جولان سپرده‌های خارج‌شده از نظام بانکی در بازار ارز

بازار ارز از صبح دیروز با هیجان آغاز شد و تقاضا در بازار به حدی بود که نرخ دلار برای دقایقی از 4700 تومان هم عبور کرد . البته ساعات ماندگاری دلار بر این نرخ چندان طولانی نبود و آن‌گونه که فعالان بازار می‌گویند عرضه قطره‌چکانی دلار بانکی به برخی صرافی‌های منتخب، کمی از تلاطم بازار را کاهش داد و نرخ دلار تا 4 هزار و 611 تومان کاهش یافت.

این در حالی است که روز گذشته ولی‌الله سیف، رئیس کل بانک مرکزی که میزبان همایش بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت بود، وعده داد که قیمت دلار از بهمن و اسفند ارزان می‌شود.

این پرسش مطرح است که آیا بازار درگیر بازارگردانی «جمشید بسم‌الله»های دیگری شده است و تقاضای موجود در بازار ارز کاذب است یا خیر. کارشناسان می‌گویند فارغ ازاینکه چه دلایلی برای گرایش نقدینگی به بازار ارز وجود داشته نگرانی‌‌ها برای تاثیرات منفی این افزایش بر سبد مصرفی خانوارها جدی است؛ موضوعی که بانک مرکزی در کنترل و مدیریت بازار باید به آن توجه داشته باشد.

محمدرضا برخوردار،رئیس سابق مجمع واردات در گفت‌‌وگو با خبرنگار پانا در تشریح دلایل گرانی ارز می‌گوید:‌ سیستم بانکی سالیان زیادی توانست نقدینگی را در خود محبوس کند که یکی ازدلایل آن بالا نگه داشتن نرخ سود بود اما با تصمیم به کاهش نرخ سود بانکی و سررسید قراردادهای سپرده های بانکی بخشی از سپرده‌گذاران سرمایه‌های خود را از بانک خارج کردند. قسمتی از این نقدینگی به سمت بازار ارز و طلا و بخشی به سمت بازار بورس هدایت شد. البته تحریک بازار مسکن و رشد قیمت و معاملات مسکن نیز ناشی از حرکت نقدینگی خارج شده از بانک‌ها بوده است.

کاهش نرخ سود بانکی شمشیری دولبه است

وی ادامه داد: کاهش نرخ سود تسهیلات بانکی با هدف تسهیل شرایط برای تولید کنندگان موجب شد تا کاهش نرخ سود تسهیلات متناسب با کاهش نرخ سود سپرده‌ها اجرایی شود. این تصمیمی است که همانند شمشیری دولبه تاثیرات مثبت و منفی خود را به دنبال داشته است.

رئیس سابق مجمع واردات اظهار کرد: افزایش نرخ ارزها از جمله دلار تاثیرات منفی بسیاری برای بخش تولید به دنبال دارد و طبیعی است در حالتی که تولید وابستگی زیادی به واردات مواد اولیه دارد هزینه تمام‌شده تولید و درنهایت کالای نهایی که به دست مصرف‌کننده می‌رسد با گرانی ارزها بالا خواهد بود.

وی اضافه کرد:‌ دولتی بودن صنایع یکی از مواردی است که موجب شده تا پس از گذشت چندین دهه از استقرار صنایع وابستگی آنها به واردات کاهش نداشته باشد و متاسفانه مدیران این صنایع دید جهانی ندارند و نتوانسته‌اند با تحقیق و توسعه و به‌روزرسانی تکنولوژی تولید، بهره‌وری را افزایش دهند.

برخوردار عنوان کرد: از سوی دیگر این مدیران درگیر تامین بودجه هستند و نمی‌توانند در وضع بهره وری پایین واحدها به ارتقای واحدهای خود نیز بیندیشند بنابراین کاهش نرخ سود باید در شرایط پویایی صنایع به دست آید.

صنعت، بازرگانی، گردشگری و کشاورزی جذابیت لازم را برای جذب نقدینگی نداشتند

رئیس سابق مجمع واردات اظهار کرد: ‌اگر صنایع کشور یا بخش گردشگری، تجارت یا کشاورزی از پویایی لازم برخوردار بود، می‌توانست نقدینگی را که در سررسید قراردادهای سپرده قصد خروج از بانک‌ها را داشت به سمت خود جذب کند و در این صورت می‌توانست تاثیرات مثبتی را برای اقتصاد به همراه داشته باشد اما متاسفانه این اتفاق نیفتاد که تا حدودی نیز قابل پیش‌بینی بود.

وی ادامه داد: اگر چه فرصت زمانی وجود داشت و بانک‌ها این امکان را داشتند که قبل از اتمام زمان، قراردادهای سپرده را تمدید کنند، اغلب بانک‌ها این کار را نکردند و به دنبال تهدیدهای دولت آمریکا مبنی بر تحریم دوباره و امکان لغو برجام، بازار احساس خطر کرد و بخشی از نقدینگی به بازار ارز هدایت شد.

به عقیده رئیس سابق مجمع واردات، دولت بازار ارز را به حال خود رها کرده است و دخالتی در بازار ندارد که یکی از دلایلش این است که می‌تواند بخشی از هزینه‌های دستگاه‌های اجرایی را با افزایش نرخ ارز جبران کند.

وی افزود: درحالی که در شش ماه ابتدایی سال دلار تنها شش‌دهم درصد افزایش داشت، در چند ماه اخیر و در دی ماه تا 21 درصد افزایش یافته است.

