وفور «متادون» در بازار سیاه ناصرخسرو

متادون داروی شبه مخدر است که غالبا به عنوان داروی نگهدارنده برای مهار اعتیاد به هروئین و مواد مخدر به کار می‌رود.
این داروی مخدر در چند کارخانه داروسازی که از وزارت بهداشت مجوز دارند، تولید می شود بعد به شرکت های پخش تحویلمی شود و آنها نیز به معاونت های غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی تحویل می دهند سپس بر اساس سهمیه بندی به مراکز درمانی ترک اعتیاد داده می شود و با تجویز پزشک به بیمار به عنوان مصرف کننده نهایی داده می شود.
اما اکنون نشت داروهای شبه مخدر مانند متادون و مرفین در بازار نگران کننده شده است. متادون به راحتی در عطاری ها و در بازار ناصرخسرو برای هر فردی قابل تهیه است.
هومان نارنجی ها، درمانگر اعتیاد می گوید: مشاهدات یک سال اخیر در مراکز بستری و کلینیک های درمان اعتیاد حاکی از افزایش مصرف خودسرانه متادون است و اعتیاد به این داروی مخدر خود به معضل جدیدی تبدیل شده است.
«وحید» بهبودیافته ای است که اکنون ۹۴روز است از دام اعتیاد رهایی یافته است. او پیش از این به تریاک و هروئین معتاد بوده است و قرص متادون هم مصرف داشته است.
وحید می گوید: حالا از اعتیاد به تریاک و هرئین نجات یافته ام اما به متادون وابسته شده ام. وابستگی به متادون از هروئین سخت تر و ترک آن به مراتب دشوارتر است.
«فیروز» نیز بهبودیافته ای است که متادون را خودسرانه و بدون تجویز پزشک مصرف کرده است. او هم معتقد است که متادون اعتیادآور و ترک آن دشوار است.
دکتر نارنجی ها، می گوید: متادون ممکن است بسته به شرایط بیمار از پنج تا ۴۰ سی سی تجویز شود اما بیمارانی به کلینیک مراجعه می کنند که روزانه خودسرانه تا۱۸۰ سی سی متادون مصرف می کنند یعنی تقریبا یک شیشه در روز متادون می خورند.

* ناصر خسرو نباشد داروی ایران لنگ است
«مهدی»، جوان متولد دهه ۶۰ است. او یکی از فروشندگان بازار سیاه ناصرخسرو است. فقط با موبایل، کارهای روزانه خود را انجام می دهد. بدون هیچ دارو یا وسیله ای در خیابان ناصرخسرو قدم می زند و زیرلب به عابران می گوید: دارو. دارو . دارو.
مهدی می گوید: «ناصر خسرو نباشد، بازار داروی ایران لنگ است. اینجا هر دارویی بخواهید می توانید بخرید یا بفروشید».
وقتی درباره خرید و فروش متادون در بازار ناصر خسرو از مهدی می پرسم، می گوید: چند تعداد می خواهید. قرص متادون قهوه ای ۴۰ پرطرفدار است.
وی درباره قیمت متادون می گوید: بسته قرص صدتایی متادون پنج قهوه ای ۷۳ هزار تومان و سفید آن ۷۰ هزار تومان است. بسته قرص صدتایی متادون ۲۰ قهوه ای ۲۸۰ هزار تومان و سفید آن ۲۶۰ هزار تومان است. بسته قرص صد تایی متادون ۴۰ قهوه ای، از ۴۸۰ تا ۵۰۰ هزار تومان و سفید آن، ۴۸۰ هزار تومان است. شربت متادون هم ۸۵ تا ۹۰ هزار تومان معامله می شود.
مهدی در حالی که روی نرده پیاده راه ناصرخسرو لم داده است می گوید: البته اینها قیمت امروز است و ممکن است اگر چند روز دیگر تماس بگیرید بالا و پایین شود هر چند قیمت دلار بر قیمت متادون تاثیر نداشته است اما بسته به عرضه و تقاضا در بازار، قیمت ها تغییر می کند.
مهدی که با تردید صحبت می کند می گوید: شما خریدار یا فروشنده واقعی نیستید اما به هر حال هر چقدر برای خرید بخواهید، دارم و هر قدر هم بخواهید بفروشید، خریدارم.
او می گوید: با کلینیک ها در ارتباط هستیم و از آنها متادون می گیریم. متادون های موجود در بازار سیاه هم از شرکت داروپخش، اکسیر و مهر دارو است. قبول دارم که کار خلاف انجام می دهم اما اگر خواستید متادون تهیه کنید و از قیمت هایی که من به شما دادم پایین تر گفتند بدانید که جنس درجه ۲ و تقلبی است.

* اینجا آمپول ۴۰ میلیونی معامله می شود
«محسن» فروشنده دیگری است که کمتر از ۳۰ سال دارد. او می گوید کار اصلی من ترامادول است اما متادون یا هر داروی دیگری هم که بخواهید، تهیه می کنم. اینجا آمپول ۴۰ میلیونی معامله می شود.
«همکارانم هر کدام تخصص خاصی دارند. یک نفر پخش کننده داروهای شیمی درمانی است. فرد دیگری سلطان داروهای آرامبخش است و خلاصه هرکس داروهای خاصی را دارد اما همه با هم در ارتباط هستیم.»
او می گوید: مشتری خرد و کسی که برای مصرف خودش متادون می خواهد کمتر به ناصرخسرو می آید چون وقتی به راحتی می تواند متادون را در عطاری سر کوچه محل زندگی خود تهیه کند لازم نیست تا اینجا بیاید.
« بسیاری از مشتریان من تلفنی هستند هم اینکه بتوانیم به هم اعتماد کنیم کافی است با یک تلفن هر قدر بخواهد بار تحویل می گیرد».
محسن سه گوشی تلفن همراه داشت که بعد از جلب اعتماد نسبی شماره یکی از خط ها را به ما داد. مدام همکارانش با او تماس می گرفتند و درباره قیمت دارو صحبت می کردند.
قیمت هایی که محسن اعلام کرد از مهدی کمتر بود. او گفت: ما با تولیدکنندگان در ارتباط هستیم و از این جهت قیمت هایی که می گویم کف بازار است اما می توانید باز هم از همکارانم استعلام بگیرید.

