تبریز میزبان تازه نشست سوریه

هفته گذشته بود که بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه، در نشست با خبرنگاران اعلام کرد: «اجلاس سران ایران، روسیه و ترکیه در تهران در شهریورماه برگزار می‌شود و مقدمات این اجلاس در حال انجام است.فکر می‌کنم بخش‌های ذی‌ربط کارشان را انجام داده‌اند و زمان مشخص این اجلاس اطلاع‌رسانی خواهد شد.»

در حقیقت تصمیم برای برگزاری این دور از مذاکرات سران سه کشور ضامن آتش‌بس در سوریه در آخرین نشستی که سران سه کشور در آنکارا داشتند گرفته شد. در بیانیه پایانی نشست آنکارا اعلام شد که نشست آتی سران در ماه آگوست در ایران برگزار خواهد شد.

تاریخ و مکان دقیق نشست روشن نبود تا اینکه روز دوشنبه دفتر ریاست‌جمهوری ترکیه اعلام کرد رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری این کشور ۷ سپتامبر (۱۶ شهریور) به ایران سفر می‌کند و تلویزیون تی آر تی ترکیه نیز اعلام کرد که این نشست سه جانبه سران در شهر تبریز ایران برگزار خواهد شد.

در پی این خبر مجید خدابخش، استاندار آذربایجان شرقی خبر برگزاری این اجلاس در تبریز را در گفت‌و‌گویی با خبرگزاری فارس تأیید کرد. او گفت: «ولادیمیر پوتین و رجب طیب اردوغان روسای جمهوری روسیه و ترکیه برای شرکت در سومین اجلاس سران سه کشور، جمعه ۱۶ شهریور میهمان مردم خونگرم تبریز، به عنوان پایتخت گردشگری جهان اسلام در سال ۲۰۱۸ خواهند بود و دکتر روحانی، رئیس جمهوری کشورمان نیز به عنوان مقام میزبان حضور خواهند داشت.»

یک منبع آگاه در وزارت امور خارجه نیز در گفت‌و‌گو با پانا این خبر را تأیید کرد.

سران سه کشور ایران، روسیه و ترکیه در پی آغاز مذاکرات حل بحران سوریه که از سال پیش در آستانه آغاز شده و به همین نام نیز شناخته می‌شود دیدار کرده‌اند. اولین نشست سران در شهر ساحلی سوچی در روسیه برگزار شد که در بیانیه پایانی آن نشست سه طرف تصمیم به برگزاری نشست صلح سوریه در سوچی با حضور دولت و معارضان سوری گرفتند.

در بیانیه پایانی نشست بعدی سران که در پایتخت ترکیه برگزار شد، رهبران بر قاطعیت خود در حفظ تمامیت ارضی سوریه و مقابله با هر نوع برنامه‌های جدایی‌طلبی در این کشور که با هدف تضعیف امنیت ملی کشورها همسایه در جریان است، تاکید کردند.

در این بیانیه به مبارزه مشترک «برای نابودی گروه‌های تروریستی داعش، جبهه النصره و القاعده و افراد متعلق به داعش» اشاره شده است. بیانیه همچنین بر «جدا کردن گروه‌های تروریستی از مخالفان مسلح که در آتش‌بس شرکت کرده‌اند» جهت جلوگیری از تلفات غیرنظامیان تاکید کرده است.

رؤسای جمهوری ترکیه، روسیه و ایران در قسمت پایانی بیانیه خود از روند آزادسازی بازداشت‌شدگان و ربوده‌‌شدگان و همچنین تحویل جنازه‌های کشته‌شدگان و شناسایی افراد مفقود شده اظهار رضایت کرده‌اند.

ادلب در اولویت

اما بر اساس اخبار منتشرشده در نشست تبریز موضوع «ادلب» یکی از مسائل اصلی مورد گفت‌و‌گو خواهد بود. محمد ابراهیم طاهریان فرد، سفیر ایران در ترکیه، در این زمینه در مصاحبه‌ای با روزنامه دیلی صباح می‌گوید که یکی از اصلی‌ترین موضوعات این نشست بررسی اوضاع کنونی در «ادلب» است.

