دانش‌پژوه حوزه آموزش و پرورش و مشاور علمی سازمان پژوهش:
معیار کتاب‌های درسی باید ارزش آموزشی داشته باشد
تهران (پانا) - پژوهشگر تعلیم و تربیت و مشاور علمی سازمان پژوهش درباره کتاب‌های درسی و ایجاد تغییر در آنها توضیح داد و گفت گام‌هایی برای مبحث چند تالیفی برداشته شده است که به زودی تغییراتی سازنده در سیاست‌های کنونی اتفاق میفتد.
رامین نوظهوری در گفت‌وگو با پانا درباره نیازهای دانش آموزان در حوزه کتب درسی گفت: «باید تلاش کنیم یک فرهنگ دانش‌پژوهی را پدید بیاوریم که این فرهنگ دانش‌پژوهی یا بازخورد دانش‌پژوهانه به این معنی است که ما نگاه‌ها، رویکردها و دیدگاه‌های فردی و گروهی را ببینیم و نیازها و پنداشت‌های آنان را تشخیص دهیم. زمانی که ما در جریان این پدیده‌ها و نگرش‌ها قرار بگیریم، می‌توانیم بهتر تصمیم گرفته و اهداف خوبی را تعیین کنیم. یکی از منابع تعیین اهداف آموزشی در همه کشورها، نیازهای آنی و آینده دانش‌آموزان است.»
وی افزود: «برای اینکه بتوانیم محتوای شایسته‌ای را برای دانش آموزان در برطرف کردن نیازها و آینده‌شان طراحی کنیم باید در گام اول شنونده خوبی باشیم، خواسته‌ها و چشم‌داشت‌های آنان را تحلیل کنیم و بعد از سنجش متناسب با نظر متخصصان، آنها را در محتوای برنامه‌های درسی مانند کتاب های درسی و بسته های یادگیری، با توجه به ویژگی ها و ملزومات، در اختیار دانش آموزان قرار دهیم که این نخستین گام است. باید شرایط حضور و ابراز نظر را برای بازیگران اصلی این آموزش که دانش آموزان هستند فراهم کنیم.»
کتاب درسی یک مقوله پویا است
نوظهوری درباره کتاب های درسی اظهار کرد: «کتاب درسی، یک مقوله پویا است که در طول تاریخ با محیط های فرهنگی و اجتماعی پیرامون خود تعامل داشته و همیشه در حال بهبود و بهسازی بوده است. اما این کتاب از دید یک برنامه‌ریز درسی، نقش اساسی و ارزشمندی در دستیابی به اهداف آموزشی دارد. کتاب های درسی می توانند از جهت ظاهری و محتوایی مورد بررسی قرار گیرند.»
وی افزود: «جنبه های ظاهری، کیفیت و نوع صفحه پردازی و استفاده از رنگ های مختلف و دیگر موارد که می تواند در کیفیت کتاب های درسی تاثیر بگذارد، از جنبه محتوایی، مفاهیم اساسی و نحوه پرداختن به مفاهیم، اعتبار و روایی مفاهیم آن می تواند تاثیر مثبتی در خواننده بگذارد. اضافه بودن مطالب غیرضروری و یا نامتناسب باعث افزایش حجم کتاب‌ها می‌شود. بنابراین بایستی تلاش کرد تا از گنجاندن توضیحات غیرضروری خودداری شود.»
وی ادامه داد: «اگر کتابی برای برنامه‌های درسی خاص تدوین شده باشد در صورتی می تواند برچسب درسی را یدک بکشد که ویژگی ها و شاخص های کتاب درسی را دارا باشد.»
