جایگاه نشریات ایرانی در نظام‌های ارزیابی جهانی منتشر شد

به گزارش پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، تازه‌ترین گزارش سامانۀ «نما» با عنوان «نمای نشریه‌ها ۲۰۲۲: جایگاه نشریه‌های ایرانی در نظام‌های ارزیابی جهانی» منتشر شد.

در این گزارش جایگاه نشریه‌های ایرانی در نظام‌های جهانی ارزیابی در سال ۲۰۲۲ آمده است که داده‌های آن از عملکرد نشریه‌ها در سال ۲۰۲۱ گردآوری شده‌اند. افزون بر این، روند سالانۀ شمار و میزان تأثیر نشریه‌های ایرانی در این نظام‌ها به همراه جدول‌های مقایسه‌ای با کشورهای منطقه نیز گزارش شده است. حضور در نمایه‌نامۀ «وب آو ساینس»، حضور در نمایه‌نامۀ «اسکوپوس»، ضریب تأثیر، امتیاز استنادی، شاخص «اسنیپ»، و رتبه‌بندی نشریه‌های «سکیمگو» از سرنویس‌های این گزارش هستند.

با افزایش شمار نشریه‌ها در نیمۀ دوم سدۀ بیستم، متخصصان علم‌سنجی کوشیدند سنجه‌هایی برای ارزیابی اعتبار و کیفیت آنها درست کنند. از این روی، سنجه‌هایی کمی و کیفی ساخته شدند و پس از آن نظام‌هایی جهانی برای بررسی اعتبار و کیفیت نشریه‌ها بر پایۀ این سنجه‌ها پدید آمدند. دو نمایۀ استنادی «وب آو ساینس» و «اسکوپوس» نخستین نظام‌ها برای سنجش کیفیت و اعتبار نشریه‌ها بوده‌اند که حضور یک نشریه در این نمایه‌ها خود گویای سطحی از کیفیت است، ولی در یک دهۀ گذشته نهادهای علم‌سنجی دیگری نیز کوشیده‌اند چارچوبی برای این کار طراحی کنند. در این میان مؤسسۀ علم‌سنجی «سکیمگو» و «مرکز مطالعات علم و فناوری» در دانشگاه لایدن هلند نامدارترند.

بر پایۀ گزارش «نمای نشریه‌ها ۲۰۲۲: جایگاه نشریه‌های ایرانی در نظام‌های ارزیابی جهانی»، ۴۱ نشریۀ ایرانی دارای ضریب تأثیر در نمایه‌نامۀ «وب آو ساینس» حضور داشته‌اند و بر این پایه، ایران در جایگاه دوم در میان کشورهای منطقه پس از ترکیه (با ۵۶ نشریه) جای دارد. افزون بر نشریه‌های دارای ضریب تأثیر، ۱۱۵ نشریه دیگر ایرانی نیز در «نمایه استنادی منابع نوپدید» هستند که ضریب تأثیر ندارند.

روی هم، میانگین ضریب تأثیر نشریه‌های ایرانی نمایه شده در «جی. سی. آر.» ۰۳/۲ و میانة آنها ۵۵۳/۱ است. بر پایۀ گزارش «جی. سی. آر.» در سال ۲۰۲۲ میلادی ۱۲.۴۱۸ نشریه در ویرایش ۲۰۲۱ این پایگاه «ضریب تأثیر» گرفته‌اند. بر پایۀ این گزارش، ایران سه نشریه در چارک نخست، سه نشریه در چارک دوم، ۱۴ نشریه در چارک سوم، و ۲۱ نشریه در چارک چهارمِ سیاهۀ نشریه‌های نمایه‌ شده در این پایگاه دارد. ۳۱۸ نشریۀ ایرانی (با شاپای ثبت شدۀ ایرانی) نیز در نمایه‌نامۀ «اسکوپوس» حضور داشته‌اند. گفتنی است که برخی از نشریه‌هایی که شاپای آنها توسط ایران دریافت شده است اکنون در کشورهای دیگری مدیریت و منتشر می‌شوند.

بر پایۀ گزارش نمای نشریه‌ها ۲۰۲۱، میانگین امتیاز استنادی نشریه‌های ایرانی ۴۹/۱ بوده که در برابر سال پیش (۱۷/۱) رشد داشته است. افزون بر این، گزارش نشان می‌دهد که میانگین شاخص «اسنیپ» نشریه‌های ایرانی ۵۱/۰ است. ۲۵۸ نشریۀ ایرانی نیز در سیاهة رتبه‌بندی نشریه‌های «سکیمگو» دیده می‌شوند که ۵۲ عنوان در برابر گزارش سال پیش رشد داشته است و بر این پایه، ایران در جایگاه نخست کشورهای منطقه جای دارد.

پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) با راه‌اندازی سامانۀ «نما» (جایگاه علم، فناوری، و نوآوری ایران در جهان) می‌کوشد نتایج نظام‌های گوناگون ارزیابی علم، فناوری، و نوآوری را پایش کند و گزارش‌هایی کاربردی در دسترس سیاست‌گذاران بگذارد. سامانۀ «نما» در نشانی NEMA.IRANDOC.AC.IR در دسترس همگان است.