با وجود این، شب گذشته، رئیس جمهوری در گفت‌وگوی زنده با رسانه ملی، صراحتا وجود برنامه‌ای در دولت مبنی بر استفاده از گرانی نرخ ارز برای جبران کسری بودجه و تامین هزینه‌های دستگاه های اجرایی و دولتی را رد کرد.

پیش‌بینی افزایش 30 درصدی قیمت کالاها با روند کنونی

برخوردار اظهار کرد:‌ اغلب صنایع وابستگی زیادی به واردات مواد اولیه دارند بنابراین این انتظار وجود دارد که در کالاهایی که وابستگی زیادی به واردات دارند حدود 30 درصد افزایش قیمت را در ماه‌های آتی تجربه کنند.

رئیس سابق مجمع واردات اظهار کرد: برخی نیز در این شرایط از نابسامانی قیمتی در بازار سوء استفاده می‌کنند و اگر نظارت درستی در بازار نباشد امکان جهش قیمتی در بسیاری از کالاهای موجود در سبد مصرفی هزینه خانوارها وجود دارد.

وی تصریح کرد: درحالی که رئیس کل بانک مرکزی در مصاحبه دیروز خود بر کاهش نرخ ارز در ماه‌های‌ آتی تاکید دارد مشخص نیست چرا برنامه بانک مرکزی برای کنترل بازار را به صورت صریح اعلام نمی‌کند.

دولت از تجار بخواهد واردات مواد اولیه تنها براساس نیاز ضروری صورت گیرد

برخوردار اظهار کرد:‌ دولت می‌تواند در فراخوانی از تجار بخواهد تا زمان کاهش التهابات بازار از واردات مواد اولیه غیرضروری پرهیز کنند و به طور معمول تولیدکنندگان برای تولید سه تا چهار ماه خود مواد اولیه در اختیار دارند.

رئیس سابق مجمع واردات اظهار کرد: متاسفانه برخی نیز در بازار ارز مداخله می‌کنند و با بازارگردانی و ایجاد تقاضای کاذب و التهاب سعی درکنترل بازار ارز به نفع منافع خود دارند.

آرامش به بازار برگردد دلارهای خانگی روانه بازار می‌شود

وی عنوان کرد:‌ طبیعی است بخشی از ارز به سمت ذخیره سازی خانگی رفته است و اگر دولت بازار را به آرامش برساند طبیعی است که دلارهای خانگی روانه بازار می‌شود.

برخوردار خاطرنشان کرد: اقتصاد موجودی زنده است که نیازمند برنامه‌ریزی و مراقبت است و اگر تعدیل نرخ ارز به تدریج و مطابق با برنامه‌های توسعه‌ای انجام می‌شد نوسان نرخ ارز همواره به عنوان یک تهدید تلقی نمی‌شد.

کارشناس مسائل اقتصادی عنوان کرد: درسال 91 نرخ دلار یکباره از 1000 تومان به 3000 تومان افزایش یافت و جهش این نرخ تاثیرات بدی بر قیمت کالاهای مصرفی به دنبال داشت. در ماه‌های اخیر هم نرخ دلار حدود 800 تومان افزایش قیمت داشته است که تاثیرات افزایش ناگهانی آن با تاخیر زمانی به اقتصاد منتقل می‌شود.

وی اظهار کرد: تنها راه کاهش نوسانات نرخ ارز این است که واردکنندگانی که اضطراری برای واردات مواد اولیه ندارند، فعلا از خرید خودداری کنند و وزارت صنعت نیز می‌تواند گشایش‌های ارزی را برای مدت زمان کوتاهی متوقف کند. براساس تجربه تولید به طور معمول تولیدکنندگان برای پنج ماه آتی خود مواد اولیه در انبارها دارند.

برخوردار تصریح کرد:‌ برای تامین ذخایر استراتژیک نیز مشکلی وجود ندارد به این دلیل که برای تامین مدت زمان چندین ماهه ذخایر استراتژیک وجود دارد و مشکلی وجود ندارد.

مصرف‌کننده از تضعیف ریال متضرر می‌شود

امیرحسین شریعتی، کارشناس مسائل اقتصادی نیز درگفت‌وگو با خبرنگار پانا می‌گوید:‌ بازار ارز ایران ماه‌های متوالی است که دچار نوسان‌های شدید شده است که نگرانی‌ها درباره تاثیرات منفی آن بر قیمت کالاهای مصرفی موجود در سبد هزینه خانوارها را نیز به دنبال دارد.

وی درباره دلایل مداخله نکردن دولت در بازار ارز اظهار کرد: ارز موضوعی چند وجهی و چند بعدی است و نمی توان یک طرفه به آن نگاه کرد. تجربیات ما می‌گوید که افزایش شدید بهای دلار باید مورد بررسی قرار گیرد تا عوامل تاثیر گذار بر آن مشخص شود.

شریعتی خاطرنشان کرد: به دلیل تضعیف ریال و پول ملی، مصرف‌کننده از افزایش نرخ ارز متضرر می‌شود.

وی اضافه کرد:‌ واکنش نشان ندادن دولت به بازار ارز این شائبه را به وجود آورده که دولت از گرانی ارز منتفع است و بازار را به حال خود رها کرده است اما دولت باید هر چه سریعتر در مورد ارز دیجیتال و کاهش نرخ ارز تصمیم‌گیری کند. نوسانات قیمت ارز می‌تواند قیمت تمام شده واردات و صادرات را تغییر دهد و قیمت ارز می‌تواند در رقابت‌پذیری تولید موثر باشد