سفیر ایران با اشاره به اهمیت تهران و آنکارا در منطقه گفت که هر دو کشور نقش کلیدی در حل‌و‌فصل مسائل منطقه‌ای بازی می‌کنند. او مجددا تاکید کرد که دستور اصلی نشست ولادیمیر پوتین، حسن روحانی و رجب طیب اردوغان وضع ادلب است.

استان ادلب که در شمال غربی سوریه و در مرز ترکیه واقع شده است از سال ۲۰۱۵ تحت کنترل نیروهای مورد حمایت ترکیه است. دولت سوریه این عناصر را از شاخه‌های گروه‌های تروریستی می‌داند. اکنون ارتش سوریه و نیروهای مقاومت در تدارک آماده‌سازی و ارسال تجهیزات برای آغاز یک عملیات گسترده به منظور آزادسازی ادلب از چنگ تروریست‌ها هستند.

بلومبرگ در همین باره نوشته است که پایگاه‌های روسیه در استان ادلب در شمال سوریه تحت حمله شورشیان وابسته به القاعده قرار گرفته‌اند و ترکیه هشدار داده است که یک حمله نظامی به ادلب ممکن است فجاجعه به بار بیاورد و باعث شود موج جدیدی از پناهندگان به سوی مرزها بروند.

بسیاری ادلب را آخرین سنگر شورشیان و آخرین سد دولت سوریه برای آزادسازی این کشور می‌دانند.

حسین جابری انصاری، مشاور ارشد وزیر امور خارجه در امور سوریه، در همین باره در گفت‌و‌گو با همشهری می‌گوید: «ما به‌عنوان ایران اولویت‌مان این است که مسئله ادلب بدون جنگ گسترده که منجر به تلفات انسانی خواهد شد، مدیریت شود، مثل موضوع منطقه کاهش تنش شمال حما. ما در روند آستانه بر سر ۴منطقه کاهش تنش توافق کردیم و از همان ابتدا ۲قید را برای این مناطق گذاشتیم؛ یکی اینکه ایجاد این مناطق امور موقتی است و به هیچ‌وجه به‌معنای تجزیه سوریه نباید باشد، همه خاک سوریه تحت حاکمیت واحد دولت سوریه است و ایجاد این مناطق امر دائمی نباید باشد. دومین توافق در آستانه این بود که تعیین این مناطق به‌معنای توقف عملیات مقابله با گروه‌های ترویستی درون این مناطق و بیرون این مناطق نیست.»

او می‌افزاید: «باید به چند مسئله اشاره کنم؛ اول اینکه ادلب الان اولویت است، دوم اینکه ادلب تراکم جمعیتی دارد و ایران مایل نیست جنگ و درگیری در این منطقه منجر به فاجعه انسانی و کشتار شود و این خط قرمز ما‌ست و سوم اینکه تعداد زیادی از گروه‌های تروریستی که خارج از هرگونه توافق هستند، در ادلب جمع شده‌اند و هدف مشروع عملیات به شمار می‌روند. امیدواریم فرمولی در پیگیری‌های طرف‌های مختلف به‌دست بیاید که بدون جنگ سنگین اقدام شود، چون هرجا جنگ گسترده رخ دهد، زیرساخت‌ها از بین می‌رود و زمین سوخته بر جای می‌ماند. امیدواریم در ادلب این اتفاق رخ ندهد.»

مذاکره برای تدوین قانون اساسی سوریه

از سوی دیگر، نشست سران سه کشور ضامن آتش‌بس سوریه در تبریز در حالی برگزار می‌شود که روزهای ۲۰ و ۲۱ (۱۱ و ۱۲ سپتامبر) قرار است گفت‌و‌گوها درباره قانون اساسی سوریه در ژنو برگزار شود و سخنگوی سازمان ملل متحد اعلام کرده است که استفان دیمیستورا، نماینده این سازمان در امور سوریه از ایران، روسیه و ترکیه بر‌ای شرکت در این نشست دعوت کرده است.

