آموزش کامل کاشت، پرورش و مراقبت از گیاه تمبر هندی

به گزارش عصر ایران، زادگاه اصلی تمبر هندی منطقه ی استوایی قاره آفریقا است. از سالیان دور تا به امروز در هند کشت می شده و کم کم به کشورهای دیگر هم راه یافته است. میوه آن بسیار خوشمزه است و موارد استفاده ی زیادی نیز دارد.

از تمر هندی فرآورده های زیادی همچون آب میوه، پالپ، شکلات و رب نیز درست می کنند و از دانه ی آن در روغن کشی و تهیه ژلوز (عامل ژل کننده) نیز استفاده می کنند. در مواردی از پودر دانه ی آن نیز استفاده می کنند. تمر هندی کاربردهای دیگری نیز از قبیل تهیه الوار، تغذیه انسان و دام و کاربردهای دارویی دارد.

درخت تمر هندی از لحاظ اقتصادی بسیار مهم است. در کشورهای آفریقایی و آسیایی و آمریکای جنوبی به صورت کشت شده یا خودرو وجود دارد. این درخت بسیار مقاوم بوده و دارای ارزش غذایی زیادی است و می توان آن را به فرآورده های غذایی زیادی تبدیل کرد. در ادامه شما را با کاشت و پرورش این درخت پر خاصیت آشنا می کنیم.

گیاه شناسی درخت تمبر هندی

تمر هندی از خانواده باقلاییان (Fabacaea) است و اصالتش به شرق آفریقا بر می گردد و در هند نیز کاشته می شود. البته بنا بر اعتقاد بعضی ها درخت تمر هندی بومی هند است. در حال حاضر این گیاه در تمامی مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری کاشته و پرورش داده می شود.

ارتفاع این درخت به ١٠ الی ١۵ متر می رسد اما تا ارتفاع ٢۵ متری هم می تواند رشد کند. تنه درخت بسیار ضخیم است و گاهی میتواند چندین تنه نیز داشته باشد. برگهای سبز تیره، مانند پر دارد که شامل ۴٠ برگچه است و طول برگهای آن ۵ تا ١٢سانتی متر است.

درخت تمر هندی همیشه سبز است اما اگر شرایط محیطی مناسب نباشد برگهای آن میریزند. گلهای این درخت به شکل خوشه ای گل آذین هستند. قطر هر یک از گلها ۵ میلی متر و اندازه گل آذین ١۵ سانتی متر است. میوه آن به شکل یک غلاف است که طول آن ١۵ سانتی متر است.

پالپ تمر هندی یک خوراکی ترش مزه می باشد که از آب و کربوهیدرات تهیه می شود، هندی ها از این پالپ آب میوه درست می کنند. البته از تمر هندی به عنوان سس و چاشنی در بعضی از غذاها هم استفاده می شود.

مردم مالزی معتقدند که تمر هندی باعث زیاد شدن هوش می گردد، برای همین وقتی نوزادی تازه به دنیا می آید کمی تمرهندی با شیر نارگیل در دهان کودک می گذارند. درخت تمر هندی برای رشد و باروری خوب، باید دارای خاک مناسب و حاصلخیز با زهکشی خوب داشته باشد و در زیر آفتاب باشد. درختان بالغ در فصل زمستان می توانند در دمای زیر ٣ درجه سانتی گراد هم تحمل کنند.

ویژگی های ظاهری تمبر هندی

طول این درخت بین ١٠ تا ٢٠ متر است. دارای رشد بسیار کند اما عمر طولانی است برگهای درخت همیشه سبز و به رنگ سبز روشن است.

این درخت در واپسین روزهای اردیبهشت ماه، گلهایی به رنگ زرد با خط های نارنجی یا قرمز و دارای ۵ برگ در می آورد.

در ماه مهر میوه های درخت تمر که به شکل لوبیا ی بزرگ به رنگ قهوه ای و ترش مزه و پر از قند است در می آید.

