بیماری‌ها بر چه اساسی در فهرست مراقبت‌های وزارت بهداشت اولویت‌بندی می‌شود

حسین عرفانی در گفت‌وگو با پانا با بیان اینکه بیماری‌ها به دو دسته بیماری‌های واگیردار و غیرواگیر تقسیم‌بندی می‌شود، گفت: دسته اول، بیماری‌های واگیردار هستند که عوامل بیماری‌زای میکروبی عامل ایجادکننده آنها محسوب می‌شود. دسته دوم هم بیماری‌های غیرواگیر هستند. از حدود ۱۴۰۰ عامل بیماری‌زای میکروبی شناخته‌شده تا کنون بیش از ۶۰ درصد و به عبارتی ۸۰۰ مورد آن به بیماری‌های مشترک میان انسان و حیوانات مربوط است و از آن تحت عنوان بیماری‌های قابل انتقال از دام به انسان یا بیماری‌های «زئونوز» یاد می‌شود.

رئیس اداره بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان وزارت بهداشت افزود: ما در مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت و در اداره مدیریت بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان، به دنبال مدیریت بیماری‌های زئونوزی هستیم که از دام به انسان منتقل می‌شوند. ۸۰۰ موردی که در بالا به آن اشاره شد، بیماری‌های تحت مراقبت وزارت بهداشت هستند و برابر آخرین دستورالعمل‌های سازمان جهانی بهداشت و مقررات بین‌المللی سلامت، وضع ملی و منطقه‌ای این بیماری‌ها تحت مراقبت قرار دارد.

وی با تأکید بر اینکه سیستم مراقبت بیماری‌ها سیستمی پویاست، گفت: یکی از بیماری‌هایی که تحت مراقبت قرار دارد، بیماری هاری و حیوان‌گزیدگی است. پس از آن بیماری‌های سالک، تب مالت، تب کریمه کنگو، سیاه‌زخم و لپتوسیپروز است که این بیماری‌ها در اولویت لیست تحت مراقبت بیماری‌های مشترک انسان و حیوان قرار دارد البته به معنای این نیست که از سایر بیماری‌ها غافل هستیم بلکه همه بیماری‌ها در میدان دید مراقبت است اما بیماری‌های دارای اولویت در مرکز تمرکز وزارت بهداشت هستند.

اولویت‌بندی وزارت بهداشت برای مبارزه با بیماری‌های «زئونوز»

عرفانی در ادامه خاطرنشان کرد: بیماری‌ها بر اساس میزان کشندگی مثل هاری، میزان ازکارافتادگی مثل تب مالت، بیماری‌هایی که مرگ و میر زیادی دارند مثل آنفلوانزا، بیماری‌هایی که قابل پیشگیری با واکسن باشند، بیماری‌هایی که تعداد بستری بیشتری را به خود اختصاص دهند، بیماری‌هایی که با سایر بخش‌های توسعه، صنعت و کشاورزی و دامپروری مربوط هستند و بیماری‌هایی که ارز بیشتری را از مملکت خارج می‌کند در فهرست مراقبت‌های وزارت بهداشت اولویت‌بندی و امتیاز‌بندی می‌شوند و برنامه اصلی برای مبارزه با آن‌ها ریشه‌کنی بیماری‌هاست.

وی افزود: امکان ریشه‌کنی در بسیاری از بیماری‌های «زئونوز» در کوتاه‌مدت وجود ندارد. هدفی که در مبارزه با این بیماری‌ها دنبال می‌شود، کنترل است به این معنا که باید بتوانیم به موقع بیماری را رصد کنیم و با توانایی و علم و دانش، به موقع مداخله کنیم تا بیماری تحت کنترل درآید.

رئیس اداره بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان وزارت بهداشت گفت: برنامه‌ریزی در حوزه بیماری‌های «زئونوز» یکسری ویژگی‌ها دارد که باید سه حوزه حیوانی، انسانی و محیط زیست را در مدیریت بیماری در نظر گرفت.

