احمدعلی کیخا *
دست سیستان را بگیرید!
در روزهای اخیر از حوزه سیستان بازدید شده و حرف‌های مردم تامل‌برانگیز است. به گفته یکی از روستاییان سیستان در زمان‌های مختلف خشکسالی و سیلاب‌ها را به خود دیده، اما مردم در سه مقطع سال‌های ۴۹، ۵۰ و سال ۶۰ گذران زندگی خود را داشتند. شدت خشکسالی‌ها با یکدیگر متفاوت بوده است، اما دولت در این ایام به مردم کمک کرده، آنها را از شرایط سخت نجات داده تا جریان زندگی به سابق برگشته است. در شرایط سخت دولت‌ها از کشاورزان سالخورده و باتجربه و مردم مراقبت می‌کردند تا آسیب‌های جدی نبینند و به پایداری حیات اقتصادی خود ادامه دهند.
تعداد زیادی در خشکسالی‌های دهه چهل و پنجاه مهاجرت کرده و به استان‌های گلستان و دشت ترکمن صحرا رفتند. به گفته ساکنان در دوره‌های خشکسالی فوق‌الذکر دولت به رغم نبود آب ساکنان شهرها و روستاها را برای لایروبی‌کانال‌ها روانه می‌کرد و آنها تا غروب کار کرده و در مقابل یک یا دو من گندم به عنوان مزد دریافت می‌کردند تا نان خانه‌هایشان تامین شود. بنابراین این منطقه خشکسالی‌های متعددی را تجربه کرده است و مساله آن است که در این حوادث دولت در کنار مردم باقی بماند تا شرایط عبور از مشکلات برای مردم فراهم شود.
سال سخت سیستان
امسال سیستان سال سختی در پیش دارد. در دیدار با عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست اعلام کرد در مورد آنکه نمی‌توان این استان را به حال خود رها کرد و باید در شرایط سخت به داد مردم رسید با هیات دولت مذاکره کرده است و حال باید منتظر تصمیمات دولت در مورد این استان ماند. به‌طورکلی وضعیت بارندگی مناسبی در سال گذشته وجود نداشته است، به عنوان مثال رودخانه هیرمند دچار کم آبی شده و بیش از ۹۸ درصد از منابع آبی خود را از دست داده است. همچنین بارندگی در بالادست کم بوده و افغانستان نیز آب باران را کنترل کرده است. بنابراین امروز حوزه سیستان سخت‌ترین شرایط را بعد از انقلاب سپری می‌کند. وضعیت کشاورزی نیز در این استان بسیار بد است، به عنوان مثال حدود ۱۰۰ هزار هکتار زمین اصلا زراعت نشده و از ۴۰ هزار هکتار زمین زراعت شده محصول چندانی برداشت نشده است، زیرا جز آبیاری اولیه کشاورزان دیگر نتوانسته‌اند آبی برای زراعت تامین کنند، انتظار ایستادگی بیشتر دولت کنار مردم است. دولت جمهوری اسلامی باید در این شرایط سخت بسیار بیشتر و تمام قد در خدمت مردم بوده و باشد، اما رسیدگی دولت به مردم این دیار دیرهنگام آغاز شده است و اخیرا شاهد سفر وزیر کشور به عنوان نماینده عالی رئیس‌جمهور به استان سیستان و بلوچستان بود‌ه‌ایم. نکته حائز‌اهمیت آن است که وزیر کشور اولین وزیر طی پنج ماه خشکسالی بوده که به منطقه سفر کرده است. بنابراین امیدواریم دولت برای پرداخت خسارت کشاورزانی که نتوانسته‌اند زراعت کنند یا آنهایی که زراعت کرده اما چیزی برداشت نکرده‌اند برنامه قابل‌قبولی داشته باشد. همچنین مردم از نظر تامین علوفه برای دام‌ها و آب شرب روستاهایشان در مضیقه شدید هستند، زیرا آب کیفیت بدی دارد. در نهایت باید گفت، امروز احتیاجات اهالی سیستان مانند سال‌های چهل و پنجاه است و آنها محتاج یک، دو من گندم برای تامین نیازهای غذایی خود هستند. روستاییان متقاضی نیازمند یک یا دو کیسه آرد اهدایی از سوی دولت هستند که به صورت رایگان در اختیار آنها قرار گیرد تا نان و خوراک آنها را تامین کند.
