سرپرست سازمان سینمایی: شفافیت گزینشی حرکتی ضدشفافیت است

به گزارش روابط عمومی سازمان امور سینمایی و سمعی بصری، حسین انتظامی سرپرست سازمان سینمایی شب گذشته، پنج شنبه ۴ بهمن ماه، مهمان برنامه «شهرفرنگ» با عنوان «چشم انداز سینمای ایران» بود. در ابتدای این برنامه مجری برنامه حمیدرضا مدقق پرسید «ما شما را سرپرست سازمان سینمایی بدانیم یا رییس سازمان؟»، که انتظامی در پاسخ گفت: قرار براین است که اگر بتوانم خدمتی به سینما بکنم و این خدمت مورد پسند سینماگران باشد، خدمتم ادامه پیدا کند. من با این نیت آمدم که حضورم تداوم داشته باشد و امیدوارم که موفق شوم.

دستیار ارشد وزیر فرهنگ و ارشاد در پاسخ به سوال مجری که درباره شفافیت در سازمان سینمایی و اینکه آیا سینمای ایران چیز پنهانی دارد، گفت: در ابتدا لازم است برای ورود به این بحث مقدمهای را درباره شفافیت مطرح کنم. قانونی تحت عنوان «انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات» داریم که در سال ۸۷ در مجلس و در سال ۸۸ در مجمع تشخیص مصلحت نظام تصویب شد. من از همه شهروندان می‌خواهم که با این قانون که جزو حقوق آنهاست آشنا ‌باشند. این در واقع قانونی انقلابی است که تکالیف حکومت را مشخص کرده تا تکالیف شهروندان را.

او ادامه داد: مطابق این قانون هرکدام از شهروندان ایرانی از هر کدام از دستگاه‌های حاکمیتی تقاضای اطلاعات و اسناد بکنند آن دستگاه موظف است ظرف مدت ده روز آن اسناد را در اختیار آنها بگذارد. البته این کار خیلی خیلی سختی است برای کشوری که هم زیرساخت‌های آن فراهم نشده هم فرهنگ آن این فضا را فراهم نکرده است. این قانون استثناهایی درباره اسناد خصوصی یا امنیتی و طبقه‌بندی شده حکومتی دارد.

انتظامی با بیان اینکه این قانون یک الزام برای همه دستگاه‌ها است، افزود: مشخصا در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آقای وزیر ۹ کلان برنامه دارند که تمام بخش‌های وزارتخانه باید حول آن برنامه‌ها خودشان را تنظیم کنند و رویکردهای خودشان را قوت ببخشند. یکی از این محورها شفاف‌سازی است. یعنی همه مجموعه‌های این وزارتخانه باید اطلاعات و اسناد خود را درباره حمایت‌ها، یارانه ها، ضوابط و ...منتشر کنند.

سرپرست سازمان سینمایی گفت: بسیاری تصور می کنند شفافیت یعنی افشای اسناد مالی. البته یک معنای شفافیت این هم هست، اما این مقدمه ماجراست. شفافیت پیش‌بینی پذیری ایجاد می‌کند به این ترتیب که دستگاه ضوابط خود را اعلام می‌کند که به عنوان مثال تحت چه شرایطی به چه کسانی مجوز انتشارات، مطبوعه یا سینما داده می‌شود. همچنین هر دستگاه باید ضوابط حمایتی خود را اعلام کند تا فرد در منزل خود با ماشین حساب محاسبه کند که چقدرحقوق به او تعلق می‌گیرد یا حساب کند که حقوق رقیبش چقدر می‌شود، یعنی ضوابط باید این قدر روشن باشد.

انتظامی با اذعان به اینکه با شفافیت بسیاری از فسادها در دستگاه‌های دولتی از بین می رود، گفت: شفافیت نوعی مبارزه با فساد است. مبارزه با فساد با بگم بگم درست نمی شود بلکه با شفافیت و پیش بینی پذیری درست می شود. مدیر دولتی وحکومتی باید بداند که این قراردادی که امروز امضا می کند قرار است روی سایت قرار بگیرد و فردا همه آن را می بینند.

