صادق زیباکلام: فضای مجازی دخالت حکومت در همه جزئیات زندگی مردم را زیرسوال برده است

این نشست تخصصی از سری نشست‌های «نقد و اندیشه» وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات پیش از ظهر امروز چهارشنبه ۱۲ دی‌ماه ۹۷ با حضور صادق زیباکلام استاد دانشگاه، رامبد جوان کارگردان و برنامه‌ساز تلویزیونی و جعفر نعناکار حقوقدان، که هر سه از فعالان فضای مجازی هستند، در سالن الغدیر این وزارتخانه برگزار شد.

مدیر جلسه با تعریف واژه «سلبریتی»، بحث را آغاز کرد. و سپس به موضوع عملکرد سلبرتی در جامعه، مخاطبان این افراد و نحوه تعامل سلبرتی با حکومت پرداخت. رامبد جوان درباره تعریف سلبرتی این‌طور گفت: سلبریتی کسی است که از نظر جمعیت خاصی اهمیت داشته باشد و بتواند تاثیرگذار باشد. عملکرد سلبریتی برای عموم می‌تواند آن‌قدر مهم باشد که حمایت بخش قابل توجهی از مردم را در امور مختلف جذب کند. در واقع سلبریتی می‌تواند مترجمی میان مردم و دستگاه حاکمیت باشد.

سلبریتی و تعهد اجتماعی

زیباکلام در ادامه به فضای مجازی به عنوان پدیده‌ای نوین در سیستم کنترل جوامع اشاره کرد و گفت: امروز زلزله‌ای اتفاق افتاده است به نام فضای مجازی؛ حال این موضوع که آیا یک سلبریتی می‌تواند یک دارو را تبلیغ کند یا خیر، اینکه آیا می‌تواند حجاب خود را در آنجا تغییر دهد یا نه، همگی از پس‌لرزه‌های این زلزله هستند. قبلا همه اینها را حکومت تعیین می‌کرد، اما امروز معیارهای دیگری با آمدن فضای مجازی مطرح شده است. حال سوال اینجاست که آیا باید از حرف زدن و فعالیت این سلبریتی جلوگیری کرد؟ نه! در واقع این وظیفه مردم است به این نقطه برسند که کدام حرف را باور کنند. بیاییم برای اولین بار برای فکر و درک مردم ارزش قائل شویم. همیشه نمی‌توان توسط قانون، یعنی حکومت، محدودیت ایجاد کرد.

کنترل حکومت بر فضای مجازی، آری یا خیر؟

نعناکار درباره ضرورت یا عدم ضرورت کنترل قانونی بر فعالیت سلبرتی‌ها در فضای مجازی گفت: من معتقدم باید سواد رسانه‌ای را بالا ببریم؛ ولی با این هم موافق نیستم که حاکمیت وظیفه‌ای ندارد و باید همه چیز به مردم سپرده شود. آنچه مردم از حاکمیت طلب می‌کنند وجود امنیت در همه فضاها و صیانت از مردم است.

وی افزود: این منطقی نیست که حاکمیت همه چیز را رها کند و هرکس هرچیزی که خواست را تبلیغ کند. سلبریتی هم مسئولیت دارد چون الگوی جامعه است.

زیباکلام در پاسخ به نظر نعناکار گفت: اینکه یک نفر قرص و دارویی را تبلیغ کند و عده‌ای هم با مصرف آن بمیرند اتفاقی نادر است ولی همین بهانه‌ای می‌شود برای حکومت تا قوانینی را وضع کند و جلوی خیلی چیزهای دیگر را بگیرد.

تفکر حکومتی باید عقب‌نشینی کند

رامبد جوان درخصوص مداخله حاکمیت در فعالیت سلبریتی‌ها این‌طور اظهارنظر کرد: امروز دوره‌ای است که حکومت و تفکر حکومتی باید در همه زمینه‌ها عقب‌نشینی کند تا مردم شروع کنند به مدیریت و تصمیم‌گیری. البته ممکن است در ابتدا خساراتی هم داشته باشیم. مثلا چند نفر با خوردن دارویی که یک سلبریتی تبلیغ کرده بمیرند، ولی مردم باید یاد بگیرند که انتخاب کنند و پای انتخاب خود بایستند. مردم باید یاد بگیرند چشمشان به دست دیگری نباشد تا برایشان تصمیم‌گیری کند و برایشان رفاه فراهم کند. امروز در جهانی زندگی می‌کنیم که آدم‌ها می‌توانند برای اداره کردن آن تصمیم بگیرند و فضای مجازی محلی برای تمرین این مدیریت است.

آزادی اندیشه و عمل باید در مدار قانون باشد

نعناکار نیز گفت: من معتقدم آزادی اندیشه و عمل در فضای مجازی باید در مدار قانون باشد. شما نمی‎‌توانید هنجارها را بشکنید. هنجارهایی که سال‌های سال صرف ایجاد آن شده است.

زیباکلام پاسخ داد: وجود حکومت خوب است و مردم به دلایلی حکومت را به وجود آوردند، ولی اینکه حکومتی که مردم آن را تعیین کردند در همه جزئیات زندگی و فکر مردم دخالت کند اشکال دارد. امروز حکومت در ابتدایی‌ترین جنبه‌های زندگی و جزئیات زندگی مردم دخالت می‌کند و فضای مجازی امروز همه این دخالت‌ها را زیر سوال برده است.

دخالت هواداران در زندگی خصوصی سلبریتی‌ها

رامبد جوان در پاسخ به این پرسش که «آیا هواداران حق دارند در زندگی خصوصی سلبریتی ها اظهارنظر کنند یا خیر؟ آیا این فضولی نیست؟» گفت: این فضولی است ولی این فضولی بخشی از این رابطه است؛ این پیامد گریزناپذیر سلبریتی‌شدن است.

حکومت اینهمه نگران سلبریتی‌ها و نقش آنها نباشد

زیباکلام نیز در همین خصوص گفت: پدیده سلبریتی و نقش آنها در جامعه پدیده جدیدی است. پیشنهاد می‌کنم حکومت این همه نگران این موضوع نباشد و بگذارد آنچه جوانه زده، رشد کند. حکومت اصراری برای کنترل این فضا نداشته باشد؛ اگر هم اصرار داشته باشد به جایی نخواهد رسید. حکومت باید به مردم اعتماد کند.

جوان افزود: وقتی آدم‌هایی در فضای مجازی این همه قدرتمند می‌شوند، این تفکر را ایجاد می‌کند که کنترل از دست حکومت خارج می‌شود. من به عنوان کسی که ۲۸ سال در حرفه رسانه کار می‌کنم ضخضا به همه سلبریتی‌های فضای مجازی احترام می‌گذارم. به نظر من فضای مجازی محلی برای رشد خیلی چیزهاست. بیاییم حوصله کنیم تا هرکس هرچه خواست انجام دهد تا کم کمک کارها درست شود.

نعناکار نیز در پایان گفت: هر فرد از جمله سلبریتی مسئولیت اجتماعی دارد. امروز فضای مجازی به ظهور و بروز استعدادها کمک کرده است اما آنچه باید چراغ راه یک ستاره باشد این است که در مدار قانون حرکت کند. حکومت هم باید سعه‌صدر خود را بالا ببرد و برخورد قهری نکند.

**