تمایلی برای ماندن نیست
براساس نتایج یک تحقیق توسط محققان در مرکز تحقیقات کشاورزی منابع طبیعی سیستان تحت‌عنوان «تمایل به ماندگاری و مهاجرت روستاییان باتوجه به بحران خشکسالی و کمبود آب، ۹۰تا ۹۵ درصد افراد زیر ۴۰ سال تمایل به مهاجرت از منطقه دارند، زیرا به اعتقاد آنها شرایط زندگی دیگر در این منطقه وجود ندارد. بنابراین اگرچه آمار دقیقی از اینکه چه تعداد از ساکنان این طرز فکر را عملی کرده و منطقه را ترک کرده‌اند وجود ندارد، اما براساس این تحقیق بسیاری از افراد تمایل به مهاجرت داشته‌اند و بسیاری دیگر نیز تاکنون دست به مهاجرت زده و خاک سیستان را ترک کرده‌اند. امروز روستاهای زیادی در این حوزه خالی از سکنه هستند و هیچ کس در آنها ساکن نیست.
خشکسالی فرای سیستان
امروز خشکسالی در منطقه بسیار گسترده شده و علاوه بر استان سیستان و بلوچستان استان خراسان جنوبی را تحت تاثیر قرار داده است. در بسیاری از روستاها و شهرهای جنوب استان خراسان جنوبی شاهد بروز خشکسالی و خالی از سکنه شدن برخی از روستاها هستیم. بنابراین مسئولان این دو استان در کنار یکدیگر باید برای کاهش تبعات خشکسالی بر زندگی مردم و جلوگیری از مهاجرت آنها از روستاهایشان اقداماتی را انجام دهند، زیرا به نظر می‌رسد هر دو به یک اندازه از بحران خشکسالی رنج می‌برند. مجلس در ارتباط با خشکسالی‌های اخیر صدا و زبان مردم بوده است و معضلات مردم را در حد مناسب و کافی به مسئولان انعکاس داده است. امیدواریم این صدا توسط دولتمردان به خوبی شنیده شود، زیرا تاکنون به میزان کافی شنیده نشده است. در یکی، دو هفته بعد از تعطیلات نوروز نمایندگان مجلس در قالب یک نامه ده صفحه‌ای و در زیربخش‌های مختلف، راه‌حل‌های پیشنهادی به دولت را به منظور سلسله اقدامات در راستای کاهش صدمات و خسارات ناشی از خشکسالی به دولت تقدیم کرده است و انتظار به اجرای برخی از این دستورالعمل‌ها توسط دولت می‌رفت. علاوه براین در جلسات، نطق‌ها، تذکرات و مکاتبات در ارتباط با مدیریت بحران در تهران با مسئولان وزارت جهاد کشاورزی بارها در این ارتباط سخن به میان آمده است، اما به نظر می‌رسد حساسیت دولت به اینگونه مطالب کمتر و گوش آنها سنگین‌تر شده است. متاسفانه برنامه‌های توسعه‌ای کشور مطابق با خشکسالی‌ها و شرایط اقلیمی کنونی نیست و همچنان خشکسالی و تغییر اقلیم منطقه‌ای به عنوان واقعیت امروز ایران از سوی برنامه‌ریزان پذیرفته نشده است و مطابق با وضعیت کنونی برنامه‌ها وضع نمی‌شوند. این‌درحالی است که باید امروز با شرایط امروز جامعه سازگار شد و همچنین برنامه‌ها و رویکردهای توسعه در کشور نیز منطبق با این شرایط باشند. بنابراین به نظر می‌رسد نیازمند پذیرش این واقعیت‌ها از سوی مدیران ارشد دولت و استانی هستیم. در هنگام شرکت در جلسات شورای عالی استان همواره از معضلات بی آبی و خشکسالی استان گفته می‌شود، اما برنامه‌های مدیریتی استان اساسا منطبق و سازگار با این شرایط نیست و گویی برنامه‌ریزان برای منطقه دیگری اقدام به برنامه‌ریزی می‌کنند. امروز دولت در حوزه وزارت نیرو کارگروه مبارزه با خشکسالی شکل داده است، اما مهم آن است که برنامه‌ریزان توسعه کشور و دستگاه‌های اجرایی خود به باور برای تغییر برسند. کمیسیون کشاورزی، آب و منابع‌طبیعی مجلس در حوزه آب و کشاورزی تدوین برخی برنامه‌های استراتژیک برای هدایت دولت را آغاز کرده است و امروز چشم‌انتظار و امیدوار اقدامات دولت هستیم تا مشخص شود دولت در نگاه توسعه‌ای تا چه میزان به سمت و سوی درست حرکت می‌کند.
منبع: آرمان
*نماینده زابل و عضو کمیسیون کشاورزی آب و منابع‌طبیعی مجلس
ارسال دیدگاه