سرپرست سازمان سینمایی مشخصا درباره شفافیت در عرصه سینما، گفت: سازمان از دوره مهندس حیدریان شفاف‌سازی را شروع کرده بود. مخاطب ما باید بداند چه کسانی درباره کارش تصمیم میگیرند. هزینه و درآمد رویدادها باید مشخص باشد به عنوان مثال جشنواره فجر یا سینماحقیقت برگزار می‌شود، هم سینماگران هم مردم باید بدانند که ما چقدر درآمد داشتیم، چقدر هزینه کردیم، چقدر به داوران پرداخت کردیم، چقدر جایزه دادیم چقدر هزینه پشتیبانی کردیم.این باعث می‌شود در کارمان دقیق تر شویم و پذیرش انتقادها و روش‌هایی که کار ما را بهبود ببخشد ساده‌تر باشد.

در ادامه برنامه مدقق انتقاد یک روزنامه نگار قدیمی درباره انتشار آمارهای سازمان سینمایی را مطرح کرد و اینکه انتشار این آمارها چه کمکی به حل مسائل مهم می کند، که انتظامی در پاسخ به این نقد گفت: این کمک می کند که سیاستگذاری ما درست باشد. چنین بازخوردهایی کمک می‌کند که در مقام سیاستگذار و تصمیم‌سازی بهتر عمل شود. وقتی نگاه سامانه‌ای داشته باشیم می توانیم با این بازخوردها ضوابط را اصلاح کنیم. مثلا می‌گویند چرا به این فیلم یا کتاب یا نشریه این‌قدر پرداخت کردید و به رقیبش مقداری دیگر. یا ضوابط ما قابل دفاع و روزامد است یا نیست. اگر نیست باید اصلاح شود.

مدقق پرسید «مثلا با شفاف سازی مشکل بیکاری اهالی سینما چطور حل می شود؟»، سرپرست سازمان سینمایی در پاسخ به این سوال گفت: بعضی چیزا مستقیم مربوط نیست اما به شیوه ای هم می توان گفت شفاف سازی به این امر کمک می کند. اولا اگر ما بتوانیم درآمدها و هزینه‌ها و ضوابط را روزآمد نگه داریم باعث می‌شود روش‌ها و سیاست‌ها به سمتی برود که زمینه اشتغال سینماگران را فراهم کند. مثلا نکته‌ای که همیشه مورد انتقاد سینماگران بوده این است که کسانی باید فعالیت حرفه‌ای بکنند که عضو خانه سینما هستند، یعنی کسی باید فیلمبردار یک کار سینمایی باشد که عضو انجمن فیلمبرداران باشد. این کمک می‌کند کسانیکه خارج از صنف هستند و با روابط دیگری وارد عرصه فعالیت حرفه‌ای می‌شوند از طریق خود صنف جلوی آنها گرفته شود و زمینه اشتغال کسانی که به شکل حرفه ای در صنف هستند فراهم شود. دستگاه حکومتی و سیاستگذار باید جهت گیری‌هایش را براین اساس اصلاح کند. شفافیت باید ضوابط را هم شامل شود. یعنی عملا خودش را با مطالبات صنفی همراه کند.

مجری برنامه در بخش دیگر برنامه شهر فرنگ گزارش مرکز آمار را بیان کرد که براساس آن تنها ۱۹ درصد مردم سال ۹۶ به سینما رفتند، او در ادامه پرسید «این شفاف سازی چه دردی از مخاطب دوا می کند؟»، که انتظامی در پاسخ گفت: متاسفانه مصرف فرهنگی در کشورمان پایین است، از قضا یکی از کارهای ویژه وزارت فرهنگ این است که با سیاستگذاری‌هایش و بسته‌های حمایتی و اولویت‌هایش کمک کند به مصرف فرهنگی افزوده شود. به عنوان مثال یکی از سیاستگذاری‌های وزارت فرهنگ و سازمان سینمایی این است که زیرساخت های سینمایی را گسترش دهد و با توجه به آمایش سرزمین به آن بها دهد. در حال حاضر خیلی از شهرهای کشور حتی سینما ندارند. این سینما داشتن به کاهش آسیب‌های اجتماعی، افزایش مصرف فرهنگی و همبستگی اجتماعی کمک می‌کند. طبعا وقتی ضوابط و اولویت‌های ما روشن باشد نشانی از شفافیت است.

