ضرورت راستی آزمایی در تحریریه‌ها

رسانه‌های دروغگو

در عصرما اغلب رسانه‌ها در همه جای دنیا کم و بیش متهمند که "اخبار واقعی" را منتشر نمی‌کنند!اخبار را طوری منتشر می‌کنند که به "نفع مردم" نیست. خبرها را می‌سازند! و به مردم دروغ می‌گویند.

اشتباه نکنید! این اتهامات فقط در کشورهای استبدادی و دیکتاتوری به رسانه‌ها زده نمی‌شود، ‌از سابقه‌دارترین دموکراسی‌های بزرگ دنیا تا حکومتهای زورگو و دیکتاتوری و تا حکومتهای سلطنتی و یا دارای حاکمان نظامی این اتهامِ "دروغگویی" و "ساخت اخبار جعلی" به رسانه‌ها وارد می‌شود.

اما...

" خبرجعلی " چیست؟

"خبرجعلی"؛ اصطلاحاتی است که این روزها زیاد در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی و کانالهای پیام‌رسان با آن مواجهیم. گرچه این عبارت از آخرین انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و بوسیله دونالد ترامپ بر سر زبانها افتاد و رایج شد(کار هکرهای روس در ساخت اخبار جعلی برای تاثیرگذاری در انتخابات اخیر امریکا ) اما سابقه آن به زمانِ ریاست جمهوری "نیکسون" برمی‌گردد و طیف وسیعی از اخبار سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و ... را شامل و حتی همه تولیدات رسانه‌ای را در بر می‌گیرد.

"اخبار جعلی" گسترۀ وسیعی از اخبار و فراتر از شایعات یا نقادی‌های معمول در محاوره مردم _مثلاً در صف نان و اتوبوس_ است و گاه به دست حرفه‌ای‌هایِ خبر، ساخته می‌شود. و اغلب آنچنان رنگی و با جزئیات که تشخیص صحت آن براحتی امکان‌پذیر نیست.

خبر جعلی می‌تواند تماماً دروغ باشد یا ممزوجی از راست و دروغ با هم.

گاهی جزئیات آنچنان ریز و کامل در اخبار جعلی دیده‌می‌شود که خواننده حتی ذره‌ای حدسش به دروغ نرود. و گاهی هم با ذکر کلیتی است که کاملاً دروغ است و مثلا از سوی افرادی که "نخواسته‌اند نامشان فاش شود"! و یا "منابع آگاه" گفته می‌شود. منابعی که موثق نیست و وجود خارجی ندارند.

خلاصه آنکه دامنه و طیف اخبار جعلی وسیع است.

مثلاً پست‌های تلگرامی در خبری، از آمار دقیق موشهای تهران (۷۵-۷۰ میلیون موش در تهران یعنی نزدیک به تعداد جمعیت ایران) پرده برمی‌دارد که آدم‌خوارند و اگر زلزله بیاید و شما در زیر آوار زنده ‌مانده‌باشید موشها شما را خواهند خورد!

و یا مثلاً رسانه‌ای رسمی (و نه در فضای مجازی) تصاویری منتشر می‌کند و بدون هیچ سند و مدرکی چهره‌هایی را در عکس‌ها مشخص می‌کند و به شما می‌گوید این افراد منافق، ‌عامل ترور و سرکرده تروریست‌ها هستند و مردم باید آنها را شناسایی کنند و به کلانتری‌ها تحویل دهند.

خلاصه آنکه؛ آنقدر تعداد، دامنه و اَشکال این نوع اخبار زیاد است که رسانه‌های حرفه‌ای در دنیا برای اینکه متهم به‌دروغ‌پراکنی و ارائه گزارش غیردقیق نشوند، تیم‌های تخصصی" Fact cheek " یا " سنجش اعتبار " یا " راستی آزمایی " در تحریریه‌های خود تشکیل داده‌اند و هر خبری و مطلبی را که از بیرون تحریریه (منابع خبری و شهروند_خبرنگاران) به داخل اتاق خبر راه می‌یابد؛ "سنجش اعتبار" یا راستی آزمایی می کنند؛ که آیا خبر درست و دقیق است؟ حواشی آن چطور؟ زیرا با هر خبر نادرست و جعلی ممکن است؛جمعی از مخاطبان که سرمایه اصلی رسانه‌اند؛ از دست بروند.

منبع : انجمن سواد رسانه‌ای با توضیحات و تغییرات نگارشی واحد آموزش پانا

* برای اطلاعات بیشتر در مورد اخبار جعلی رجوع کنید به ارشیو این کلاس و این عبارت( اخبار جعلی ) را جست‌وجو کنید