لزوم توجه به بندر چابهار برای توسعه روابط ایران و اندونزی

مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی ایران در گزارش اخیر خود تحت عنوان «دیپلماسی اقتصادی اندونزی» به بررسی اهداف اقتصادی این کشور، جایگاه آن در تجارت جهانی و سهم ایران در تجارت خارجی اندونزی پرداخته و نتیجه‌گیری و توصیه‌های سیاست‌گذاری ارائه کرده است.

بر اساس این گزارش اندونزی به‌عنوان بزرگ‌ترین مجمع‌الجزایر جهان، با اقتصادی ۱.۱ تریلیون دلاری، جایگاه شانزدهمین اقتصاد بزرگ جهان را به خود اختصاص داده است. تنوع اقتصادی بالا، رشد پایدار، بازار مصرفی وسیع و نیروی کار رقابتی، این کشور را به‌عنوان یک قدرت نوظهور اقتصادی در جهان مطرح کرده است. با این‌وجود، اندونزی با چالش‌هایی مانند نابرابری درآمد، شکاف‌های زیرساختی و پیچیدگی‌های قانونی-مقرراتی نیز روبرو است.

در این میان در سال ۲۰۲۲ سهم ایران از واردات ۲۳۷ میلیارد دلاری اندونزی حدود یک میلیارد دلار و سهم ایران در جذب صادرات ۲۹۱ میلیارد دلاری این کشور کمتر از ۵۰۰ میلیون دلار بوده است.

این در حالی است که روابط تجاری اندونزی با رقبای ایران در خاورمیانه به شدت توسعه یافته است؛ به گونه‌ای که مجموع تجارت بین اندونزی و عربستان سعودی در سال ۲۰۲۲ به هفت میلیارد دلار رسید که ۴۵.۴ درصد نسبت به ۲۰۲۱ افزایش داشت. مهم تر آن که موازنه تجاری به سود عربستان بود. از همین جهت اندونزی قصد دارد کسری تجاری دو جانبه خود با عربستان سعودی را که در سال ۲۰۲۲، ۳ میلیارد دلار بود کاهش دهد و تلاش‌هایی برای افزایش صادرات خود انجام داده است.

همچنین براساس داده‌های وزارت بازرگانی اندونزی حجم تجارت دوجانبه میان این کشور و امارات عربی متحده در سال ۲۰۲۲ به حدود پنج میلیارد دلار رسید که نسبت به سال گذشته افزایش تقریبا ۲۰ درصدی داشته است.

بنابراین این آمارها نشان می‌دهد جایگاه ایران در کلیت تجارت خارجی اندونزی بسیار ضعیف است و در مقام مقایسه با برخی از همسایگان نفتی نیز جایگاه در خوری ندارد. به دیگر سخن تا تبدیل شدن ایران به شریک تجاری مهم برای اندونزی زمان بسیار زیادی در پیش است و البته برای ایران بازاری با پتانسیل بالا در این کشور وجود دارد.

به عبارت دقیق‌تر اندونزی با وجود پتانسیل‌های اقتصادی بالا، جایگاه ضعیفی در دیپلماسی اقتصادی ایران دارد. سهم ایران در تجارت خارجی اندونزی کمتر از یک درصد است. ایران در رقابت با رقبای نفتی خود در منطقه، مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی، برای حضور در بازار اندونزی موقعیت ضعیفی دارد و تحریم‌ها مهم‌ترین مانع توسعه روابط تجاری دو کشور محسوب می‌شود.

البته بر اساس این گزارش همکاری در بندر چابهار می‌تواند یکی از راه‌های توسعه روابط تجاری دو کشور باشد. این بندر از تحریم‌های آمریکا مستثنا شده و می‌تواند به‌عنوان حلقه‌ای برای دسترسی اندونزی به بازارهای آسیای مرکزی و روسیه باشد. بنابراین سرمایه‌گذاری مشترک دو کشور در بندر چابهار می‌تواند مورد توجه قرار گیرد.

در مجموع در بخش دیگری از گزارش اتاق بازرگانی ایران هم به این نکته اشاره شده که از دید طرف اندونزیایی حل مسائل قانونی تحریم‌ها توسعه تهاتر و افزایش همکاری‌ها در بندر چابهار سه زمینه همکاری ایران و اندونزی برای افزایش سطح روابط تجاری خواهد بود. ملزومات و تجهیزات پزشکی و دارو روغن پالم، گردشگری پتروشیمی و به خصوص مواد ضد عفونی کننده از جمله زمینه‌هایی است که با توجه به نیاز فراوان اندونزی به آنها می‌تواند به توسعه روابط تجاری دو کشور کمک کند.