انتظامی در پاسخ به انتقادات درباره گزینشی بودن برخی آمارهای اعلام شده، گفت: شفافیت گزینشی حتما حرکتی ضدشفافیت است چون بی‌اعتمادی بیشتری تولید می‌کند. انتظاری که از شفافیت داریم این است که به سرمایه اجتماعی کمک کند. سرمایه اجتماعی سه پایه دارد: اعتماد مردم به حاکمیت، اعتماد حاکمیت به مردم و اعتماد مردم به مردم. خیلی‌ها می گویند این مولفه سوم ناشی از دو مولفه اول است. اگر در سایه شفافیت بتوانیم شرایطی ایجاد کنیم که اعتماد را افزایش دهیم خیلی از مسائل حل می‌شود. تدبیر همکاران ما این است که این آمارها را کامل اعلام کنند. من ادعا نمی‌کنم در همه آمار وزارت ارشاد دقت بالا وجود داشته باشد، ولی همه همکاران این تلاش را دارند. چون در آغاز راه هستیم حتما اختلال‌هایی داریم ولی حسن شفافیت این است که برگشت‌پذیر است. یعنی اگر کسی بگوید ای کاش چنین ستونی را هم در فلان آمار می‌گذاشتید ما می توانیم در آمارهای بعدی این اصلاح را انجام دهیم.

سرپرست سازمان سینمایی درباره آمارهایی که این سازمان درباره حمایت از جشنواره‌ها اعلام کرده و اینکه چرا اشاره‌ای به جشنواره ملی و جهانی فیلم فجرو جشنواره فیلم کوتاه و سینماحقیقت نشده است، گفت: این جشنواره‌ها را خود ما برگزار می‌کنیم و جداگانه بیلان آن منتشر خواهد شد. ۴۵ روز بعد از پایان رویدادهایی مثل همین جشنواره‌ها یا نمایشگاه کتاب یا مطبوعات فهرست درآمدها و هزینه‌های آنها باید منتشر شود. اما این آمار اعلام شده درباره جشنواره‌هایی است که دیگران برگزار می‌کنند و سازمان سینمایی در جهت توسعه سینما به آنها کمک می‌کند. سوال یا انتقاد منطقی این می‌تواند باشد که سازمان بگوید با چه فرمولی به یک جشنواره ۱۰۰ میلیون کمک کرده و به یک جشنواره دیگر ۵۰ میلیون تومان. شفافیت یعنی این ضابطه را از ما بخواهند. حتی اوج شفافیت مشارکت‌پذیری است، یعنی ما این ضابطه را اول به شکل پیش‌نویس منتشر کنیم و از اهالی سینما، منتقدان، سیاستگذاران فرهنگی و سینمایی، نخبه‌ها، دانشگاهیان و ...بخواهیم که بگویند آیا فرمولی که ما تعریف کردیم جامع هست یا نه.

انتظامی تاکید کرد: مثلا من معتقدم که هرچقدر در استان‌ها کار کنیم به قوام و توسعه کشور کمک می کنیم، لذا اگر به من بسپارند که فرمول حمایت از جشنواره‌ها را بنویسم حتما می‌نویسم که جشنواره‌هایی که در استان‌ها و شهرستان‌های کم‌برخوردار برگزار می‌شوند حتما باید ضریب دو بگیرند.