معیار کتاب های درسی باید ارزش آموزشی داشته باشد
نوظهوری درباره معیارهای کتب درسی گفت: «معیارهایی که برای کتاب درسی در نظر گرفته می‌شود در درجه نخست این است که محتوای کتاب، ارزش آموزشی داشته باشد. شیوه ارائه محتوا در آن لحاظ شده باشد. ابعاد تصویر‌گری و ترسیم گری و جنبه‌های ترسیمی و نمایشی در آن مورد توجه قرار گیرد، اما یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های کتاب درسی مطلوب، به روز و کاربردی بودن و توانایی پوشش دادن موضوعی با توجه به موضوعات (دیسیلین‌ها) است. در هر نظام آموزشی، کتاب درسی به عنوان یک رسانه پذیرفته شده است و دگرگونی در رسانه‌ها متناسب با گسترش فناوری‌های روز بدیهی است و سامانه آموزشی هر کشور باید بر اساس شیوه‌نامه‌ها و استاندارد‌هایی دگرگونی را در محتواهای کتاب‌ها ایجاد کند. در سازمان پژوهش نیز این مهم با تصویب شیوه‌نامه تغییر و بازنگری در کتاب‌های درسی در شورای هماهنگی سازمان قابل پیگیری است.»
وی تصریح کرد: «بخش قابل توجهی از انتقادهای دانش آموزان درباره حجیم بودن کتاب هاب درسی است و همزمان اشاره به حفظ مطالب ضروری و گنجاندن مطالب مهم در کتاب ها مطرح شده است. با این حال نظر تعدادی از دانش آموزان ارزنده است. در روزهای گذشته در سازمان پژوهش، نشستی برای بررسی پیشنهادها و بازخوردهای دانش‌آموزان با حضور رئیس سازمان برگزار شد و مفهوم علم نافع از نظر دانش‌آموزان مطالعه و بررسی شد. شاید با برگزاری چنین نشست‌هایی شاهد حقایق انکارناپذیری در راستای تاکید منویات مقام معظم رهبری در رابطه با علم نافع باشیم.»
نوظهوری ادامه داد: «نقد و نظر در رابطه با تغییر محتوای کتاب های درسی، تنها مختص مسئولین آموزش و پرورش و مولفان کتب نیست. چه بسا از معلمان و والدین و دانش آموزان و دیگر صاحبنظرانی که به عنوان منابع تعیین اهداف آموزشی محسوب می‌شوند باید دعوت کرد تا در مورد کتاب ها از آنها نظرخواهی کرد.»
وی درباره تدوین کتاب‌ها در بسیاری از کشورها مانند ژاپن گفت: «نقش شرکت‌های خصوصی در تدوین کتب درسی بسیار چشمگیر است. در ایران گام‌هایی برای مبحث چند تالیفی برداشته شده و در دستور کار سازمان پژوهش است تا اهداف و سیاست‌های کلی در اختیار یکسری از شرکت های مورد تایید قرار داده شود و محتوای تولید شده پس از بررسی های نهایی چنانچه با سیاست ها و خط مشی ها و ارزش‌های حاکم بر جامعه همخوانی داشته باشد، اشاعه داده می‌شوند.»
نوظهوری گفت: «برنامه هایی که الان در حال تدوین آن هستیم، طراحی الگوی مشارکت است. اینکه چگونه می توانیم از مشارکت همه مانند خانواده ها و دانش آموزان در راستای پیگیری ماموریت‌های سازمان استفاده کنیم که یکی از آنها تدوین و تالیف کتب درسی است، در حال بررسی هستیم. چگونگی اجرای برنامه های درسی و بسته های تربیت و یادگیری را در سطح مدرسه در حال بررسی هستیم. چیستی و چگونگی طراحی، اجرا و ارزیابی برنامه‌ها در این الگو مشخص خواهد شد. باید تدابیری اندیشیده شود که به سوی برنامه‌ریزی درسی منطقه‌ای پیش برویم و در مناطق طبق نیازهای آنها برنامه‌های درسی تهیه و تولید شود.»
وی اظهار کرد: «در تدوین کتاب های درسی باید از نظرسنجی ها و آزمون های جهانی مانند تیمز و پرنز در حوزه ریاضیات و ادبیات استفاده کرد و کاستی های برنامه‌ها را برطرف کرد. بایستی معلمان و مدیران با اسناد بالادستی آشنا شوند و با توجه به این اسناد پیش رفت تا تغییرات اساسی را رقم زد. ارزنده است به دانش‌آموزان و نیازهای آنان بیشتر بها داد و در ساختن آینده‌‌ای بهتر به آنان کمک کرد. چرا که این نوجوانان و جوانان هستند که آینده ایران را می سازند.»
دانش آموز خبرنگار: سارا بتولی
ارسال دیدگاه