کودکان مادران زندانی مجرم نیستند

در جوامع سنتی زنان بزهکار یا بزه دیده در مقایسه با مردان از تفاوت‌های اساسی برخوردار هستند. به این معنا که مردان بزه دیده و معتاد وقتی دچار ناهنجاری و مغایرتی با قوانین و هنجارها می‌شود، بازگشت دوباره او یک تلاش مناسبی را از سوی خانواده و اجتماع می‌طلبد. اغلب جامعه با آغوش باز یک مرد بزه دیده یا بزهکار را بعد از گذراندن مدت حبس و جبران خسارت می‌پذیرد، اما این طرز فکر برای زنان بزهکار و مجرم وجود ندارد. در جامعه ما اولین خطا یا جرم زنان آخرین خطای آنها نیز محسوب می‌شود. در کشور ما بر اساس گزارش های رسمی بیشترین جرائم برای زنان جرائم مالی است. اغلب زنان زندانی به دلیل کم اطلاعی و ناآگاهی به قوانین مالی موجود از سوی مردان خانواده به عنوان ضامن استفاده می‌شوند و همین مساله برای آنها حبس را به دنبال دارد. همچنین در زمینه مواد مخدر نیز شاهد هستیم که اغلب مردان خانواده زنان را وسیله کار خود قرار می‌دهند. از سوی دیگر شاهد زنان بزهکار و بزه دیده در جامعه هستیم.

کودکانی که حبس مادرشان را می‌گذرانند

در این وضعیت مسائل زنان زندانی مطرح می‌شود. در این میان برخی از زنان به همراه فرزندانشان در زندان بسر می‌برند. این کودکان را نباید به جرم مادر زندانی کرد. نباید اعمال برخی از قوانین، حقوق کودک را تضییع کند. به عبارت دیگر کودک را نباید همپای مادر بزهکار در زندان نگهداری کرد. در این وضعیت حداقل امکانات ایجاد مهد کودک است. این قضیه جزو حقوق اولیه است. این کودک همپای مادر نباید مسائل را تحمل کند، چون فضای زندان محیط مناسبی برای کودکان و نوجوانان نیست. در زندان به عنوان یک فضای بسته مشکلات عدیده و ناهنجاری‌های متعدد بروز می‌کند. از سوی دیگر باید دانست که در زندان برای کودکان مشکلات تغذیه‌ای وجود دارد.

کودکان همراه مادرزندانی ازحقوق اولیه محروم هستند

در اصل تحمیل جرم مادر به کودک یک مساله قابل تامین و چالش برانگیز است. بنابراین اولین حق مسلم یک کودک دارای مادر زندانی برخورداری از حقوق اولیه است. به این معنا که او باید به‌طور روزانه چند ساعت از فضای زندان دور بوده و بتواند تحت آموزش قرار بگیرد. درضمن کودک باید در ساعاتی از روز در کنار هم سن و سال‌های خود قرار بگیرد. باید سازمان زندان‌ها، سازمان بهزیستی کشور و قوه قضائیه یک دیدگاه جدی‌تری به مساله کودکان همراه مادران زندان اتخاذ کنند. به این معنا که محرومیت نباید برای کودک نیز وجود داشته باشد.

یکی از راهکارها می‌تواند این باشد که سازمان زندان‌ها و قوه قضائیه با همکاری سازمان بهزیستی را بپذیرد. این اقدام به شکل مشارکتی در بین سازمان‌ها می‌تواند برای کودکان با مادران زندانی آموزش مهارت‌های زندگی را به همراه داشته باشد. به باور بنده ایجاد چنین امکاناتی جزو حقوق اولیه است. در جامعه ما آمار زنان معتاد، خرید و توزیع کننده مواد مخدر، سارق و... رو به افزایش است. بر اساس آمار دو هزار و ۶۰۰ نفر از زنان زندانی به همراه فرزندشان در زندان بسر می‌برند. اغلب این افراد مداخله‌ای در شرایط به وجود آمده ندارند، اما همپای یک مادر باید حبس کشیده و محرومیت‌ها را تحمل کنند.

مساله دیگر هم اینکه حضور کودک همراه مادر در زندان‌ها باعث می‌شود، تا آینده کودک نیز با مخاطرات فراوان همراه باشد، چون تحمل شرایط سخت و همراهی آن با سوء تغذیه و وضعیت موجود در زندان برای کودکان مناسب نیست. کودک در محیط زندان به دلیل نبود بهداشت کافی با مشکلات متعدد مواجه می‌شود. وقتی مشکلات کودکان در زندان از زوایای مختلف همچون بهداشت، تغذیه، بهداشت روانی و خشونت‌هایی که زندانیان به هم روا می‌دارند، آنها را با آسیب‌های جدی مواجه می‌کند. بنابراین توجه به کودکان زندانی یک مساله جدی است.

باید کودکان زندانی را به عنوان یک انسان مستقل مورد توجه قرار داد، نه اینکه هر گونه سرویس‌دهی به این کودکان را تحت خدمات رسانی به یک زن مجروم محسوب کرد. هرچند که زندانی بودن به معنای محرومیت در دسترسی به فرصت‌ها نیست. به هر حال، همین که فرد به دلیل نداشتن آزادی در یک فضا حبس شده، می‌توان در تنبیه کردن او مناسب باشد. البته باید نهادهای مربوطه در روند ایجاد محرومیت برای مجرم بدانند که حساب کودک از مادر مجرم جداست و نباید او را مجازات کرد. کودک همراه مادر در زندان مورد مجازات قرار می‌گیرد و او را از حقوق کودکی خود محروم می‌کند.

باید دانست که حضور دو هزار و ۶۰۰ نفر مادر به همراه کودک در زندان‌های کشور رقم اندکی نیست. در این شرایط کودک به عنوان یک انسان مستقل مورد توجه قرار بگیرد، چون مادرانشان می‌توانند از کودکان آنها به طور مناسب حمایت کنند و از سازمان‌های متولی انتظار می‌رود، به این قضیه رسیدگی کنند. انتظار می‌رود تا این کودکان در ساعاتی از روز به مهد کودک سپرده شده و در این مدت تحت آموزش‌های با کیفیت قرار بگیرند. این اقدام باعث می‌شود تا دوران حبس مادر و محرومیت‌هایی که به آنها تحمیل شده را با صدمات کمتر بگذرانند. محیط زندان با ساز و کارهای ویژه خود برای کودکان مناسب نیست و همین قضیه کودک را در دسترسی به حقوقش محروم می‌کند.

منبع: ارمان

* پژوهشگر مسائل اجتماعی