دلایل کاهش سطح کشت پنبه در کشور

از کاهش رقابت پذیری پنبه در مقایسه با محصولاتی مانند شالی، ذرت و غیره انتقال کشت از مناطق مناسب به اراضی کم بازده و عدم سرمایه گذاری کافی در انتقال تکنولوژی به مزارع، کاهش حمایت های دولتی، عدم توسعه مکانیزاسیون و تغییرات اقلیمی شامل منابع آب و افزایش دما و غیره به عنوان مهمترین دلایل در کاهش سطح کشت پنبه در کشور نام برد.

باید تمام عوامل فعال در شبکه صنعت نساجی از بخش کشاورزی تا صنعت و بازار به عنوان بدنه ای واحد منظور شوند و در اینجاست که می توان سیاست های اجرایی را با منافع کل شبکه هم راستا کرد.

با توجه به تجربیات موفق گذشته، به نظر می رسد در شرایط فعلی باید کل شبکه صنعت نساجی از ابتدا تا انتها یعنی از تولید پنبه تا پوشاک، تحت پوشش یک شورا با نام شورای عالی صنعت نساجی ایران قرار گیرد تا مسیر حرکت تمام فعالان در آن، همگام و هماهنگ شود.

شورای عالی صنعت نساجی باید در اتخاذ تصمیم واحد برای کل شبکه ارزش افزوده صنعت نساجی، از تجربه و توان تخصصی بخش خصوصی ذیربط استفاده کند. از این طریق می توان موانع را برطرف کرد و نیازمندی های توسعه این شبکه را ترمیم و حلقه های این زنجیره را تقویت و شرایط تولیدات نساجی را از شرایط نامطلوب کنونی به یک مسیر صحیح هدایت کرد.

بی شک در تصمیم گیری های شورای عالی صنعت نساجی کشور، باید تجربیات دیگر کشورها در حمایت از صنعت نساجی و همچنین نوسازی، بازسازی و بهینه سازی کل حلقه های شبکه ارزش افزوده از ابتدا تا انتها مورد توجه قرار گیرد.

در این شورا ضمن تدوین یک برنامه واحد از کشاورزی تا صنعت و ترسیم اهداف کلان پنبه و نساجی، خط مشی و شیوه عملکرد واحدهای هم پیوند و فعال در شبکه، با توجه به اهداف ترسیمی تبیین و هماهنگ می شود و شورای عالی باید نمایندگانی از ریاست جمهوری، نمایندگان وزرای جهاد کشاورزی، صمت و کار، رئیس سازمان برنامه و بودجه، روسای کمیسیون های کشاورزی و صنعت مجلس، معاون صندوق توسعه ملی، معاون های اعتبارات بانک های فعال در بخش کشاورزی و صنعت و اشتغال، و نمایندگان بخش خصوصی از جمله اتاق بازرگانی، انجمن صنایع نساجی و اتحادیه تعاونی های پنبه کاران تشکیل شود.

در برنامه ریزی تولید پنبه باید "پایداری تولید" مد نظر باشد. از جمله راهکارهای بهبود تامین پنبه مورد نیاز صنایع نساجی افزایش بهره وری از منابع تولید است که هزینه ها باید کاهش یابند و تولید مبتنی بر دانش روز باشد.

چنانچه با رعایت اصول فنی قادر به تامین نیاز صنعت نیستیم باید در مرحله بعدی شرایط برای توسعه کشت فراسرزمینی مساعد شود و بخشی از کمبود داخلی از این طریق تامین گردد. چراکه کشورهای پیشرو، یارانه های قابل توجهی به پنبه می دهند و قیمت پنبه را پایین نگه می دارند و توجه و حمایت از تولید جز ضرورت های حفظ این محصول است.

ایجاد صندوق ذخیره پنبه از دیگر راه حل ها برای ثبات در عرضه پنبه مورد نیاز صنعت است. چنانچه قرار است بخشی از پنبه مورد نیاز صنعت از طریق وارات تامین شود، این مسئولیت را باید بر عهده وزارت جهاد کشاورزی که مسئول تامین پنبه است، بگذارند.

نقش موسسات و مراکز تحقیقاتی مرتبط با پنبه در کشورکلیدی است. امروزه در بسیاری از کشورهای پیشرو، فقط نقش عوامل ژنتیکی در عملکرد محصول که یکی از عرصه های فعالیت های تحقیقاتی است، تا حدود ۴۰ درصد برآورد شده که نشان می دهد نقش تحقیقات تعیین کننده است. انتقال نتایج تحقیقاتی به عرصه مزارع و بالفعل کردن آنها نیز به همان میزان حائز اهمیت می باشد و نباید مورد غفلت قرار گیرد.

شبکه ارزش افزوده صنعت نساجی بسیار وسیع است و در این شبکه، قسمت های مختلف اعم از ارگان های دولتی و بخش خصوصی وجود دارند. در مراحل مختلف و در هر یک از عوامل فعال در این زنجیره، بسیاری از تصمیمات با نگاه درون بخشی و بدون توجه به حلقه های قبل و بعد اتخاذ می شود. در این فرایند قطعا برای هر یک از زنجیره ها، منافع دورن بخشی در اولویت بوده و منافع دیگر بخش ها کمتر مورد توجه است که این نگاه باید اصلاح شود.

برای مثال امور زراعت و تولید و فرآوری آن به وزارت جهاد کشاورزی بر می گردد.البته کار اصلی توسط زارعان به انجام می رسد، امور مربوط به انواع فرایند ریسندگی، تولید منسوجات و رنگرزی و تهیه و تکمیل انواع پوشاک تحت مدیریت وزارت صمت ساماندهی می شود و در اینجا نیز عمدتا بخش خصوصی سرمایه گذاری و فعالیت می کند. حمایت از اشتغال پایدار و ایجاد فرصت های شغلی از دغدغه های وزارت کار است و بخشی از تامین سرمایه و تزریق نقدینگی به بخش های مختلف، از وظایف سیستم بانکی کشور است و ... که نشان می دهد علاوه بر بخش خصوصی، امور هر یک از چرخه ها نیز در ید اختیار ارگان های متعدد است.

*کارشناس صنعت نساجی