تمرین نوشتن فیلمنامه «فروشنده» به شیوه های متفاوت

به گزارش ستاد خبری سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر، کارگاه فیلمنامه‌نویسی نغمه ثمینی فیلمنامه نویس در دو نوبت صبح و عصر ۲۸ اردیبهشت ماه در پردیس سینمایی چارسو محل برگزاری سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر برگزار شد.
در ابتدای این کارگاه مازیار میری مدیر بخش دارالفنون بیان کرد: ما امروز اولین کلاس سومین دوره دارالفنون را آغاز می کنیم و برای خودم و دارالفنون خوشحالم که یکی از بهترین فیلمنامه نویسان ایران اینجا است. جدا از اینکه او یکی از بهترین ها است یکی از آموزگاران خوب نیز است. در این ۲ سال گذشته علاقه مند بودیم که او با ما باشد اما این شانس من و شماست که امسال کنار ما حضور دارد.
وی افزود: به نظرم در این ۲ روز از او بسیار خواهید آموخت و تجربیات زیادی به دست می آورید. من همیشه وقتی با او صحبت می کنم یا از او کاری می بینم از نگارشش بسیار لذت می برم از همین رو مطمئنم شما بیش از آنچه که من می گویم از آموزش او لذت می برید.
سپس ثمینی پشت تریبون قرار گرفت و اظهار کرد: موضوع اصلی بحث من فرهنگ و شخصیت است. همه چیز از اینجا شروع شد که من در پروژه هایی قرار گرفتم که باید درباره شخصیت های غیرایرانی می نوشتم و در شرایطی که فکر می کردم به خوبی فیلمنامه را پیش می برم و جزییات را در فیلمنامه می گنجانم به یک باره دیدم وقتی فیلمنامه به دست کسی می رسید که برای همان فرهنگ بود با آن ارتباط برقرار نمی کند. از آن مهمتر اینکه کلا برای من همواره کاراکتر در مرحله دوم اهمیت قرار داشت و در مرحله اول آنچه که برایم مهم بود این بود که چطور داستان را پیش ببرم.
این فیلمنامه نویس ادامه داد: آخرین تجربه که در حال حاضر روی آن کار می کنم پروژه ای با ژاپن است. در واقع از این مثال شروع کنم که وقتی تمام جزییات را نوشتم و برای کارگردان ژاپنی فرستادم او گفت اثر تو، فیلمنامه خوبی است ولی اصلا ژاپنی نیست. بنابراین فکر کردم باید بفهمم مشکلم چیست و آن کارگردان ژاپنی گفت مشکل این است که شخصیت مرد این فیلمنامه هرگز به خاطر فرزندش اینطور رفتار نمی کند و هرگز به خاطر عشق قدیمی اش به ایران نمی آید در حالی که در فرهنگ ایرانی ممکن است این اتفاق بیفتد.
وی در ادامه بخش دیگری از این کارگاه را به زبان انگلیسی برگزار کرد.
ثمینی سپس مثال هایی را درباره تراژدی های یونانی بیان و مطرح کرد: شما داستانی تصور کنید مبنی بر اینکه بیرون از اینجا جنگ و آشوب مطلق است. تا وقتی ما بی تفاوت باشیم هیچ قصه و فیلمنامه ای اتفاق نمی افتد اما درست از همان لحظه ای که بگوییم ما چیزی در برابر آنچه که بیرون اتفاق افتاده است، می خواهیم داستان شکل می گیرد اگر من بگویم فقط من می خواهم خودم را نجات بدهم یک داستان را پیش می برم و اگر شما بگویید می خواهید بجنگید شما یک داستان دیگر را پیش می برید و ... .
فیلمنامه‌نویس مجموعه «شهرزاد» در ادامه تمرینی به دانشجویان داد و گفت: اولین تمرینی که می خواهم شما انجام دهید این است که فیلم محبوب خودتان را در ذهنتان بیاورید و شخصیت اصلی آن را بیرون بکشید و ببینید چه علاقمندی هایی دارد و آن دیزایر چه ارتباطی با فرهنگی که ساخته شده دارد؟ البته یادمان باشد که ما درباره فرهنگ و شخصیت حرف می زنیم.
در این مرحله ثمینی از دانشجویان پرسید که چه کسی دوست دارد درباره شخصیت محبوب خود صحبت کند که هرکدام از دانشجویان درباره این شخصیت ها صحبت کردند و سپس ثمینی درباره این موضوع به زبان انگلیسی به دانشجویان مواردی را آموخت.
فیلمنامه نویس «خون بازی» در ادامه این ورک شاپ گفت: حالا می خواهم درباره مساله ری اکشن صحبت کنم در واقع کاراکتر با میل شروع می شود اما میل چیزی نیست که شما بتوانید ببینید بلکه در درون ما است.