سرپرست سازمان سینمایی در پاسخ به سوالی درباره راهکار تکرار نشدن اشتباهات و اختلالات در آمارها گفت: یکی از راهکارها این است که به ما فشار آورده شود که ضوابط را اعلام کنیم. اینکه موضوع جشنواره‌ها مهم است یا سطح داوری؟ سطح مشارکت مهم است یا نه؟ تکراری بودن یا نبودن مهم است؟ و ...

انتظامی گفت: یکی از اشکالات دستگاه‌های دولتی این است که گمان می‌کنند خودشان باید جشنواره برگزار کنند در حالیکه یکی از برنامه‌های دولت عقب‌نشینی به نفع صنوف است. یعنی به جایگاه تنظیم مقررات خودش برگردد و در اموری که صنف یا بخش خصوصی کارآمد و سالم داریم که بتوانند فعالیتی را به خوبی انجام دهند دولت نباید تصور کند که عقل کل است و باید خودش انجام دهد.

او تاکید کرد: همت همکاران ما در سازمان سینمایی این است که برای همه این موارد ضوابط نوشته شود و مبنایی که بوده را روی کاغذ آورند. روش درست شفافیت هم آن است که این ضوابط وقتی نوشته شدند به شکل پیش‌نویس اعلام شوند تا بعد از جمع‌آوری نظرات و پیشنهادات و انتقادات به فرمول خاصی برسیم.

مدقق از سرپرست سازمان سینمایی پرسید «در نهایت حرف آخر را چه کسی یا چه نهادی می‌زند؟» که انتظامی پاسخ داد: سازمان سینمایی مسئول است که براساس جمع بندی این نظرات و سیاست هایی که دارد حرف آخر را بزند. مثلا یکی از سیاست‌های جدی وزاتخانه این است که ایران، تهران نیست این باید رویکرد ما باشد. نمی‌شود وزیر بگوید ایران تهران نیست، اما من در سازمان سینمایی ایران را تهران بدانم.

انتظامی این وعده قطعی را هم داد که ظرف همان مدت زمان ۴۵ روز فهرست هزینه‌ها و درآمدهای جشنواره‌ها اعلام شود. او این را هم خطاب به مجری شهر فرنگ گفت که «حتی اگر ما این آمار را منتشر نکردیم می توانید ابروی ما را ببرید.»

مدقق در ادامه پرسید «برخی نهادهای تابع سازمان سینمایی حمایت‌هایی که از بخش تولید کرده بودند را منتشر کردند ولی بعد مشخص شد که برخی از این حمایت‌ها تبدیل به فیلم نشدند برای بازگرداندن آن بودجه‌ها چه کاری انجام می شود؟»، انتظامی گفت: خوشبختانه انتشار آن فهرست باعث شد که فارابی جهت‌گیری خودش را عوض کند و چندین ماه است که بیشتر در قالب تسهیلات کمک می‌کند. یعنی طرفشان یک بانک است و کمک بلاعوض نیست. برای مواردی که به آن اشاره کردید هم باید تدابیر حقوقی صورت گیرد که در حال پیگیری هم است.

سرپرست سازمان سینمایی در پاسخ به سوالی دربار نحوه جلوگیری از ورود سرمایه های کلان غیرشفاف و مجهول به سینما، گفت: شفافیت جاده دوطرفه است. نمی‌شود فقط دولت شفاف عمل کند، فقط سازمان سینمایی شفاف عمل کند. قانون شفافیت قانون درخشانی است و اگر همه ما به آن برگردیم خیلی از مشکلات کشور حل خواهد شد.

