زیارت اربعین؛ زیارتی به وسعت تاریخ

زیارت اربعین دارای محتوایی آموزنده و یادآور خاطره ای حیات بخش و با قداست است. و چه شایسته و بجاست که مراسم تدفین سر مطهر امام حسین (ع) و شهدای با وفای کربلا پس از چهل روز جدایی از بدن و گرداندن بر سر نی در خیابانها و بیابانها و کوچه و بازارها، برای همیشه و تا ابد زنده بماند، و همه ساله، مراسم بزرگداشت این خاطره به یاد ماندنی و فراموش نشدنی، با عزت و احترام و هر چه باشکوهتر برگزار شود.
در این مراسم روحیه ظلم ستیزی به عنوان یک درس آموزنده از سید الشهداء به نسلهای آینده بویژه جوانان منتقل شود، و همچنان زنده و شاداب، گرم و گیرا حفظ شود تا زمینه قیام بزرگ، جهانی و عدل گستر مهدی موعود (عجل الله فرجه) فراهم آید که مطمئنا جز با شیوع و رواج روحیه شهادت طلبی و گسترش فرهنگ جانفشانی در راه ریشه کنی ظلم و ظالم، در میان همه توده های محروم و مظلوم، زمینه و مقدمات ظهور و فرج نهایی فراهم نمی آید همچنان که جز با روحیه شهادت طلبی و ایثارگری، انقلاب کبیر اسلام پا نگرفته و رونق نیافت.
بدین سبب بحق می توان گفت، پیامبر اکرم (ص) با تزریق روحیه جان نثاری در ملت خود درس مبارزه با کفر و شرک را به آنان آموخت. سپس امام حسین (ع) با تزریق روحیه جانفشانی (که در جوامع اسلامی به مرگ یا به سردی و ضعف کشیده شده بود) درس مبارزه با ظلم و نفاق را به جامعه در خود فرو رفته آن زمان آموخت. و چه خوش گفت: «حسین منی و انا من حسین » (تو گویی درست این سخن گفت پیغمبر است) و شاهد خوب این بزرگداشت بسیار باشکوه مراسم اربعین در کربلا است .
یادآوری جمله مشهور علامه جعفر کاشف الغطاء در خصوص اهمیت قیام امام حسین (ع) می تواند کمک شایانی به درک اهمیت حضور در مراسم پیاده روی اربعین داشته باشد ، این مرجع بزرگ شیعیان در قرن های ۱۲ هجری فرموده است : اسلام با تلاش های پیامبر اکرم (ص) آغاز و با جانفشانی امام حسین (ع) تثبیت شد "

اربعین وزیارت امام حسین (ع) همواره با همت خاصی مورد توجه شیعیان و محبان اهل بیت قرار داشته است . به گونه ای که حتی علماء و مراجع عظیم الشان شیعه در این راه از بذل جان نیز دریغ نکرده اند . از شیخ اسحاق خمایسی نجفی به عنوان یکی از نمونه های ارزشمند در راه جانفشانی برای برپایی زیارت امام حسین (ع) می توان نام برد . وی که یکی از علمای بزرگ و مجهتیدن شیعه قرن۱۱ هجری در نجف اشرف و معاصر علامه بحر العلوم و شیخ جعفر کاشف الغطاء رضوان الله علیهم است و به پرهیزگاری و زهد و تقوا شهره بود . در سال ۱۱۷۳ هجری و طبق سنت مشهور علما و در تکمیل منش اهل بیت و شیعیان در حالی که به قصد زیارت امام حسین (ع) خارج شده بود . در مسیر نجف اشرف به کربلای معلی به دلیل تشنگی شدید درگذشت . و پیکر مطهر ایشان بعد از آن به نجف اشرف آورده شد و در جوار امیر المومنین (ع) دفن گردید.( أعیان الشیعة نویسنده : السید محسن الأمین جلد : ۳ صفحه ۲۷۰)

علامه و خطیب شهیر سید جواد شبرکه پیش از ۵۰ سال قبل نیز در کتاب «ادب الطف » می نویسد : ولست مبالغا اذا قلت ان هذا الموسم یجمع اکثر من ملیون نسمة جاءت لاحیاء ذکرى الأربعین ...... ان هذه المواکب من سائر الأقطار ومختلف البلدان تؤم کربلاء وقد سجلت ادارة السلطة المحلیة أکثر من ٣٠٠ مؤکب أکثرها یضرب الخیام حوالی کربلاء والبعض یحجز المحلات الکبیرة وتستهلک کربلاء فی هذا الموسم من الرزما لا یقل عن مائة طن وکل موکب له منادون یدعون الناس الى المائدة وتناول الطعام باسم الحسین.

وتتخلل هذا الموسم زیارات التعارف بین المواکب وتبادل العواطف وتقدیم التمنیات والتحیات وعظیم الأجر یوم الحشر ، ان الآلاف من الناس یقومون بالخدمة لهؤلاء الزوار ویسخون بانفسهم من أجل راحة الزائرین فالبعض بسقی الماء المعطر والمذاب فیه السکر ، والبعض برش ماء الورد ، والبعض بالتهویة بالمراوح الیدویة وهکذا.

