مستندسازان دنیا را به مکان بهتری برای زندگی تبدیل کنند

به گزارش روابط عمومی مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی، ظهر امروز، جمعه، اول دی ماه، در حاشیه برگزاری جشنواره «سینماحقیقت» کارگاه «اخلاق در سینمای مستند» با هانا پولاک، مستندساز برگزار شد.

پولاک در ابتدای این نشست گفت: موضوع اخلاق و سینما از هم جدا نیست. زیرا ما همه به‌عنوان انسان باید راوی موضوعات اخلاقی در جامعه باشیم. بنابراین به‌عنوان یک رهاورد اخلاقی باید بدانیم چگونه باید با موضوع مهم اخلاق در سینما رو‌به‌رو شد.

در ادامه‌ بخش‌هایی از یکی از مستندهای هانا پولاک که روایتگر یکی از جنایت‌های گروهک تروریستی داعش بود، پخش شد.

پولاک گفت: برای مستندسازی از افراد رنج‌دیده نیاز است که ما نیز خضوع خود را در قبال آن‌ها نشان دهیم. هنگام گفت‌و‌گو با این افراد باید آگاه باشیم که آن‌ها نه قربانی که انسان‌هایی بزرگ هستند. نباید نوع نگاه ما به افراد رنج دیده از بالا به پایین باشد. این افراد تحت قساوت‌بارترین شرایط زندگی کرده‌اند و هدف ما باید این باشد که با ترسیم رنج‌های آن‌ها و آگاهی‌رسانی دنیا را تبدیل به مکان بهتری برای زندگی کنیم.

این مستندساز گفت: البته در ترسیم رنج باید توجه کرد که شادی نیز به نمایش کشیده شود. درواقع، لازم است که حیات با تمامی ابعاد انسانی آن در مقابل دوربین جاری شده و در فیلم گنجانده شود. بحث اخلاق در تمامی دقیقه‌های مستند باید جاری باشد.

او ادامه داد: ضمن این که کرامت اخلاقی موضوعی است که همه عوامل ساخت، از تهیه‌کننده گرفته تا دستیارها و تدوین‌گر ملزم به رعایت آن هستند. این موضوع حتی درباره چگونگی فیلمبرداری نیز صادق است. باید دقت کرد که فیلمبرداری سوژه را معذب نکند.

پولاک گفت: ملاحظات اخلاقی همواره اهمیت بسیاری دارند. در جایگاه یک فیلمساز، شما نیز در وضعیت شکننده‌ای هستید و هویت فیلم وابسته می‌شود به سوژه‌ای که قرار است روایتگر رنج، غم و اندوهی باشد. درنتیجه اخلاقی دو جانبه‌ای که بین فیلمساز و سوژه شکل می‌گیرد، بسیار اهمیت دارد. باید سعی در جلب اعتماد سوژه داشت و بهتر است که فیلمساز راهی را پیش گیرد که در ابتدا با سوژه رابطه عاطفی برقرار کرده و پیوند دوستی بسازد و پس از آن اقدام به فیلمبرداری کند.

این مستندساز گفت: ما موظف به روایت حقایق هستیم تا سخاوت‌ها را به گوش جهانیان رسانده و با دسترسی به وقایع و انتشار آن‌ها در راه ساختن جهانی امن‌تر قدم برداریم. در چنین وضعیتی کار من در جایگاه فیلمساز در وهله دوم اهمیت قرار می‌گیرد و اصل مطلب رساندن صدای سوژه‌ها به جهان است. حتی ممکن است در این راه فیلمساز خودش را در معرض خطر نیز قرار دهد که همه این‌ها بخش گریزناپذیر مستندسازی است.

پولاک ادامه داد: بحث مهم دیگر پروپاگاندایی است که رسانه‌ها آن را دامن می‌زنند. در این‌جور مواقع نیاز است که مستندساز آگاه باشد زیرا ممکن است رسانه‌ها در جهت منفعت خود، حقیقت ترسیم شده توسط مستندساز را تحریف کرده و جور دیگری به نمایش بکشند. به‌خصوص امروزه که شرایطی همچون جنگ‌جهانی سوم را تجربه می‌کنیم، توجه به این موضوع ضروریت دارد.

این مستندساز ادامه داد: واقعیت این است که کسی مستندسازی را به‌عنوان شغلی برای پول درآوردن انتخاب نمی‌کند. در این راه پرپیچ و خم، فیلمساز رسالتی بر دوش خود حس می‌کند که فرای همه خطرها و ناهمواری‌ها قدم بردارد برای روایت حقیقتی که هرچند کوچک اما می‌تواند تاثیری را در جهان ترسناک امروزمان داشته باشد.

او گفت: البته هنگام نمایش زندگی انسان‌های رنج دیده توجه به این نکته حائز اهمیت است که کرامت اخلاقی همه آن‌ها باید حفظ شود. در مستندسازی مرز اخلاقی وجود دارد که به هیچ عنوان نباید برای ساخت یک‌ اثر زیر پا گذاشته شود.

پولاک گفت: من فکر می‌کنم اگر در محدوده دایره امن خود و در آسایش خانه‌ام نیز بنشینم به هرحال مرگ، گریبان من را هم خواهد گرفت. برای همین ترجیح می‌دهم در روزهای حیاتم، معنایی را جست‌و‌جو کنم که به من حس بهتری برای بودن در زمین می‌دهد. پس خطر می‌کنم و سراغ ساخت سوژه‌های ملتهب در سرزمین‌های پرخطر می‌روم.

هانا پولاک، کارگردان، فیلمبردار و تهیه‌کننده لهستانی است. او برای فیلم کوتاه مستند خود «بچه‌های لنینگرادسکی» که در مورد جامعه‌ای از کودکان بی‌خانمان در ایستگاه راه‌آهنی در مسکو است، نامزد جایزه اسکار و امی شده است. او در مورد ساخت فیلم مستند در بسیاری از دانشگاه‌های جهان سخنرانی کرده است.

هفدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» با دبیری محمد حمیدی‌مقدم فردا شنبه اول دی ماه به پایان می‌رسد.