تاریخ شفاهی اطلاعات ذی قیمتی در اختیار جامعه قرار می دهد

به گزارش پانا از آذربایجان شرقی، در این نشست که به همت دفتر فرهنگ و مطالعات پایداری حوزه هنری استان برگزار شد، مباحثی در موضوعات فن مصاحبه و پیاده سازی و مشکلات موجود در این عرصه مورد بحث و بررسی، و پرسش و پاسخ قرار گرفت.
حجت‏الاسلام سعید فخرزاده، مسئول واحد تاریخ شفاهی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی در این نشست در زمینه تفاوت میان خاطره و تاریخ شفاهی گفت: خاطره اطلاعاتی است که یک فرد بیان کرده، آن چه که در ذهنش بوده بدون این که بررسی شود، اما در تاریخ شفاهی در کنار کسی که خاطره خود را بیان می‏کند یک مورخ وجود دارد و این اطلاعات را هم در زمان مصاحبه و هم بعد از مصاحبه ارزیابی می‏کند و به واقعیت نزدیک می‏کند.
وی اظهار داشت: در گذشته تولید اطلاعات تاریخی و اسناد منحصر به بخش‏های خاص و سازمان‏های دولتی اسناد بود و بعدها به عنوان منابع تحقیقاتی استفاده می‏شد، یا از طریق روزنامه‏نگاران و خبرنگاران و نویسندگان محدودی که وجود داشتند، وقایع در رسانه‏های آن زمان انعکاس می‏یافت که البته به عنوان منابع رده دوم استفاده می‏شد. اما بعد از این که تاریخ شفاهی برای کمک به تولید اطلاعات تاریخی آمد طیف گسترده‏ای در زمینه تولید اطلاعات تاریخی ایجاد شد و این حضور گسترده و قطعاً سامان‏دهی این اطلاعات نقش مهمی دارد، بنابراین فرآوری اطلاعات گام بعدی است که می‏طلبد در پس این تولید ادامه یابد.
وی وی ادامه داد: تاریخ شفاهی این اجازه را می‏دهد که همه کسانی که از حادثه و واقعه‏ای اطلاعاتی دارند این اطلاعات را در اختیار جامعه قرار دهند.
حجت‏الاسلام فخرزداه در خصوص مشکلات مصاحبه گفت: یکی از مشکلات مصاحبه‏هایی که در تاریخ شفاهی صورت می‏گیرد، این است که با افرادی سروکار داریم که اطلاعاتشان را در ذهنشان نگه داشته‏اند، بنابراین زمانی که خاطره‏ای توسط راوی روایت می‏شود، با توجه به گذشت زمان بخشی از خاطره و داده‏ها در ذهن راوی به تحلیل رفته و ما با این دسته از افراد به مشکل برخورد می‏کنیم. متأسفانه فرهنگ نوشتاری در جامعه ما وجود ندارد، گاهی محققان یادداشت‏های روزانه و گزارش‏های روزانه خود را نمی‏نویسند چه برسد به مردم عادی که یادداشت روزانه داشته باشند.
وی ادامه داد: این موضوع باعث می‏شود که گاهی این افراد اطلاعات را جا به جا و یا ناقص بیان می‏کنند و این مسئله کار ما را در مصاحبه سخت می‏کند، در صورتی که منابع براساس این داده‏های تامین می‏شوند.
مصاحبه درواقع کلید طلایی تاریخ شفاهی است
در ادامه این نشست بنفشه خیابانی، مدرس و پیشکسوت مصاحبه و پیاده سازی با بیان اینکه در مصاحبه تاریخ شفاهی، دامنه شمول و کاربرد مصاحبه متنوع و گسترده است، گفت:هدف اصلی آن تکمیل اطلاعات مندرج در متون تاریخی مکتوب، کشف و مستندکردن جزئیات رویدادها و حوادث از زبان کسانی است که به گونه ای نقش مستقیمی در شکل گرفتن رویداد داشته اند و درکل می توان گفت که مصاحبه های تاریخ شفاهی با هدف و منظور تاریخ نگاری تولید می شود.
وی افزود: روش اصلی جمع آوری اطلاعات در رویکرد تاریخ شفاهی مصاحبه با شاهدان عینی در رویدادهای تاریخی و ضبط این مصاحبه هاست. مصاحبه درواقع کلید طلایی تاریخ شفاهی است که اگر به خوبی طراحی و اجرا شود، نه تنها اطلاعات معتبر و ارزشمندی را در اختیار تاریخ نگاران قرار می دهد، بلکه باتوجه به ساختار گفت وگویی آن و صمیمیتی که دارد، می تواند زمینه ساز یک ارتباط اثربخش با مخاطبان باشد.
خیابانی ادامه داد: درحقیقت مصاحبه کننده با به کارگیری تمهیدات لازم در مراحل مختلف مصاحبه درپی آن است تا شائبه های یک روایت را به حداقل برساند و همه کسانی که به دنبال اطلاعات کمابیش قابل اعتماد درباره گذشته هستند، بتوانند از نتایج مصاحبه بهره گیرند.
وی با اشاره به این که برای انجام مصاحبه به اطلاعات اولیه نیاز است و این اطلاعات در حال حاضر وضعیتی بهتر از گذشته دارد، افزود: متأسفانه در گذشته اطلاعات به سادگی در دسترس نبود. دامنه موضوعی جنگ بسیاری گسترده است و صدها عملیات صورت گرفته، محقق و مورخ چه طور می‏توانست بر صدها عملیات نظارت داشته باشد. در برخی از عملیات‏ها حتی اطلاعات دقیقی از نام و منطقه عملیاتی در دسترس نیست، در حالی که زمان انجام مصاحبه باید اطلاعات مربوط به مصاحبه تکمیل شود، و نباید با دشتن اطلاعاتی ضعیف مصاحبه کرد.
خیابانی در پایان گفت: منابع تحقیقاتی اولیه باعث می‏شود با تسلط و دقت بیشتری سؤالات مصاحبه را طراحی کنیم و در نتیجه مصاحبه‏ای مفید داشته باشیم، باید اسناد و مدارکی که قابلیت دارند در اختیار محقق و مورخ قرار بگیرد.