در اربعین، بیش از یک میلیون نفر در کربلا به زیارت و عزاداری می آیند. (در عراق آن روز که که ده میلیون نفر جمعیت داشت) و بیش از صد تن برنج برای جمعیت های عمومی و علنی طبخ می شود. مواکب متعددی که تعداد آنها به بیش از ۳۰۰ موکب میرسد در کربلا و در کنار حرمین شریفین نصب می شوند . و در هر موکب تعدادی حضور دارند که مردم را جهت پذیرایی دعوت میکنند . هزاران نفر در راه خدمتگذاری به زوار امام حسین (ع) به فعالیت های داوطلبانه می پردازند .

أدب الطّف أو شعراء الحسین علیه السلام نویسنده : شبّر، جواد جلد : ۱ صفحه : ۴۲

این در حالی است که در این سال ها تعداد زوار اربعین حسینی به بیش از ۲۰ میلیون نفر به شهادت رسانه های بین المللی و مراکز آمارجهانی رسیده است و تبدیل به بزرگترین تجمع انسانی سالیانه در تاریخ جهان تبدیل شده و موکب های عزاداری و پذیرایی تمام شهرهای منتهی به کربلا برپا شده است .

اهمیت اربعین حسینی (ع) را میتواند در میان سخنان و تاکیدات اهل بیت علیهم السلام جستجو کرد . در روایتی مشهور و معتبر که بزرگانی همچون شیخ حر عاملی و علامه مجلسی از امام حسن عسگری (ع) آورده اند، زیارت اربعین به عنوان یکی از نشانه های مومنان معرفی شده است .
امام صادق (ع) نیز در روایتی بسیار زیبا و ارزشمند در در خصوص اجر و پاداش زوار حضرت سید الشهداء نکات بسیار مهمی را اشاره می کنند
امام صادق (ع) برآورده شدن حاجات زوار سید الشهداء را که به سبب زیارت امام حسین (ع) از خانه و محل زندگی دور شده و رنج سفر را به جان میخرند از خداوند مسئلت می نماید و به این سبب همه ی کسانی که با عنوانین مختلف در این راهپیمایی عظیم به خدمت رسانی به زوار می پردازند مشمول این قسمت از دعای امام صادق (ع) در خصوص زوار امام حسین (ع) که فرموده اند " بر آن چهره هایى که به سبب رفتن به زیارت ابا عبدالله ؛ داغىِ آفتاب رنگشان را تغییرداده است، رحمتت را نازل بفرما " خواهند شد.(اصول کافی، جلد ۴، صفحه ۵۸۳)
همچنین امام صادق(ع) درباره ثواب زیارت امام حسین(ع) با پای پیاده که می‌فرماید
عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع) قَالَ مَنْ زَارَ الْحُسَیْنَ ع مِنْ شِیعَتِنَا لَمْ یَرْجِعْ حَتَّى یُغْفَرَ لَهُ کُلُّ ذَنْبٍ وَ یُکْتَبَ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ خَطَاهَا وَ کُلِّ یَدٍ رَفَعَتْهَا دَابَّتُهُ أَلْفُ حَسَنَةٍ وَ مُحِیَ عَنْهُ أَلْفُ سَیِّئَةٍ وَ تُرْفَعُ لَهُ أَلْفُ دَرَجَةٍ
کسى که با پای پیاده به زیارت امام حسین(ع) برود، خداوند به هر قدمى که برمى دارد یک حسنه برایش نوشته و یک گناه از او محو مى‏ فرماید و یک درجه مرتبه‏ اش را بالا مى‏ برد
کامل الزیارات نویسنده : ابن قولویه القمی جلد : ۱ صفحه : ۱۳۴

بدون شک این مراسم با شکوه و عظیم ت تحقق سخنان عقیله بنی هاشم زینب کبری (س) خطاب به یزید است که فرمود : فکد کیدک ، و اسع سعیک ، و ناصب جهدک . فو الله لا تمحوا ذکرنا ، و لا تمیت وحینا ، و لا تدرک امدنا ، و لا ترحض عنک عارها

هر نیرنگی که می‌خواهی بکار ببر و هر چه دلت می‌خواهد کوشش کن ، اما به‌ خدا قسم که نخواهی توانست نام ما و محبوبیت و احترام ما را از بین ببری‌ ، نمی‌توانی وحی زنده خدا را که در خاندان ما پیدا شده بمیرانی . برای تو جز عار و ننگ و رسوائی در این جهان چیزی باقی نمی‌ماند .

مقتل الحسین علیه السلام نویسنده : خوارزمی جلد : ۲ صفحه : ۷۳

در واقع این روز تجدید خاطره ای از اندوه بزرگی است که اهل بیت عصمت و طهارت پس از چهل روز از فقدان سید الشهداء تجربه کرده اند . در این روز عده ای از زنان و کودکان اسیر شده و رنج بی خانمانی کشیده و تلخی غربت چشیده، پس از چهل روز اسارت و آوارگی، سر بریده و از تن جدا شده پدران و برادران و فرزندان خود را به بدنهای بی سر ملحق کنند و دفن نمایند،با این اوصاف داغ تازه آنان تازه تر شد.

داغدیدگانی که علاوه بر در دل داشتن داغ کشته و پرپر شدن گل پیکر خاندان خود، اجازه گریستن و اشک ریختن و آه کشیدن و ناله کردن را نداشتند، پس از چهل روز تحمل درد و رنج و زحمت اسارت، بر سر تربت عزیزان خود آمدند تا سرهای پاک به را به پیکر های شهداء بازگردانند .

* پژوهشگر تاریخ عاشورا