مدقق پرسید «فکر می کنید اهالی سینما تن به این بدهند که قراردادهای بازیگران یا نحوه ورود سرمایه به پروژه های سینمایی را شفاف اعلام کنند؟» که انتظامی در پاسخ به او گفت: این همت الان در خانه سینما وجود دارد. یعنی ما آمادگی داریم که به عنوان دستگاه حاکمیتی در این مسیر حرکت کنیم. مثلا صنف این را از ما بخواهد اگر در تیتراژ فیلم متقاضی پروانه نمایش کسی به عنوان فیلمبردار، کارگردان یا بازیگر و... از مسیر حرفه‌ای خودش وارد نشده پروانه نمایش صادر نشود. به مصلحت دولت نیست که در مسائل داخلی صنوف دخالت کند بلکه سازمان باید نظارت و پشتیبانی کند. درباره مسائل مربوط به هزینه‌های سرمایه گذاری و تولید فیلم‌ها هم با سازوکارهایی که در خانه سینما قابل طراحی است می‌توان ابهامات را روشن کرد. حتی اطلاع دارم که خانه سینما به سمتی می‌خواهد برود که قراردادهای مختلف تولید فیلم تحت نظارت آنها و با فرمول های ثابت و شفاف بسته شود.

انتظامی در پاسخ به این سوال که آیا می توان پروانه نمایش فیلمی که هزینه ساخت آن مجهول است صادر نشود، گفت: این هم در سازوکارهای سینمایی و صنفی قابل تعریف است. خانه سینما می‌تواند از ما بخواهد مطابق قواعد و مقررات حرفه‌ای صنف، صدور پروانه مالکیت بعد از تاییدیه آنان صورت گیرد.

او افزود: همه ما در هر حوزه فرهنگی که باشیم باید از گردش بالای اقتصادی استقبال کنیم. ما مسرور هستیم که در یکی دو سال گذشته گردش سینمای ایران و مبلغی که از اکران ب دست می‌آید جهش کرده است. بنابراین باید از اصل ورود سرمایه استقبال کنیم، ولی این قضیه باید نظام‌مند باشد و جوری نباشد که علاقه‌مندان سرمایه‌گذاری در سینما را فراری دهیم.

سرپرست سازمان سینمایی درباره جدیدترین دستورش برای ادغام موسسه رسانه‌های تصویری در دیگر زیرمجموعه‌های سازمان در جهت کوچک‌سازی و چابک‌سازی سازمان گفت: این تصمیم، تدبیر من نیست، مجموعه مدیران سازمان سینمایی تجربه، بلوغ و پختگی قابل توجهی دارند و تک‌تک این اقدامات در این جمع چکش‌کاری می‌شود و تبعات آن بررسی می‌شود تا رفتار شتاب‌زده و پوپولیستی انجام نشود. اما با کوچک‌سازی چابک سازی صورت می‌گیرد. مخصوصا زمانی‌که مشکلات بودجه‌ای پیش می‌آید ممکن است دستگاهی که قرار است از نظام توسعه فرهنگ حمایت کند بخش قابل توجه منابعش را خرج خودش، هزینه کارمندان و تجهیزات و رویدادها کند و چیزی صرف هدف اصلی نشود. از طرف دیگر وقتی یک سازمان حجیم باشد نمی‌تواند نسبت به تحولات روز واکنش منطقی، کارآمد و سریع داشته باشد. از سوی دیگر حوزه سینما و دیگر حوزه‌ها که همسایه فناوری‌های مدرن هستند سرعت تحولاتشان بالاست بنابراین نمی توانیم با آرایش پنج سال پیش این وضعیت را اداره کنیم.

او ادامه داد: در همین مسیر بخشی از ماموریت‌های لازم موسسه رسانه‌های تصویری در بنیاد فارابی ادغام می‌شود. بخش هنر و تجربه یک وظیفه دیگر وزارتخانه را دنبال می‌کند. ما وظیفه داریم از سینمای اندیشه‌ای، اجتماعی و فرهنگی در مقابل سینمای تجاری حمایت کنیم اگر کنار بنشینیم و بگوییم تنها سازوکارهای بازار مورد نظرمان است، حتما از وظایف خودمان فاصله گرفته‌ایم. بنابراین هنر و تجربه با این رویکرد باید در سازمان سینمایی حفظ شود، اما روش‌های کار ممکن است تغییر کند.

