3 راهبرد برای بازگرداندن نخبگان به کشور

روح‌الله دهقانی فیروزآبادی شامگاه گذشته در برنامه صف اول به آینده اقتصاد ایران که اقتصاد دانش‌بنیان است اشاره کرد و درباره اقدامات معاونت برای تحقق این مفهوم، گفت: در دهه‌های گذشته با توجه به تاکید مقام معظم رهبری و اقدامات سیاستگذاران نظام در حوزه علمی و فناوری به عنوان تنها کلید پیشرفت کشور، دستاوردهای خوبی به دست آمده است. در این دوران به توسعه شرکت های نوپا، مجموعه‌های تحقیقاتی، توسعه فناوری و غیره توجهات ویژه و خوبی شد و این مفاهیم مورد توجه قرار گرفت. همین اقدامات منجر به شکل‌گیری گفتمان علمی و فناوری در کشور شد و امروز شاهدیم که همه مسوولان کشور و همه تاثیرگذاران اقتصادی، گفتمان علم و فناوری را گفتمان جدی کشور می‌دانند.

دهقانی فیروزآبادی ادامه داد: همه این اقدامات خوب است اما برای کسب سهم جدی حوزه علمی و فناوری از اقتصاد کشور و تبدیل علم به ثروت کافی نیست و هنوز با تحقق این هدف فاصله داریم. اگر بتوانیم علم و فناوری را در مسیر مناسب تبدیل به ثروت واقعی و ارزش افزوده قرار دهیم و سهم جدی این بخش را از اقتصاد کسب کنیم؛ می توانیم بگوییم اقتصاد دانش‌بنیان را محقق کرده‌ایم.

معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهوری با اشاره به اینکه دانش بنیان شدن اقتصاد نیازمند نوآوری‌هایی در حکمرانی است، تاکید کرد: باید فرآیندها، سازوکارها، بیمه‌ها، مالیات، مسایل مالی، حقوقی و غیره نیز با نوآوری همسو شود. باید نوآوری در همه ارکان حکمرانی و اقتصاد بر پایه علم و دانش پیاده‌سازی شود. این کار قطعا منجر به تحقق ارزش افزوده‌های بسیار چشمگیر، ارتقای بهره‌وری و در نهایت تحقق اقتصاد دانش‌بنیان در کشور خواهد شد.

باید سهم اقتصاد دانش‌بنیان از تولید ناخالص داخلی هر سال بیشتر شود

وی افزود: پیش فرض ما این است که حداقل تا پایان 2 سال آینده بتوانیم 4 تا 6 درصد واقعی تولید ناخالص ملی را به اقتصاد دانش‌بنیان متصل کنیم. این سهم باید هر سال گسترش یابد و بیشتر شود. اکنون کشورهایی هستند که بیش از 50 درصد اقتصاد خود را بر پایه دانش پایه‌ریزی و ارزش افزوده‌های بالایی را تجربه کرده‌اند. در ایران هم حرکت خوب شروع شد؛ اما امروز نیازمند این هستیم که همه ارکان کشور پای کار بیایند و با نظام نوآوری همراه شوند تا اتفاقات خوبی در این زمینه بیافتد.

دهقانی فیروزآبادی با تاکید بر اینکه نوآوری عام به معنای رسوخ علم و فناوری در همه حوزه‌ها است که باید همراه و هم گام با همه کشورها آن را دنبال کنیم و توسعه یافته شویم، گفت: اما نوآوری به شکل خاص باید بر مبنای مزیت‌های بومی هر کشوری محقق شود. در ایران هم باید این هدف را بر اساس مزیت‌های بومی و نیازهای داخلی تعریف و هر فناوری که بتواند به توسعه واقعی کشور کمک کند را حمایت کنیم. یکی از اقدامات ما این است که در یک فرآیند ساده‌تر کمک کنیم به شرکت‌ها که برای دانش بنیان شدن خود اقدام کنند. اما این کارها باید با در نظر گرفتن کیفیت تولید محصولات و خدمات انجام شود. چون ارتقای کیفیت محصولات مورد تاکید رهبر معظم انقلاب است. ما ضعف‌ها را هم می پذیریم مثلا هنوز برخی زیرساخت‌ها برای تحقق این هدف به شکل کامل وجود ندارد که تلاش می کنیم این زیرساخت ها را تامین کنیم.

رئیس بنیاد ملی نخبگان با بیان اینکه برای توسعه زیست بوم فناوری و نوآوری که یکی از نمادهای اصلی آن شرکت های دانش‌بنیان هستند، گفت: برای این کارهم باید به شکل گیری شرکت‌های دانش‌بنیان که متوسط 3 سال زمان می‌برد توجه کنیم و از طرفی هم مجموعه‌های فعال در کشور را با اصلاح و ارتقای آنها به دانش‌بنیان شدن ترغیب کنیم.

