پانا گزارش می‌دهد؛
سوادرسانه‌ای حلقه مفقوده استفاده از فضای مجازی
تهران(پانا) - فضای مجازی اگر به صورت کنترل‌شده و با استفاده از آموزش باشد، می‌تواند تاثیرات مثبتی بر زندگی اشخاص بگذارد. افراد قبل از هر چیز باید سواد استفاده از فضای مجازی را بیاموزند. در این راه خانواده‌ها نقش پررنگ و موثری دارند. علاوه بر خانواده‌ها که باید فضای مجازی در اختیار فرزندان را کنترل کنند، دولت می‌تواند با کنترل فضای مجازی از طریق قرار دادن آی‌پی مشخص، سایت‌های در اختیار آن‌ها را کنترل کند.
موقعیت انسان جدید در کشورهای در حال توسعه باعث شده است پژوهشگران با نگرشی عمیق، زندگی در این جهان پر از ارتباطات گسترده را بررسی کنند زیرا انسان امروزی علاوه بر روابط سنتی گذشته درگیر روابط گسترده فضای مجازی شده است، چراکه همزمان با درک حسی در جهان واقعی ،جهان انسانی بسیار پیچیده و گسترده‌ای را در فضای مجازی تجربه می‌کند و معناها و روابط بی شماری را علاوه بر جهان واقعی از طریق فضای مجازی دریافت می‌کنند. این ارتباطات انسانی به صورت مجازی و الکترونیکی باعث شده است انسان‌ها بتوانند روابط بهتر و گسترده‌تری را با جهان پیرامون خود برقرار کنند و محدودیت‌های ارتباطی گذشته را نداشته باشند.
در این شرایط نه می‌توان آن‌قدر خوشبین بود که آسیب‌های فضای مجازی را نادیده گرفت و نه آنچنان بدبین و ناامید بود که فرصت‌ها و امکانات به ارمغان آورده شده توسط فضای مجازی را در نظر نگرفت. لازمه این امر آن است که برای ایجاد تعادل و امنیت افراد جامعه، کاربران از مهارت‌های فناورانه، مدیریت ارتباطات و سواد رسانه‌ای آگاهی داشته باشند و اطلاعات و دانش خود را درباره این فضای نو ظهور کامل کنند تا بتوانند از فضای مجازی به عنوان یک فرصت، کمال استفاده را ببرند.
تا قبل از ظهور گسترده شبکه‌های مجازی، محققین امیدوار بودند که فضای مجازی راهی برای تعامل گسترده انسان‌ها با جهان پیرامون خود خواهد بود و صرفاً نقش رهایی بخشی، معناورزی، فرهنگ‌سازی، عقلانیت، تعامل موثر و خود آگاهی داشته باشد اما امروزه پس از گذشت چندین دهه از ظهور شبکه‌های مجازی همچون واتساپ، تلگرام و ایسنتاگرام و انسان مُدرن با مسائل و مشکلات نوظهوری مواجه شده است. به طوری که بسیاری از رفتارها،مفاهیم،معناها و ... در این فضا عمیقا تغییر کرده است.
اغلب کاربران فضای مجازی فاقد سواد رسانه‌ای کافی برای فعالیت در این فضا هستند، به عنوان مثال ۵۰ درصد از کاربران، علاقه به محتواهای طنزگونه و انتشار گسترده آن در فضای مجازی دارند، محتواهایی که گسترش دهنده فرهنگ عامیانه، ایجاد شایعه و تفرقه افکنی است و باعث از میان رفتن همبستگی اجتماعی می‌شود.
در رابطه با تاثیرات سواد رسانه‌ای بر استفاده درست از فضای مجازی به سراغ یکی از کارشناسان این حوزه رفتیم و گقت‌وگوی با وی داشتیم.
لیلا وصالی، کارشناس سواد رسانه‌ای در گفت‌و گو با پانا درباره تاثیر سواد رسانه‌ای بر کاهش آسیب‌های اجتماعی اظهار کرد: «هر زمان که در مورد مسئله‌ای اگاهی بیشتری داشته باشیم، صدمات کمتری می‌بینیم. صدمه، ارتباط مستقیمی با ناآگاهی دارد. سواد رسانه‌ای به دلیل افزایش آگاهی کمک می‌کند تا در موقعیت‌های ناآگاهانه قرار نگیریم. با استفاده از سواد رسانه‌ای می‌توان با پس‌زمینه و آگاهی بیشتر ومدیریت بهتر به هر موضوعی ورود کرد.»
خانواده‌ها فرزندان را در معرض آموزش‌های سواد رسانه‌ای قرار دهند
وی ادامه داد: «کودکان و نوجوانان به تناسب سن خودشان به بخشی از سواد رسانه‌ای نیاز دارند و به واسطه میزان استفاده از رسانه روی بخشی از آن، تمرکز بیشتری دارند و از این جهت خانواده‌ها که رژیم استفاده از رسانه را برای فرزندان مشخص می‌کنند، باید واقف به این مسئله باشند و کمک کنند تا فرزندان به صورت مجهز وارد فضای رسانه‌ای شوند.»
