تلاش برای احیای «دارالسلطنه» بودن تبریز توسط ستارخان در مشروطه

کریم میمنت نژاد پژوهشگر مسائل تاریخی که به عنوان سخنران در این نشست حضور داشت، با تاکید بر اینکه دوره قاجار با اهمیت ترین دوره تاریخ معاصر است، افزود: جریان های صورت گرفته در دوره مشروطه از اهمیت بالایی برخوردار هستند به طوری که اگر دستاوردهای این دوران را بیشتر قدر می دانستیم، شاهد آینده بهتری برای کشور بودیم.

وی گفت: من معتقد هستم آذربایجانی ها با مرکزیت تبریز همواره در به وجود آمدن اتفاقات مهم در ایران در دوره های مختلف نقش ارزنده ای داشته اند. از جمله مواردی که می توان به آن اشاره کرد نگارش رساله «یک کلمه» توسط میرزا مستشارالدوله تبریزی، سیاستمدار تبریزی الااصل است که ۴۰ سال قبل از صدور فرمان مشروطه به ناصرالدین شاه قاجار، پادشاه وقت تقدیم شده بود.

میمنت نژاد تشریح کرد: در این رساله ۱۹ بند از قانون اساسی فرانسه با آیات قرآن منطبق شده که از آن جمله می توان به بحث مساوات در حقوق عامه، حرّیت شخصی و... اشاره کرد.

وی دلیل اهمیت یک کلمه را از این جهت دانست که در سال ۱۲۴۸ شمسی یعنی ۱۵۰ سال قبل تقریر شده است و در نهایت این صحبت ها به قیمت جان این نویسنده تمام شده است.

میمنت نژاد با اشاره به راه اندازی مرکز غیبی تبریز به ابتکار علی مسیو و حاج رسول صدقیانی؛ تاجر بزرگ تبریزی که در کنار ماموریت های عادی خود مشغول تربیت نیروی مجاهد بودند، گفت: این مرکز چندین سال قبل از صدور فرمان مشروطه در تبریز قبل از آغاز فاز سیاسی مشروطه، فاز اجتماعی آن آغاز شده بود و در نهایت در ۱۴ مرداد سال ۱۲۸۵ پس از وقوع رویدادهایی در زمان سلطنت مظفرالدین شاه، فرمان مشروطه بر پایه قانون اساسی بلژیک صادر شد.

پژوهشگر تاریخی با بیان اینکه مظفرالدین شاه چند ماه پس از صدور فرمان مشروطه فوت شد و محمدعلی شاه قاجار که فردی مستبد و بداخلاق بود، به سلطنت رسید، افزود: با توجه به روحیات محمد علی شاه از یک طرف و وجود عده ای تندرو که حاضر به اصلاحات گام به گام و تغییرات اجتماعی و سیاسی آهسته نبودند، در نهایت فرمان مشروطه لغو شد.

وی با تاکید بر جایگاه سیاسی تبریز در دوره های مختلف تاریخی به عنوان دارالسلطنه گفت: هر شهری برای خود هویتی دارد و هویت تبریز با دارالسلطنه بودن گره خورده است و در زمان سلطنت قاجار نیز این جایگاه به ولیعهد نشینی تبدیل می شود، به همین دلیل بزرگان شهر از جمله ستارخان سعی در بازگرداندن وجهه شهر به عنوان دارالسلطنه به حالت قبل بودند، اما با لشگرکشی دولت روس این خواسته محقق نشد.

میمنت نژاد ادامه داد: دولت روس همواره از جایگاه مهم تبریز و تعهدی که در قبال صیانت از نظام سیاسی ایران در شهر دارالسلطنه نشین داشته، همواره سعی در تضعیف جایگاه این شهر داشت، به طوریکه بعد از ۱۱۱ سال از گذشت زمان هنوز حاضر به افشای اسناد محرمانه آن زمان نیست.

وی در ادامه به مجاهد کشی روسها در تبریز اشاره کرد و گفت: اولین ماه زمستان سال ۱۲۹۰ شمسی برای اهالی تبریز ماهی مصیبت‌بار بود. روس‌ها به دنبال جنگی چند روزه تبریز را اشغال و دست به کشتار مشروطه‌خواهان و غارت شهر زدند. این جنایات که به دنبال انحلال مجلس دوم با اولتیماتوم روس‌ها در دوران مشروطه اتفاق افتاد، در بازخوانی تاریخ معاصر ما کمتر دیده شده است.

وی تصریح کرد: صبح عاشورای سال ۱۲۹۰ شمسی روس‌ها ۸ تن از مشروطه‌خواهان از جمله ثقه‌الاسلام و دو پسر جوان علی مسیو را به تبریز آوردند و در برابر چشمان مردم عزادار تبریز به دار کشیدند.

گفتنی دومین نشست از سری نشست های پژوهشی مصادیق تاریخی آذربایجان پیشرو در انقلاب در یکصد و پنجاه سال اخیر به همت واحد آموزش و پژوهش حوزه هنری استان برگزار شد و این نشست ها هر دو هفته یکبار در روزهای یکشنه برگزار می شود.