انتظامی گفت: در حال حاضر مشغول باز تعریف ماموریت‌های زیرمجموعه‌های سازمان سینمایی هستیم. مناسب‌تر است که این زیرمجموعه ها به روز شوند. درباره انجمن سینمای جوان کشور هم بحث‌هایی وجود دارد، اما نهایی نشده است. این بحث مطرح است که برای توانمند کردن بیشتر انجمن‌های سینمای جوان در استان‌ها و شهرستان‌ها آنها را به شکل هیات امنایی اداره کنیم یعنی استاندار، شهردار، خیرین و علاقه‌مندان در کنار مدیرکل فرهنگ و ارشاد استان هیات امنا شوند و درامد و هزینه را خودشان کنترل کنند. الان یک اشکال این است که تمام درآمدها باید به حساب انجمن در تهران بیاید و بعد عودت داده شود درحالیکه در ستاد انجمن سینمای جوان در تهران باید سیاستگذاری صورت گیرد، اولویت‌ها و فرمول‌های حمایتی طراحی شود تا جوانان مستعد که در دورافتاده‌ترین شهرها احساس کنند می‌توانند رشد کنند.

انتظامی درباره سرنوشت مدرسه ملی در جریان این ادغام‌ها هم گفت: وظیفه ما توسعه دانش سینمایی است، اما قرار نیست خودمان ضرورتا آموزش دهیم بلکه می‌توانیم موسسات خصوصی آموزشی را توانمند کنیم، برایشان چارچوب تعریف کنیم و شاخص‌هایی تعریف کنیم ...این بخش از وظایف مدرسه ملی سینما طبیعتا قابل تداوم نیست، اما بخش‌هایی که کار سیاستگذاری آموزشی می‌کند و مسائل نوپدید آموزشی را شناسایی می‌کند باقی خواهند بود.

مدقق در ادامه از سرپرست سازمان سینمایی پرسید که آیا مدیر یا سازمان سینمایی در سایه داریم، که انتظامی گفت: سازمان سینمایی به شکل مقتدرانه فردی اداره نمی‌شود یک سازمان است که حتما باید مدیران مختلفش مشارکت داشته باشند و سازمان مستقلی هم نیست و تحت نظارت وزارتخانه و وزیر است و حتما باید در آن چارچوب عمل کند.

او درباره اینکه ریشه مشکلات سینما درونی است یا بیرونی، گفت: نه فقط سینما بلکه هر حوزه‌ای که مثال بزنید مثل ورزش یا اقتصاد و ... طبعا چون یک سیستم و سامانه است هم درون دارد هم بیرون. لذا پیشرفت و مشکلات می‌توانند ناشی از عوامل درونی و بیرونی باشند. در طراحی‌های مدیریت استراتژیک اساسا وقتی جداول را طراحی می‌کنیم عوامل داخلی و خارجی هم وجود دارند. بنابریان هر مقوله‌ای که حرف بزنید عوامل داخلی وخارجی دارد.

سرپرست سازمان سینمایی در بخش دیگر این گفت‌وگوی تلویزیونی درباره تغییرات مدیران سینمایی گفت: مدیران موجود اگر در چارچوب سیاست‌های وزارتخانه و سازمان سینمایی، بتوانند با چابکی و مدیریت انجام وظیفه کنند حتما می‌مانند. خود من هم اگر بتوانم برای سیاست‌های وزارتخانه، سازمان، دولت و نظام عنصر کارامدی باشم منطقش این است که باید بمانم، ولی اگر ناتوان یا ناهمراه باشم باید حذف شوم.

مجری برنامه نظر انتظامی درباره فیلم های‌کمدی را هم پرسید که او گفت: نباید همه سینما طنز باشد. نیازهای مخاطبان و وظیفه‌ای که سینما در قبال آنها دارد نباید متکی به یک ژانر باشد. مثلا سینمای مستند یک سینمای ناب است اما نباید همه فضا مستند شود.

انتظامی درباره ادغام جشنواره ملی و جهانی فجر هم گفت: یکی از صبحت‌هایی که الان بین مدیران مطرح است و حتی جزو مطالبات سینماگران هم است این موضوع است. برای من هم مطالبه صنف خیلی مهم است.