ثمینی در ادامه مثال هایی درباره این موضوع زد و سپس به فیلم «فروشنده» ساخته اصغر فرهادی اشاره کرد. وی سپس تمرین دیگری به دانشجویان داد و گفت اگر به جای فرهادی در فیلم «فروشنده» بودید چگونه داستان را پیش می بردید؟

کارگاه دوم نغمه ثمینی با محوریت تعریف «مانع» در فیلمنامه نویسی
نغمه ثمینی فیلمنامه نویس و نمایشنامه نویس عصر سه شنبه ۲۸ فروردین در سالن شماره سه چارسو دومین کارگاه خود را برگزار کرد و در آن درباره اهمیت عنصر «مانع» در فیلمنامه نویسی، چگونگی شکل دادن و اهمیت آن در شخصیت پردازی با هنرجویانی صحبت کرد که هر کدام از یک نقطه دنیا به سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر آمده بودند.
نغمه ثمینی با بیان این مطلب که برگزاری کارگاه فیلمنامه نویسی برای هنرجویانی که می دانند بیرون از این کلاس، تهران کنجکاوی برانگیز منتظرشان است کار را سخت می کند، گفت: اهمیت مانعی که انتخاب می کنید تا برابر خواست و میل و اراده (قهرمان) بیایستد به حدی است که اگر مانع را درست انتخاب و پرداخت نکنید، درامی شکل نخواهد گرفت.
ثمینی «مانع» را عنصری بسیار مهم و کمک کننده برای روش شخصی کار خودش چه در فیلمنامه نویسی و چه نمایشنامه نویسی دانست و ادامه داد: مانع کمک مهمی به ساختن شخصیت می کند و برای همین بسیار مهم است که چه جنسی داشته باشد، چقدر بزرگ و تا چه اندازه غیرقابل نفوذ باشد.
وی «مانع» را آزادکننده و نشان دهنده شخصیت اصلی درام دانست و با مثالی از فیلم «خانه دوست کجاست» ساخته زنده یاد عباس کیارستمی گفت: اگر در این فیلم هر مانعی به غیر از گم بودن و نامشخص بودن خانه دوست انتخاب می شد، به طور کلی داستان و شخصیت تغییر پیدا می کرد.
ثمینی موانع را دارای جنسی به شدت فرهنگی برشمرد و با اشاره به فیلم «جدایی نادر از سیمین» ساخته اصغر فرهادی عنوان کرد: اگر در فیلم «جدایی» شخصیت اصلی را مرد بگیریم و میل اصلی او را برای مخالفت با مهاجرت، وضعیت پدرش فرض کنیم، در مرحله بعدی است که باید بپرسیم مانع بیرونی او برای این خواست چیست؟ که جواب، همسر او است که یک فرد و شخصیت بیرونی است ونه یک اتفاق(سیاسی یا اجتماعی) بیرونی.
فیلمنامه نویس مجموعه «شهرزاد» مهاجرت را دارای یک معنا اما دارای شکل های متفاوتی به دلایل فرهنگی و طبقه اجتماعی دانست و درباره اتفاقی که در فیلم تحسین شده «جدایی» می افتاد، گفت: آنچه که در فیلم «جدایی» اتفاق می افتد نه فقط موضوع مهاجرت است که مهم تر از آن بستر اجتماعی و فرهنگی است که در آن مهاجرت اتفاق می افتد.
وی با اشاره به این موضوع که بیشترین میزان مهاجرت در ایران در میان طبقه متوسط دیده می شود، ادامه داد: مهاجرت نه تنها در نقاط مختلف دنیا دلایل و شکل های مختلفی دارد که در یک کشور هم می تواند با توجه به طبقه اجتماعی افراد شکل های گوناگونی بگیرد، کما اینکه اگر خانواده فیلم «جدایی» از یک طبقه بالاتر بودند، مانع این فیلم برایشان نگهداری از پدر نبود و اگر هم از طبقه پایین تری بودند، این مانع می توانست شکل و نوع و جنس دیگری به خود بگیرد.
در ادامه این کارگاه هنرجویان به گروه های مختلفی تقسیم شدند و ثمینی از آنها خواست که در گروه هایی قرار بگیرند که دورترین فاصله جغرافیایی را با هم دارند. اعضای این گروه ها با توجه به موضوعی که به آنها داده شد، طرح یک درام را ریختند و در نهایت درباره طرح های خود، موانعی که انتخاب کرده بودند و نحوه پردازش آنها به بحث و گفتگو پرداختند.
آدرس سایت رسمی جشنواره Fajriff.com و پست الکترونیکی جشنواره Info@Fajriff.com است.
سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر ۱۹ تا ۲۷ آوریل ۲۰۱۸ (۳۰ فروردین تا ۷ اردیبهشت ۱۳۹۷) به دبیری سیدرضا میرکریمی در تهران برگزار می‌شود.