قیام 29 بهمن تبریز نقطه عطفی در انقلاب اسلامی است

با آغاز نهضت امام خمینی (ره) یک ارتباط آشکار میان دو شهر قم و تبریز به نظر می رسد، به عنوان نمونه همان روزی که مدرسه فیضیه قم به خاک و خون کشیده شد، مدرسه طالبیه تبریز مورد هجوم نیروهای نظامی شاه واقع شد .

شهر تبریز در میان چند شهر مهم ایران در حرکت های انقلابی از جایگاه ویژه ای برخوردار است که تبلور عینی آن قیام شورانگیز ۲۹ بهمن سال ۵۶ است .

سال ۱۳۵۶ سال شتاب حرکت اسلامی مردم ایران بود، روی کار آمدن کارتر و فشار دمکرات ها برای ایجاد رفرم هایی در فضای سیاسی ایران تأثیرات خود را در نیمه دوم سال ۵۶ نشان داد نفوذی که آمریکایی ها بر رژیم پهلوی داشتند وشاه را وادار کردند که سیاست خارجی آنها را بپذیرد

در شرایطی که فضای باز سیاسی زمینه برخی اعتراضات را فراهم آورده بود، شهادت حاج آقا مصطفی خمینی اوضاع را برای ابراز خشم و انزجار عمومی مهیا ساخت .

کمتر از دو ماه بعد، روز هفدهم دی ماه سال ۱۳۵۶، روزنامه اطلاعات به دستور شاه مقاله توهین آمیزی را علیه امام، روحانیت و مقدسات اسلامی منتشر کرد که قیام ۱۹ دی مردم قم را در پی داشت .

چهل روز پس از قیام ۱۹ دی مردم قم، در اربعین شهدای آن قیام در برخی از شهرها عزای عمومی اعلام شد .

در تبریز، دانشگاه، بازار و مدارس تعطیل شد و دهها هزار نفر از مردم برای شرکت در مجلس ختمی که قرار بود در مسجد قزللی (میرزا یوسف آقا) تشکیل شود به سمت آن مسجد روی آوردندوآن روز اعلامیه مراجع با عنوان دعوت مردم به برگزاری مراسم چهلم شهدای قم به در و دیوار زده شده بودو

زمانی که عده ای مقابل مسجد گرد آمده و اعلامیه را مطالعه می کردند، (یکی از فرماندهان شهربانی با جمعی از مأمورین سر می رسند و به مردم اعلام می کنند متفرق شوند ولی مردم متفرق نمی شوند سرگرد اعلامیه را پاره می کند و با عبارات رکیک، مردم، مسجد و مقدسات اسلامی را مورد اهانت قرار داده و دستور می دهد درب مسجد را ببندند

از همین رو بین مردم خشمگین و نیروهای شهربانی زد و خوردی صورت می گیرد که بر اثر آن تعدادی از مردم بی گناه تبریز شهید می شوند مأموران که با سیل جمعیت انقلابی مواجه می شوند لحظاتی پس از آغاز درگیری عقب نشینی می کنند

روزنامه رستاخیز تعداد در آن دوران شهدای این قیام را ۹ نفر و مجروحان را ۲۵۰ نفر اعلام کرد، اما ناظران بی طرف در تبریز گزارش دادند که بیش از ۱۰۰ نفر به شهادت رسیده اند .

امام خمینی(ره) در ۲۹ بهمن ۱۳۵۶ طی یک سخنرانی ضمن تجلیل از قیام ۱۹ دی قم شدیداً به دولت های آمریکا، انگلیس و دیگر دولت هایی که اعلامیه حقوق بشر را امضا کرده و اینک جنایات شاه را تایید می کنند، حمله کرده و منشأ سیه روزی ملت ایران را دخالت های آمریکا دانستند .

امام در بیانات خود شخص شاه را مقصر کشتار ۱۹ دی و ۲۹ بهمن تبریز معرفی کردند و خطر تفکر جدایی دین از سیاست و وظیفه خطیر روحانیون در پرداختن به مسائل سیاسی جامعه را گوشزد نموده و با تشریح دخالت های ائمه(ع) و پیشوایان دینی در امور سیاسی، شدیداً به بینش کسانی که انتظار و سکوت در مقابل جباران را پیشه ساخته اند، حمله کردند .

امام در بخشی دیگر از بیانات خود با اشاره به اوضاع نابسامان اقتصادی ایران غارت منابع ملی به دست شاه و به نفع آمریکا و رژیم صهیونیستی را محکوم کرده و همراهی با مردم بپاخاسته را وظیفه تمام آزادگان دانستند .

حوادث قم و تبریز نشان داد که اگر حکومت قانونی وجود داشت به جای توجه به اعتراضات منطقی و صحیح و احترام به احساسات مردم با سلاح به آنها پاسخ داده نمی شد .

اولین واکنشی که حکومت پس از اعلام حکومت نظامی در تبریز داشت آغاز موج دستگیری افراد مظنون به شرکت در قیام بود .
وپس از پایان روز ۲۹ بهمن فقط در مدت ۴۸ ساعت ۶۲۱ نفر از دانشجویان روانه زندان شدند

شاه برای تنبیه مقصران واقعه تبریز یک هیأت بازرسی به این شهر اعزام و دستور داد مأمورانی که در پیش بینی و جلوگیری از واقعه تبریز قصور کرده اند تنبیه شوند .
هر چند وسایل تبلیغاتی وابسته به رژیم تلاش می کردند وانمود کنند قیام مردم تبریز به هیچ وجه، جنبه ایرانی و مذهبی نداشته و از سوی نیروهایی که در آن سوی مرزها به سر میبرند سازماندهی شده است و با برچسب مارکسیسم اسلامی و یا عباراتی نظیر اغتشاش سعی داشتند، اساس این حرکت مذهبی را لکه دار کنند امّا قیام تبریز یک ماهیت اسلامی و مذهبی داشت و یک نقطه آغازین مردمی برای انقلاب اسلامی شد .

تظاهرات تبریز و کشتار مردم بیدفاع آن شهر، بازتاب وسیعی در شهرهای ایران داشت. سایر علما و روحانیون قم، تهران و مشهد با صدور اعلامیه هایی چهلم شهدای تبریز را عزای عمومی اعلام کردند .

شایان ذکر است ، قیام ۲۹ بهمن تبریز به عنوان یکی از حلقه های زنجیره انقلاب اسلامی ارتباط ناگسستنی با قیام مردم قم و قیام حماسه آفرینان یزد و جهرم دارد که سرانجام باعث به ثمرنشستن حکومت جمهوری اسلامی و از بین رفتن ظلم و جور رژیم پهلوی شد.

/خبرنگار:سمیه محمدی/