انتشار یک مجموعه شعر هایکوی ایرانی به‌مناسبت روز جهانی «هایکو»
تهران (پانا) - کتاب مجموعه شعر «هایکو همای» به قلم شاعر کاشانی ملیحه پیران کاشانی- همای، با مقدمه علیرضا فولادی، توسط انتشارات قلم طلایی روانه بازار نشر شده است.
«هایکو»، نامی آشناست در میان قالب های شعری و سبکی جهان به قدمت هزاره ها که در زبان ژاپنی شکل گرفته است. این قالب ارتباطی مستقیم با جریان ذهن دارد و با کوتاه بودنِ خود، اندیشه نویسنده و مخاطب را به چالش می کشد.
هایکو ابتدا بخش نخست گونه‌ای از شعر بلند ژاپنی با نام «رنگان» بود و با مضمون طنز و زیبایی های طبیعت سروده می‌شد که در قرن هفدهم به صورت مستقل در آمد و در قرن نوزدهم «ماسائوکا شیکی» آن را با نام هایکو به ثبت رساند.
اشعار هایکو، بدون قافیه ولی موزون هستند اما وزن آنها مانند شعر انگلیسی مبتنی بر توالی و توزیع هجاهای تکیه‌بر و بی‌تکیه و مانند شعر فارسی و عربی مبتنی بر توالی و توزیع هجاهای بلند و کوتاه نیست بلکه آن چه در اشعار این زبان ایجاد موسیقی می‌کند، تعداد هجاهایی است که در هر بند آن قرار دارند یعنی ژاپنی‌زبان با شنیدن بندهای متوالی پنج هجایی و هفت هجایی احساس می‌کند که با کلامی موزون و آهنگین روبرو است. قالب هایکو، از سه بند تشکیل می‌شود که بند نخست آن پنج هجا، بند دوم هفت هجا و بند آخر نیز پنج هجا دارند.
ورود هایکو در شعر فارسی در اوایل دهه چهل با ترجمه چند شعر کوتاه ژاپنی توسط حسن فیاد و چاپ آن در مجله رخ داد. پس از آن سهراب سپهری و احمد شاملو از جمله کسانی بودند که دریچه‌ای از هایکوهای ژاپنی بر روی قشر کتابخوان ایرانی باز کردند. سپهری چند هایکو را با ترجمه‌ای موزون عرضه کرد و شاملو با همکاری حسن فیاد ۱۲ شعر کوتاه ژاپنی را با عنوان ترانه‌های سرزمین آفتاب ترجمه و در سال ۱۳۵۲ در کتاب همچون کوچه‌ای بی انتها به چاپ رساند. وی یک دهه بعد با کمک ع. پاشایی که متخصص هنر و فلسفه شرق است کتاب مفصل هایکو را با توضیحات روشنگر منتشر ساخت و امکان شناخت نسبتاً جامع خواننده فارسی زبان را از این نوع شعر فراهم آورد. شاملو و پاشایی همچنین به معرفی مهمترین شاعران هایکوسرای ژاپنی تا دوره اخیر پرداخته‌اند و در کنار گزیده‌های زیبایی که از بهترین هایکوها فراهم آورده‌اند تفسیر و تشریح هایکوها و زمینه‌های ذهنی و عینی آفرینش آنها را نیز باز کرده‌اند. روند سرایش هایکو ایرانی تا امروز کمابیش ادامه دارد اما تا چه اندازه به قواعد هایکو ژاپنی پایبند بودن شاعران با توجه به برداشت آن ها متفاوت است و شاید این دلیلی باشد بر عدم استقبال از این گونه شعری.
با این توضیحات مختصر، تا اندازه ای با هایکو آشنا شدیم. هر سال دوست‌داران هایکو در سراسر جهان در روز هفدهم آوریل، دور هم جمع می‌شوند و اشعار خود را بازخوانی می‌کنند.
به مناسبت این روز، کتابی با همین قالب شعری با عنوان «هایکو همای» به قلم شاعر کاشانی ملیحه پیران کاشانی- همای، با مقدمه دکتر علیرضا فولادی، توسط انتشارات قلم طلایی به مدیریت دکتر سمیه سادات علوی نیا با تعداد صد و ده هایکو و طراحی جلدی که اثر شاعر این مجموعه است، چاپ و منتشر شد.
«هایکو همای» سومین کتاب منتشر شده از ملیحه پیران کاشانی است. آثار پیشین او، «درد را اهلی کرده ام» و «پیش از مرثیه گندمزار» هستند که در قالب سپید و با نگاهی تازه به این قالب سروده شده اند و شاعر در آثار خود مرزهای تقلید را شکسته و سعی دارد نه به شاعران پیشین، بلکه به کشف های شاعرانه پایبند باشد.
وی که اکنون در مقطع ارشد زبان و ادبیات فارسی با رتبه ممتاز در حال تحصیل است، در سخن شاعر کتاب «هایکو همای» چنین می‌نویسد:
«برای سرودن هایکو باید از مرزهای هستی گذشت، قفس بیرون را شکست تا به درون راه پیدا کرد و هم قدم با روح طبیعت، واژه ها را سپید به تصویر کشید.»
پیران کاشانی پس از سال‌ها بررسی و تحقیق در زمینه شعر سپید و هایکو و با مشورت از استادان مجرب، با استفاده از عناصر بومی و ایرانی و با حذف فعل همراه با جایگزینی بخش به جای مورا و رعایت شمارش بندها به همان سبک و سیاق هایکو ژاپنی، مجموعه ای از هایکوواره های خود را به رشته تحریر در آورده تا مخاطبان آگاه با خواندن این مجموعه به ژرفای این قالب کوتاه شعری پی ببرند. به نظر همای، هایکو نه تنها سطحی نیست، بلکه در نهایت ایجاز، می تواند گویای پیام درون باشد ...
چند نمونه از هایکو همای را در زیر می‌خوانید:
قفسی خالی
پایِ درد رویِ گلو،
نیستیِ پرواز ...
__
تبِ کوچه
بی خوابیِ دیوارها،
کابوسی بیدار ...
___
تالابِ کویر
ویرانه های زمین،
مرثیه ی قو ...
ملیحه پیران کاشانی-همای در گفت‌وگویی کوتاه با خبرنگار پانا گفت: «در قالب کلاسیک و نیمایی نیز سروده‌های زیادی دارم اما به دلیل اهمیت به محتوا و مضمون و نکته سنجی هنوز به انتشار آنها اقدام نکرده‌ام و در آینده ای نزدیک قصد این کار را دارم.»
وی همچنین اعلام کرد که مجموعه‌های دیگری با قالب سپید و هایکو در مرحله ویرایش دارد و به مجموعه در حال چاپ خود با نام «درد را اهلی کرده‌ام» در قالب سپید و با مضمون اجتماعی، اشاره کرد.
ارسال دیدگاه