وی درباره اهمیت والدگری در سوادرسانه‌ای بیان کرد: «والدگری رسانه‌ای از دچار شدن آن‌ها به یک مشکل جدید جلوگیری می‌کند و کسانی که در این فضا رها شده هستند یا به پرسه‌زنی بدون هدف در این فضا اقدام می‌کنند، صدمه بیشتری را می‌بینند. اما اگر افراد با آگاهی و هدف مشخص در فضا فعالیت کنند اهداف آن‌ها تامین شده و آسیبی نخواهند دید.»
سواد رسانه‌ای با نوع رسانه مصرفی ما مرتبط است
وصالی بیان کرد: «سواد رسانه‌ای با نوع رسانه مصرفی ما مرتبط است. به این معنا که کودکی که در کنار مرز است، رسانه قالب او تلویزیون خواهد بود. همچنین نوع اپلیکشن‌ها مورد استفاده در مناطق مختلف متفاوت است. یک گروه از کسانی که باید آگاهی لازم را در این زمینه کسب کنند، والدین هستند که باید بدانند فرزند خود چه نوع مصرف رسانه‌ای را دارد. مثلا اگر فرزند در این فضا فیلم و سریال می‌بیند از کدام اپلیکیشن استفاده می‌کند و متناسب با نوع مصرف نکاتی را به او یادآور شود.»
این کارشناس گفت: «فرزندان باید متناسب با رسانه در دسترس، تربیت رسانه‌ای شود، بسته به این که از چه رسانه‌ای استفاده می‌کنند، توضیحات مربوط را دریافت کنند. مثلا اگر از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند، آگاهی‌های لازم در این زمینه را دریافت کنند. کودکان و نوجوانان باید بدانند که تا چه اندازه می‌توان دراین فضا هویت آشکاری داشته باشند. حتی اگر از برنام‌ةهای داخلی استفاده می‌کنند، باید بدانند که آن‌ها نیز هم می‌تواند آسیب‌هایی را داشته باشد. مثلا اگر شخصی در این فضا در خواست نا به‌جایی را داشت، لزوما نیاز به پاسخ‌گویی نیست.»
وی افزود: «زیرا کسانی که سوءاستفاده‌گر هستند، ادبیات برخورد با کودکان را به خوبی می‌دانند. حفاظت از اطلاعات شخصی بسیار حائز اهمیت است. میزان مصرف رسانه‌ای اهمیت بالایی دارد و خانواده‌ها باید بر میزان مصرف نظارت کافی داشته باشند. این که کودک چند ساعت در طی روز این فضا باشد اهمیت بالایی دارد. زیرا علاوه بر آسیب‌های روانی می‌تواند فشار به اعصاب گردن و نخاع کودک وارد کند. نوع نشستن کودک در هنگام استفاده از فضای مجازی، نوع استفاده از این فضا، نکات پزشکی و مدیریت زمان کودک از مسائل مهمی است که باید به آن توجه شود.»
عذاب‌وجدان در فضای مجازی بی‌معنا است
بسیاری از نوجوانان در این فضا هنگامی که پیامی دریافت می‌کنند، خود را موظف به پاسخ‌گویی می‌دانند و درصورت عدم پاسخ‌گویی دچار عذاب وجدان می‌شوند. نکته که بسیار حائز اهمیت است این است که عذاب وجدان در این فضا به هیچ عنوان معنا ندارد و نوجوانان باید بدانند که موظف به پاسخ‌گویی در این فضاها نیستند.»
نقش موثر دولت در کنترل فضای مجازی برای کودکان و نوجوانان
وصالی بیان کرد:«یک بخش عمده از میزان کنترل حضور افراد در شبکه‌های اجتماعی، به عهده دولت است. بسیاری از افراد ممکن است ندانند چه نوع مصرف رسانه‌ای دارند. ممکن است اگر خانواده‌ها قصد کنترل بیش از حد را داشته باشند با تنش در خانواده روبه رو شوند. دولت‌ها می‌توانند با استفاده از اقدامات مشخص بار را از دوش خانواده‌ها بردارند.»
وی خاطرنشان کرد: «در کشورهای پیشرفته هر شخص برای ورود به فضای مجازی آیدی مشخصی دارد که به صورت کامل هویت آن فرد را نشان می‌دهد و این باعث می‌شود که سایت‌هایی که مناسب سن شخص نیست، برای آن‌ها قابل دسترس نباشد و اگر شخصی با اظهارات نادرست سعی در وارد شدن به این فضا را داشت، مشخص شود.»
ارسال دیدگاه