* برای مصرف شخصی متادون به عطاری بروید
فروشنده میانسال دیگری که مدام زیر لب زمزمه می کند دارو داریم، دارو ... با نگاه پرسشگر به عابران می نگرد، تا مشتری خود را بیابد.
وقتی از او درباره متادون می پرسیم، می گوید: چی و چقدر می خواهید. از یک عدد تا هر قدر بخواهید البته قیمت ها فرق می کند هر قدر بیشتر باشد، تخفیف هم می دهم.
او البته ما مظنون می شود. فکر می کند مامور هستیم، قیمت ها را پرت و بالا می گوید و می افزاید: ۲۵ سال است که بازار ناصرخسرو کار می کنم. چندین بار مامورها ریختند و همه را جمع کردند.
او تاکید می کند: اگر متادون می خواهید، همه عطاری ها هم متادون می فروشند. اگر برای مصرف شخصی می خواهید بهتر است به عطاری بروید.

* عطاری ها اعتماد نمی کنند
بعد از آن، در مناطق مختلف تهران به عطاری ها سر زدیم و متادون خواستیم اما هیچ یک از آنها متادون نداشتند و بدون معطلی می گفتند نداریم. برخی از آنها هم با تعجب نگاه می کردند.
یکی از آنها ما را به کلینیک ترک اعتیاد ارجاع داد و گفت: بی خود سراغ متادون را از عطاری ها نگیرید. اگر واقعا متادون می خواهید باید تحت درمان باشید به کلینیک درمان اعتیاد مراجعه کنید.
هومان نارنجی ها، کارشناس و پژوهشگر اعتیاد درباره اینکه چرا عطاری ها به ما متادون ندادند، می گوید: شکل ظاهری شما (خبرنگاران) به افراد مصرف کننده متادون نمی خورد و از این جهت آنها به شما اعتماد نمی کنند در حالی که افراد تحت درمان با شناخت قبلی می توانند از عطاری ها به راحتی متادون تهیه کنند.

* نشت متادون از کجاست
فروشندگان دارو در ناصرخسرو، نشت متادون را در بازار سیاه به کلینیک های درمان اعتیاد نسبت می دهند اما پرویز افشار، معاون کاهش تقاضا و مشارکت های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر و سخنگوی این ستاد معتقد است: در هر جای چرخه تولید، توزیع، پخش و مصرف مواد شبه مخدر، امکان نشت وجود دارد. نمی توانیم نشت دارو را فقط به مراکز درمان اعتیاد نسبت دهیم.
افشار می گوید: بیش از هفت هزار مرکز درمان اعتیاد و نگهدارنده با متادون در کشور داریم با این وجود، میزان نشت دارو از این مراکز درمانی آن قدر نیست که تبعات آن را به وفور در بازار ببینم. برای اینکه نشت شبه مخدرها به حداقل برسد و قابل رصد باشد، این داروها که اعتیاد آور هم هستند، باید «نشاندار» شوند.
وی می گوید: متادون ماده ای نیست که بتوانیم تولید آن را در کشور کم کنیم اما نظارت و کنترل بر تولید و توزیع این ماده شبه مخدر باید افزایش یابد.

* متولی اصلی کنترل داروهای شبه مخدر وزارت بهداشت است
سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر یادآور می شود: متولی اصلی کنترل داروهای شبه مخدر در کشور وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو است، البته سیاستگزاری این امر در کمیته درمان پیش سازهای ستاد مبارزه با مواد مخدر انجام می شود ولی مجری وزارت بهداشت است.

* سامانه «تی تک»
براساس مصوبه کمیته درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر، سامانه رهگیری، ردیابی و کنترل اصالت فرآورده های سلامت محور سازمان غذا و دارو (تی تک)، وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو مسئولیت دارند، فرایند تولید تا مصرف شبه مخدرها را ثبت کنند.
افشار درباره نحوه عملکرد این سامانه می گوید: در حال حاضر بخشی از سامانه که مربوط به تولید کارخانه است، راه اندازی شده ولی بقیه مراحل کامل نشده است. حدود سه سال است که درباره این موضوع ستاد مبارزه با مواد مخدر، مصوبات متعدد دارد.

* چرا قاطعانه با عرضه بی رویه متادون برخورد نمی شود
نارنجی ها، کارشناس و پژوهشگر اعتیاد نیز با انتقاد از عرضه بی رویه متادون و نشت این ماده در بازار آزاد و عطاری ها می گوید: متادون به راحتی وارد بازار آزاد می شود و حتما آثار اجتماعی اعتیاد به متادون، افزایش بیماری های کبدی و آسیب های جدی مصرف خودسرانه و بی حد و حصر متادون در کمتر از پنج سال آینده برای جامعه محسوس می شود.
وی می گوید: کلینیک های ترک اعتیاد ماهانه بارها و بارها برای جلوگیری از نشت متادون بازرسی می شوند.. سازمان غذا و دارو هم در سامانه «تی تک» داروها را ثبت می کند اما روش های دقیقی برای نگهداری و کنترل لازم است زیرا کسانی که می خواهند این مسیر را دور بزنند به راحتی میانبرهای نشت دارو را پیدا می کنند.