هر میوه ١ تا ١٢ هسته دارد که در درون گوشتی ترش مزه مانند خمیر و رشته و فیبردار قرار دارد.

میوه ی تمر هندی دارای پوستی قهوه ای رنگ و سخت است که می تواند تا ١۵ سانتی متر هم طول داشته باشد.

تمر هندی هایی که در آفریقا و مناطق آمریکای جنوبی هستند بین ١ تا ۶ هسته دارند که هسته هایشان پهن و صاف و قهوه ای رنگ هستند ولی تمر هندی های شبه جزیره هند دارای میوه هایی بزرگتر با ۶ تا ١٢ هسته هستند.

شرایط مورد نیاز برای پرورش تمبر هندی

این درخت بسیار مقاوم است حتی در زمین های با شرایط آبی و خاکی نا مناسب هم می تواند کاشته شود. در مناطقی با بارندگی ۵٠٠ - ١۵٠٠ میلی متر به صورت دیم زیر کشت می رود و اگر با مشکل کم آبی مواجه شود باز می تواند به رشد خود ادامه دهد. مناطق گرم برای رشد این درخت مناسب می باشد اما باید حداکثر دما بین ٣٣ تا ٣٧ درجه سانتی گراد باشد و دمای حداقل تا ٩ درجه زیر صفر را می تواند تحمل کند در مناطق یخبندان کاشت این درخت جایز نیست

در انواع خاکهای رسی، سنگلاخی، شنی و خاک حاصلخیز زهکشی شده می توان درخت تمر را پرورش داد. برای رشد بهتر، این درخت باید در زیر نور مستقیم و به دور از سایه باشد. شاخه های درخت تمر در برابر باد بسیار مقاوم است و ریشه های عمیق درخت موجب استقامت درخت تمر می گردد. درخت تمر هندی قابلیت رشد تا ارتفاع ٢٠٠٠ متری از سطح دریا را دارد برای استفاده ی بهینه از زمین می توان تا ۴ سالگی درختان نسبت به میانکاری (مانند لوبیا) اقدام کرد.

آب

درختان محکم و بالغ تمر خشکی خاک را تا اندازه ی قابل قبولی می توانند تحمل کنند در صورتیکه درختان جوانتر را بهتر است زمانی که سطح خاک تا عمق ١٠ سانتی متری خشک شد، آبیاری کرد تا ریشه های درخت رشد بهتری کند. از لحاظ رطوبت هوا اگرچه این درخت متعلق به مناطق گرمسیری است اما برای باردهی بیشتر نیاز به هوایی با رطوبت پایین دارد یعنی اگر در زمان رسیدن میوه ها هوای منطقه از رطوبت بیشتری برخوردار باشد کیفیت میوه پایین می آید.

دما

این درخت اصالتش به مناطق گرمسیری بر می گردد و اگر درخت در دمای منفی ٢ درجه قرار بگیرد از بین می رود. بنابراین کاشت این درخت در مناطقی با آب و هوای سرد پیشنهاد نمی شود.

نور

درخت تمر هندی باید در مکانی که نور حداقل ۶ الی ٨ ساعت به طور مستقیم می تابد کاشته شود. کمبود نور می تواند خساراتی از قبیل عدم گلدهی، ریزش میوه های جوان و ریزش گل را داشته باشد.

خاک

تمر هندی را باید در یک مکان باز کاشت. مراقبت از درخت تمر در گلدان اگرچه برای چند سال اول ممکن است، اما در نهایت رشد خوبی نخواهد داشت و گل و میوه نخواهد داد چرا که سیستم ریشه ای بزرگ و گسترده ای دارد و این سیستم ریشه ای محتاج به یک فضای باز و کافی است و چون گلدان دارای فضای کوچکی است لذا ریشه ها نمی توانند در آن رشد داشته باشند. فاصله ی مناسب درختان با یکدیگر هم بستگی به اندازه ی درختان و حاصلخیز بودن خاک بین ١٠ تا ٢٠ متر است.