وی یادآور شد: برخی بیماری‌ها از طریق ناقل‌ها انتقال می‌یابند به عنوان مثال پشه خاکی عامل انتقال بیماری سالک است که از جوندگان به انسان انتقال می‌یابد یا کنه که عامل تب کریمه کنگو از دام به انسان است. بنابراین در مدیریت بیماری نباید برخی از ناقل‌ها را از نظر دور کرد.

عرفانی تصریح کرد: یکی از بیماری‌های حائز اهمیت در ایران تب مالت است. راه‌های شناخت این بیماری بسیار اهمیت دارد. یکی از راه‌های انتقال این بیماری از طریق خوراکی و استفاده از لبنیات آلوده است. مردم باید بدانند اگر لبنیات غیر پاستوریزه استفاده می‌کنند حتما باید از شیر جوشیده تهیه شده و نظارت لازم برای تهیه آن وجود داشته باشد. دومین راه انتقال این بیماری استنشاق است. وقتی دامدار آغل را تمیز می‌کند، باید به این موضوع توجه کند. راه سوم از طریق تماس با خون و ترشحات دامی است. مردم می‌توانند با رفتارهای بهداشتی از ابتلا به این بیماری جلوگیری کنند.

وی درباره تلفات بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان نیز گفت: طبق آخرین اطلاعات سازمان جهانی بهداشت، یکی از عوامل تاثیرگذار در محاسبه بار بیماری، تلفات دامی است به طوری که در بیماری هاری ۶ درصد بار بیماری به حوزه تلفات دامی مربوط است.

وقوع بیش از ۱۸۲ هزار مورد حیوان‌‌گزیدگی در کشور طی سال گذشته

رئیس اداره بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان وزارت بهداشت خاطرنشان کرد: در سال گذشته تعداد ۱۸۲ هزار و ۸۰۰ شخص حیوان‌گزیده به واحدهای درمانی مراجعه کردند و ۱۲ نفر به دلیل مراجعه نکردن به‌موقع، فوت کردند.

عرفانی افزود: همچنین در بیماری تب مالت سالانه ۱۴ تا ۱۵ هزار مورد ابتلا داریم و در بیماری سالک نیز مشابه همین آمار ثبت می‌شود.

وی با بیان اینکه برای دستیابی به اهداف مدیریت بیماری‌های مشترک باید به سه رکن اصلی توجه کرد، گفت: یک رکن آن، توجه به ساختار وزارت بهداشت است. از آنجا که متولی سلامت وزارت بهداشت است و بسیاری از خدمات در این حوزه از جمله پیشگیری، آموزش و اطلاع‌رسانی مناسب، اقدامات تشخیصی و ساختار شبکه مراقبت آزمایشگاهی و اقدامات درمانی را انجام می‌دهد باید زیرساخت‌های آن تقویت شود.

رئیس اداره بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان وزارت بهداشت افزود: رکن دوم مربوط به هماهنگی‌های بین‌بخشی است. وزارت بهداشت به تنهایی نمی‌تواند با این بیماری‌ها مقابله کند و سازمان‌های درگیر و تاثیرگذار در این حوزه همچون وزارت جهاد کشاورزی، سازمان دامپزشکی، سازمان محیط زیست و شهرداری‌ها باید مشارکت کنند.

وی ادامه داد: همچنین رکن سوم به این واقعیت غیرقابل انکار مربوط است که هیچ دولتی نتوانسته سعادت جامعه را تامین کند مگر با مشارکت آگاهانه مردم. بنابراین مشارکت مردمی و بسیج اجتماعی رکن سوم مبارزه با بیماری‌های مشترک است. علاوه بر این باید به نکته دیگری هم توجه کرد و آن الگوی رفتاری بیماری‌ها است. اشتباه است که فکر کنیم بیماری‌های رفتاری به ایدز و هپاتیت محدود می‌شود بلکه هر بیماری دیگری نشات گرفته از برخی رفتارهای انسانی است و اگر فرد از رفتارهای پیشگیرانه و عوامل بیماری آگاهی داشته باشد، می‌توان جلوی بیمار شدن را گرفت. بنابراین در بیماری‌های زئونوز هم به الگوی رفتاری نیاز داریم و فرهنگ رفتاری ما در جامعه باید اصلاح شود.