حال نزار  کتاب و کتابخوانی در جامعه

آمارهای مختلفی از سرانه مطالعه ایرانیان منتشر شده است.رئیس کتاب‌خانه ملی ایران می‌گوید ایرانیان فقط دودقیقه در روز مطالعه می کنند. برخی با در نظرگرفتن مطالعه کتابهای درسی و مذهبی (قران و مفاتیح و..) این رقم را بین ۸ تا ده دقیقه اعلام می کنند. این آمار در مقایسه با آمار ۹۰ دقیقه ای در ژاپن و انگلیس و ۵۵ دقیقه ای در مالزی و ترکیه عمق فاجعه را نشان می دهد.

در ترویج فرهنگ کتابخوانی سه عنصر اصلی خانواده، نهادهای آموزشی و دولت نقش دارند. والدین نقش اساسی در تشویق فرزندان خود به مطالعه دارند. اگر والدین هر روز ساعتی را به مطالعه و خواندن کتاب اختصاص بدهند، فرزندان به کتاب‌خوانی تشویق می شوند. متأسفانه این روزها بسیاری از خانواده ها گویا با کتاب قهر هستند و دلایل مختلفی مثل گرفتاری و کمبود وقت و گرانی کتاب و ... را بهانه می کنند و حوصله و وقت مرور روزنامه هم ندارند. با این حال زمان زیادی برای دست گرفتن گوشی های خود صرف می کنند.

البته گرانی کاغذ و مشکلات دیگر سبب بالارفتن قیمت کتاب و یکی از اصلی ترین دلایل عدم خرید کتاب و مطالعه می باشد. ولی گشت زدن شبانه درسطح شهر ودیدن رستوران ها و فست فودی های شلوغ ،نشان می دهد کتاب از اولویت های مردم محسوب نمی شود و بسیاری اصلا نیاز و دلیلی برای مطالعه ندارند!

هنگام دیدار با اولیای دانش آموزان یکی از سوالات همیشگی، معرفی کتاب کمک آموزشی است. گویا می خواهند از تامین شرایط و امکانات لازم برای پیشرفت فرزندان خود خیالشان آسوده باشد. متاسفانه بارها از شاگردان خود شنیده ام که خانواده ها حاضرند برای خرید کتاب های کمک آموزشی و کلاس های تقویتی هزینه های سنگین بپردازند ولی برای خرید کتاب غیردرسی پولی در کار نیست!

نظام آموزشی و مدارس وظیفه و نقش مهمی در نهادینه کردن فرهنگ کتاب خوانی دربین دانش آموزان به عنوان آینده سازان جامعه دارند. اما در سیاست های آموزش و پرروش چه برنامه هایی برای علاقه مندسازی بچه ها به کتاب و مطالعه وجود دارد؟
اگر در مدارس از همان دوره ابتدایی ساعتی به کتاب خوانی دربرنامه آموزشی گنجانده شود و بچه ها در این ساعت در کتاب خانه مدرسه و یا کتاب خانه های عمومی حضور پیدا کنند و لذت خواندن کتاب را تجربه کنند قطعا سرانه مطالعه کتاب های غیردرسی افزایش خواهد داشت.

شوربختانه در بسیاری مدارس از کتابخانه خبری نیست و درصورت وجود کتابخانه از کتابدار خبری نیست. تا چند سال قبل در مدارس نیرویی به نام کتابدار حضور داشت که گویا در این سالها کتابدارها هم برای تدریس به مدارس فرستاده شده اند. چند روز قبل از مدیر مدرسه درباره ی کتابخانه که انصافا زحمت زیادی برای تجهیز آن کشیده شده سوال کردم که متاسفانه به علت عدم حضور کتابدار چندان مورد استفاده قرار نمی گیرد.

و اما دولت با سیاست گذاری های دقیق و کلان و به عنوان متولی بسیاری از امور فرهنگی و با در دست داشتن رسانه های مختلف می تواند نقش بسیار مهمی برای ترویج فرهنگ مطالعه در سطح جامعه داشته باشد. در سند چشم اندازی که سیاست های کلان جمهوری اسلامی را مشخص می کند باید تعداد اعضای کتابخانه های عمومی کشور تا سال ۱۴۰۴ به ۲۰ میلیون نفر برسد اما اکنون کتاب خانه های عمومی کشور وضع چندان مطلوبی ندارند و باشرایط موجود این عدد افسانه ای بیش نخواهد بود.

از سوی دیگر رسانه های جمعی که نقش مهمی در فرهنگ سازی جامعه دارند، گویا عمدا و یا سهوا از این مقوله غافل هستند و یا دغدغه ای ندارند. در کمتر فیلمی فردی در حال مطالعه دیده می شود. جای بسی تاسف است که در میان انواع تبلیغات رنگارنگ ازشوینده ها و خوراکی ها و پوشک بچه و ... تنها تبلیغات فرهنگی، کتاب های کمک آموزشی است که وزیر از آنها به عنوان مافیا یادمی کند ولی با این حال در همه ساعات تبلیغات وسیع و گسترده ای دارند. هرگز دربین آگهی های مختلف خبری از معرفی و تبلیغ کتاب خوب برای خانواده هانیست. برنامه های مختلف تلویزیونی میزبان ورزشکاران و هنرپیشه ها و ... هستند ولی از نویسندگان خوب و معروف دعوتی به عمل نمی آید.
گویا ناخواسته عزمی جدی برای مبارزه با کتاب خوانی و تربیت نسل آگاه وجود دارد.

جمله ویکتورهوگو در ابتدای متن چقدر ملموس است.

* معلم