیل شده است) در وین برگزار شود.

سیدعباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه صبح سه‌شنبه وارد وین خواهد شد و در روز سه‌شنبه ملاقات‌های دوجانبه‌ای با همتایان خود از جمله هلگا اشمید، دبیر کل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپایی خواهد داشت.

او روز چهارشنبه ریاست هیأت کشورمان در نشست کمیسیون مشترک برجام را برعهده خواهد گرفت.

پس از خروج آمریکا در برجام، طرف های اروپایی متعهد شدند که منافع ایران در غیاب آمریکا از برجام را تأمین کنند.

تأخیر ۶ ماهه در راه‌اندازی ساز و کار مالی اروپا با عنوان اینستکس که تا اجرای کامل همچنان فاصله دارد و اینکه اروپا به طور جدی نسبت به تعهدات خود اقدام نمی‌کند از جمله گلایه‌های طرف ایرانی است که بارها در سخنرانی‌های وزیر امور خارجه و دیگر مقام‌های کشور اعلام شده است.

ماجرای تعهد اروپا

کمیسیون مشترک برجام بر اساس توافق هسته‌ای می‌تواند در هر زمانی به درخواست یکی از اعضا برگزار شود و در غیر این صورت تا کنون در فواصل زمانی مشخصی در وین و نیویورک برگزار شده است.

وظیفه‌ای که بر اساس برجام برای این کمیسیون تعیین شده است ایجاد هماهنگی بین اعضای حاضر در توافق برای اجرای تعهدات است.

به نظر می رسد در این دور از نشست‌ها نیز موضوع تعهدات اروپا در قبال ایران از خواسته‌های اصلی طرف ایرانی برای پیگیری باشد.

سید عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه روز گذشته در تهران با مدیرکل منطقه‌ای وزارت امور خارجه آلمان دیدار کرد.

فیلیپ آکرمان که به ایران سفر کرده بود در دیدارش با عراقچی به تصمیم تصمیم آمریکا برای خروج از برجام،انتقاد و بر حمایت کشورش از برجام تأکید کرد.

او درباره تشکیل ساز و کار مالی اینستکس نیز گفت: «علاقه‌مندی شرکت‌ها برای کار با ایران بعد از تشکیل ساز و کار جدید بیشتر شده و تلاش برای اجرایی کردن آن در اولویت برلین قرار دارد.»

اما عراقچی در این دیدار از طولانی شدن فرآیند تشکیل ساز و کار انتقاد کرد. او گفت: «گام اخیر تنها بخشی از تعهدات طرف مقابل در اجرای برجام بوده و انتظار می‌رود طرف اروپایی برای نتایج عملی و ملموس برجام و عملیاتی شدن هر چه سریع‌تر اینستکس تلاش جدی‌تری به عمل آورد.»

معاون سیاسی وزارت خارجه افزود: «تنها وجود اراده سیاسی برای حفظ برجام کافی نیست و اروپا باید برای حفظ آن اقدامات عملی انجام دهد و هزینه بپردازد.»

عراقچی همچنین با اظهار ناخرسندی از تصمیم دولت آلمان برای تعلیق پروازهای هواپیمایی ماهان، ضرورت بازنگری در این خصوص را مورد تاکید قرار داد.

منفعت متوازن

از سوی دیگر و در حالی که ایران نسبت به روند کند اروپا در اجرای تعهدات گلایه دارد، یوکیو آمانو، دبیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی روز گذشته در شورای حکام بر پایبندی ایران به تعهداتش بر اساس برجام تأکید کرد.

این چندمین بار است که آژانس به صورت پی‌در‌پی از اجرای تعهدات برجام از سوی ایران به عنوان یک نهاد بی‌طرف ابراز رضایت می‌کند. برخی منتقدان دولتی در ایران نیز بر همین اساس بر این باورند که اجرای تعهدات بر اساس برجام با خروج آمریکا و کندی اروپا متوازن نیست و این توازن باید با اجرا نشدن برخی از تعهدات از سوی ایران برقرار شود.

با این حال منابع آگاه نزدیک به مذاکرات این تحلیل را بیان می کنند که ایجاد توازن در روند اجرای تعهدات به مفهوم خروج ایران از توافق هسته ای است.

یک منبع آگاه در همین باره می‌گوید که ایران برای اجرا نکردن بخشی از تعهدات باید از برجام خارج شود و این اقدام ایران به مفهوم پایان برجام است.

این منبع معتقد است که در این باره نظام جمهوری اسلامی باید تصمیم بگیرد و تا کنون برآورد نظام این بوده است که منافع سیاسی حاصل از برجام با وجود به صفر رسیدن منافع اقتصادی همچنان برای ایران مفید و لازم است و توافق باید حفظ شود.

آنچه به عنوان منافع سیاسی برجام از آن یاد می‌شود؛ در حقیقت نوعی مانع‌تراشی برای ترس برخی کشورها از تحریم‌های آمریکا است و البته نمایش وجهه بین‌المللی و نفوذ ایران.

خروج آمریکا و اعمال شدیدترین تحریم‌ها علیه ایران باعث می‌شود که بسیاری از شرکت‌ها در کشورهای همسابه که احتمالا درگیر تحریم‌های آمریکا نیز نیستند به دلیل هراس از اقدامات این کشور از همکاری و تجارت با ایران سر باز بزنند اما حفظ توافق هسته‌ای و همکاری کشورهای اروپایی و اتحادیه اروپا با ایران این اطمنیان را برای برخی از کشورهای کوچک تر ایجاد می‌کند که می‌توانند در برابر تهدیدهای آمریکا مقاومت کنند.

از سوی دیگر وجهه بین‌المللی حفظ برجام با حضور اروپا و بدون آمریکا به نوعی نمایشی از مقابله متحدان قدیمی است که در این میان این تقابل پای ایران وسط است. در حقیقت اروپا برای حفظ توافق با ایران در مقابل آمریکا ایستاده است و بارها در نشست‌های شورای امنیت سازمان ملل و سخنرانی‌ها و حتی در آخرین تلاش آمریکا در نشست ورشو بر این امر تأکید داشته است.

استدلال اروپا برای حفظ برجام حفظ امنیت است و این همه نشانه‌ای از نفوذ ایران در منطقه و جهان و تلاش اروپا برای حفظ امنیت در مذاکره با ایران است.

به این ترتیب به نظر می‌رسد حفظ توافق هسته‌ای حتی با وجود نامتوازن بودن اکنون منافع سیاسی‌ای برای ایران به دنبال دارد که فعلا خروج از برجام در برنامه کشور نیست، با این حال احتمالا کمیسیون مشترک فضای مناسبی خواهد بود که ایران اعتراض خود نسبت به روند نامتوازن اجرای تعهدات را پیگیری کند.