بنا بر اخبار منتشر شده، این مذاکرات به منظور تشکیل یک کمیسیون برای ارائه قانون اساسی جدید سوریه و هم زمان با مذاکرات سازمان ملل متحد با کشورهایی همچون آمریک انجام می‌شود.

مذاکرات درباره قانون اساسی سوریه پیش از این نیز در حاشیه مذاکرات آستانه درجریان بوده است. در دهمین دور از این مذاکرات که در شهر سوچی روسیه برگزار شد، منابع خبری اعلام کردند که استفان دی‌میستورا، نماینده سازمان ملل متحد در امور سوریه نیز در سوچی حاضر شده و به گفته نماینده روسیه در مقر سازمان ملل در ژنو، مذاکرات ویژه‌ای میان سه کشور ضامن آتش بس با دی میستورا انجام شده است. به گفته این منابع، دی‌میستورا در سوچی با نمایندگان کشورهای ضامن آتش‌بس، روند تشکیل کمیته قانون اساسی را خارج از چارچوب آستانه بررسی کرده و دیدارهای دوجانبه‌ای را با لاورنتیف، نماینده روسیه و حسین جابری انصاری، نماینده ایران و... داشته است. هم دولت و هم معارضه لیستی ۵۰ نفره را برای نمایندگی از خود در کمیته قانون اساسی ارایه کرده‌اند.

خبرگزاری روسی اسپوتنیک در گزارشی در همان مقطع نوشت: نشست آستانه تمرکز بحث را به تلاش‌های دی میستورا برای پیشبرد روند تشکیل کمیته قانون اساسی اختصاص داده و حتی تاکید کرده که این گفت‌وگوها در مسیر موازی با بحث‌های جاری در رایزنی‌های آستانه پیگیری خواهد شد.

اسپوتنیک نیز در این باره به نقل از یک منبع آگاه نوشت گفت‌وگوها درباره کمیته قانون اساسی در مسیری جدا از رایزنی‌های رایج آستانه پیگیری خواهد شد و دلیل آن هم مسائل لجستیک است. رایزنی‌های سیاسی درباره قانون اساسی سوریه باید در قالب گفت‌وگوهای ژنو دنبال شود اما از آنجا که هم هیاتی از معارضه و هم هیات‌هایی از سوریه و سه کشور درگیر در روند آستانه در سوچی حضور دارند، همه فرصت را برای بحث درباره تشکیل کمیته قانون اساسی مغتنم خواهند شمرد. از سوی دیگر نشست ژنو درباره سوریه نیز به زودی تشکیل خواهد شد.

از سوی دیگر شنیده‌ها نیز حاکی از آن است که ایران در پی این مذاکرات در سوچی دیدارهایی با مقام های سوری نیز داشته است و پیشنهادهایی برای تدوین قانون اساسی سوریه ارائه کرده که این پیشنهادها در نشست با نماینده سازمان ملل متحد نیز بررسی شده است.

به این ترتیب به نظر می‌رسد از موضوعات دیگری که در نشست رهبران ایران، روسیه و ترکیه مورد بحث قرار گیرد مسئله قانون اساسی سوریه است که ظرف چند روز پس از این نشست نمایندگان سه کشور باید در مقر سازمان ملل متحد درباره آن مذاکره کنند گو اینکه حسین جابری انصاری درباره برگزاری این اجلاس گفته است: «وضع زمانی اجلاس اقتضا می‌کند نه فقط درباره سوریه، بلکه درباره مسائل دیگر منطقه‌ای و بین‌المللی و اولویت‌های ۳ کشور بین سران ۳کشور گفت‌وگوهایی انجام شود.»