وی نقش دانش‌بنیان‌ها در زندگی مردم را افزایش سطح و کیفیت زندگی مردم عنوان کرد و گفت: ما در این نوع از اقتصاد به دنبال افزایش درآمدها و رضایت مردم از خدمات ارائه شده هستیم و یکی از معیارهای ما در سنجش میزان اثرگذاری این مجموعه‌ها همین میزان رضایت های مردمی از خدمات ارائه شده به آنها در اقتصاد کشور است. اگر این رویکرد محقق شود قطعا مردم باید در رفاه و آرامش خود اثرات آن را ببیند و احساس کنند.

دهقانی فیروزآبادی ادامه داد: در طراحی شبکه های اجتماعی، پلت فرم‌ها که حمل و نقل و فروش را برای مردم و کسب و کارها تسریع کرده اند و این یکی از موارد موفقی است که نتیجه آن در جامعه کاملا مشهود و نمایان است و مردم متوجه شدند که رسوخ فناوری در زندگی آنها چه تاثیر مثبت و خوبی دارد. فعالیت خوب و اثرگذار این شرکت‌ها در زمینه تامین دارو مانند داروهای مبارزه با سرطان، تولید واکسن‌ها و انواع فناوری هایی که در حوزه نانوفناوری و زیست فناوری به صورت غیرمستقیم در زندگی و تامین سلامت جامعه نقش دارند هم دیگر نقاط عطف این تلاش‌ها است.

وی با تاکید بر اینکه نیاز است در صنایعی که مستقیم با زندگی مردم در ارتباط است مثل خودرو، لوازم خانگی و غیره هم رسوخ فناوری را بهتر درک کنیم و ببینیم، گفت: اگر بتوانیم در این صنایع که مرتبط با زندگی روزانه مردم است، ورود کنیم تا شاهد نتایجی چون ارزان تر و باکیفیت تر شدن این محصولات باشیم. من این نوید را می دهم و امیدوار هستم به توفیق کشور در ایجاد مجموعه‌های دانش‌بنیانی که بتوانند به تحقق این موضوع در کشور کمک کنند.

معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان معتقد است که کشور مملو از ثروت‌های مردمی و انسانی است که هر کدام می تواند منشا تحولات و آثار مثبتی برای کشور باشند. این رشد فزاینده شرکت ها، علاقه‌مندی جوانان به ایجاد کسب‌وکارهای خود و ایجاد تحول و توسعه کشور بسیار دلگرم کننده است و اگر ما به عنوان حاکمیت و دولت وظیفه خود را به درستی انجام دهیم خیلی زود مردم آثار این تلاش ها را در زندگی خود خواهند دید. خوشبختانه امروز همکاری ها برای تحقق این هدف در کشور وجود دارد.

مزیت‌های قانون جهش تولید دانش‌بنیان

دهقانی فیروزآبادی افزود: وقتی 30 سال پیش مقام معظم رهبری از اهمیت توسعه علم و فناوری در کشور گفتند در برخی برهه ها کمتر به آن توجه و یا به عنوان موضوع دست دوم به آن نگاه شد ولی امروز اگر بخواهیم منصفانه نگاه کنیم یا حرف بزنیم همه دستگاه های دولت و حاکمیتی با این دیدگاه و هدف همراه هستند. قانون جهش تولید دانش بنیان که یک قانون مترقی است در سطح بسیار بالاتری نسبت به دیگر کشورها قرار دارد. توصیه من به همه فعالان حوزه دانش‌بنیان و اقتصاد این است که حتما این قانون را بخوانند. معتقدم این قانون مزیت های ویژه و فرصت های خوبی برای کشور ایجاد می کند که اگر در 10 سال آینده آن را خوب اجرایی کنیم قطعا اقتصاد دانش بنیان محقق خواهد شد.

وی با اشاره به تصویب قانون حمایت از شرکت ها و موسسات دانش بنیان در سال 89، بیان کرد: این قانون سنگ بنای اتفاقاتی شد که امروز آثار مثبت آن را در جامعه می بینیم. همه شرکت های دانش‌بنیان، مجموعه های نوآوری، شتاب دهنده‌ها و غیره محصول اجرای این قانون هستند. حالا که در سال 1401 بعد از 12 سال با تجربه قانون پیشین و درک خلاها، مشکلات و نقاط قوت آن؛ قانون جدیدی داریم که همه لایه های حاکمیت را درگیر کرده است باید از این فرصت استفاده کنیم تا 10 سال آینده شاهد رونق و شکوفایی اقتصاد دانش‌بنیان در کشور باشیم.

معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهوری در ادامه با اشاره به بازگشت نخبگان به کشور توضیح داد: ایران یکی از کشورهایی است که صاحب استعداد است و بسیاری از افرادی که در کشور تحصیل کردند و مشغول به فعالیت هستند، بعد از مدتی به منظور استفاده از تجارب سایر کشورها، از کشور خارج می‌شوند و اکثر افرادی که از کشور خارج می‌شوند، کشور خود را دوست دارند. همه افراد ایرانی که در خارج از کشور هستند،‌ ایران را دوست دارند و اگر بتوانند اقدامی برای کشور انجام دهند، حتما اجرایی خواهند کرد و معتقدم اقدام برای بازگشت نخبگان به کشور تنها منوط به یکسری حمایت‌های کوچک و کم ارزش مالی نیست. اینکه اگر یک استاد و یا دانشجوی ایرانی که در کشور دیگری در آزمایشگاهی کار می‌کند و ما آنها را به کشور دعوت کنیم و به ایشان حقوقی اعطا کنیم، نمی‌تواند انگیزه خوبی برای بازگرداندن آنها به کشور باشد.

وی خاطرنشان کرد: نخبه به کسی گفته می‌شود که دارای سه شاخص مستعد بودن، تلاش برای بروز استعدادهای خود و صرف استعدادهای خود در مسیر خدمت به مردم و کشور باشد. کسی که این سه پارامتر را داشته باشد، ما آنها را نخبه واقعی می‌دانیم.

3 راهبرد برای بازگرداندن نخبگان به کشور

معاون علمی،‌ فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور با اشاره به برنامه‌های این معاونت برای بازگرداندن نخبگان به کشور، یادآور شد: در این راستا ۳ راهبرد را در دستور کار داریم. یکی از آنها تامین مسکن است. در این رویکرد برای نخبگانی که به کشور بازمی‌گردند، بر اساس ۳ مشخصه نخبگانی، دغدغه مسکن آنها را مرتفع کنیم و در این راستا حمایت‌های خوبی در نظر گرفته شده است. اعطای مسکن تنها به نخبگان ایرانی مقیم خارج که به کشور بازگشته‌اند محدود نمی‌شود، بلکه نخبگانی که در کشور حضور دارند نیز شامل تسهیلات مسکن می‌شوند.

دهقانی خاطرنشان کرد: دانشگاه شریف تفاهم‌نامه‌ای برای تامین مسکن برای ۵۰۰ نخبه را منعقد کرد و همچنین دانشگاه تهران نیز تا دو هفته آینده با همکاری دانشگاه علوم پزشکی تهران، برای ایجاد تعداد ۲۵۰۰ مسکن در اراضی این دانشگاه اقدام خواهد کرد. علاوه بر آن شهرداری تهران نیز در این زمینه حمایت‌های خوبی دارد، ضمن آنکه وزارت مسکن و شهرسازی نیز از این طرح حمایت کرده است.

معاون علمی،‌ فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور، اقدام دیگر معاونت علمی برای بازگشت نخبگان به کشور را حل چالش اشتغال نخبگان نام برد و یادآور شد: بسیاری از این نخبگان علاقه‌مند هستند که به عنوان اعضای هیات علمی، در دانشگاه‌ها مشغول به فعالیت شوند که همکاری خوبی میان معاونت علمی با وزارت علوم شکل گرفته و به زودی آیین نامه «جذب ویژه نخبگان در دانشگاه‌ها» ابلاغ خواهد شد و بر اساس آن افرادی که دارای توانمندی‌های ویژه‌ای‌ هستند، در کمترین زمان (ظرف ۲ تا ۳ ماه) در یکی از دانشگاه‌های خوب جذب می‌شوند.

وی رویکرد سوم این معاونت در این حوزه را بازارسازی عنوان کرد و گفت: بخش زیادی از مصرف دولتی،‌ کالاها و خدمات فناورانه است که بعضا تامین خارجی می‌شود و اگر بتوانیم با سازوکارهایی فرصت‌هایی ایجاد کنیم که نخبگان مقیم خارج و یا حاضر در کشور، احساس کنند که می‌توانند نیازهای کشور را مرتفع کنند، خود به خود، بازگشت به کشور رخ خواهد داد. جلسه‌ای با وزیر نفت داشتیم و طی آن حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون دلار تفاهم و توافق در چند پروژه فناورانه جدی مطرح شد که امیدواریم در هفته پژوهش و فناوری جزئیات آن‌ها مطرح می‌شود.

دهقانی فیروزآبادی در پایان تصریح کرد: در ۱۰ سال گذشته کمتر به این مقوله توجه شده که اکنون آثار خود را نشان می‌دهد و آنچه که امروز ما شاهد آن هستیم،‌ نتیجه اقدامات یکسال گذشته نیست، بلکه پدیده‌های اجتماعی نتیجه ۱۰ سال سیاستگذاری هستند. از برخی جهات دهه ۹۰ را از دست داده‌ایم و این از دست دادن، آثار خود را اکنون نشان می‌دهد.