برای تغذیه ی درخت تمر هندی در اوایل فصل بهار لایه ای از کود پوسیده ی حیوانی به ضخامت حدود ١٢ الی ١۵ سانتی متر در اطراف تنه ی درخت می ریزند بهتر است فاصله ٣٠ را با تنه اصلی رعایت کرد چرا که وجود مواد ارگانیک در این قسمت می تواند باعث ماندگاری رطوبت شده و طوقه ی گیاه را پوسیده کند. البته درخت تمر هندی بدون کود شیمیایی هم میوه می دهد ولی استفاده از کود مناسب موجب سر زندگی و شادابی درخت می شود.

هرس

زمانی که شاخه ها، ساقه و شاخسار درخت بیشتر شد باید برخی از قسمت های آن را قطع کرد. در هرس کردن درخت باید فقط ٣٠ درصد از حجم درخت هرس شود.

کاشت تمبر هندی در زمین اصلی

بیشترین رشد درخت تمر هندی در مکان هایی با آفتاب کامل و در شرایط فضای باز است. از کشت درخت تمر هندی در زیر سایه انداز درختان دیگر، زمین های باتلاقی، زیر سایه های سنگین، اطراف مناطق متروکه، نزدیک اماکن نگهداری حیوانات و امکانی که احتمال آسیب رساندن به درخت وجود دارد خود داری کرد.

و همینطور از کشت در خاک های شور یا جاهایی که آلودگی به فلزات سنگین وجود دارد پرهیز گردد. زمین مناسب برای احداث باغ باید از امکان زهکشی آزاد برخوردار بوده و در مسیر سیل نباشد.

تمر هندی را می توان درکنار جاده ها، زمین های کشاورزی، چمنزارها و مناطق مسکونی کاشت.

آماده سازی زمین

اطراف درخت تمر هندی تا اندازه ی حداقل یک متر باید وجین شود اگر در اطراف درختان گیاهان هرز و پیچنده وجود داشته باشد باید فضای بزرگتری در حدود ٣ الی ۴ متر مربع پاک شود، چرا که علف های هرز می توانند بر نهال های جوان چیره شده و موجب خفگی درخت شود.

اگر بخواهید در علفزار به کاشت درخت تمر هندی اقدام کنید باید باریک برگ ها تا شعاع یک متری چاله ی کاشت را حذف کنید. حذف درختچه های چوبی و پر رشد از فضای اختصاص یافته برای پرورش تمر هندی از جمله عملیات مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

روشن است که قطع این گیاهان فقط از فضای کوچک اطراف هر نهال کافی نیست چرا که در نتیجه ی آن رشد گیاه مزاحم تحریک شده و درختچه ی قطع شده به رشد و نمو خود از طریق ته مانده کُنده ادامه می دهد. برای تهویه بهتر خاک شخم زدن سبک و سطحی زمین در زمان آماده سازی بر ای کشت پیشنهاد می شود.

روش های کاشت تمبر هندی

کاشت تمبر هندی به دو شکل انجام می شود یکی کاشت بذر تمر هندی که روش راحتی است و دیگری عمل پیوند زدن قلمه است.

کاشت از طریق بذر

اول تهیه ی بذر تمر هندی برای کاشت است. بذر ها را وقتی که میوه ی درخت تمر هندی کاملا رسیده از غلاف بیرون می آورند.

برای اینکه خوب دانه ها شکسته شود باید آنها را به خوبی تمیز کنید به طوری که دانه های تمر هندی مانند یک لوبیای کوچک و تمیز باشد.

بعد از تمیز کردن دانه ها در آب گرم قرار دهید تا لایه ی ضخیم روی دانه ها نرم شود این عمل را چند بار تکرار کنید.

تا وقتی که حس کردید می توانید با انگشت، پوست روی بذر را به راحتی جدا کنید آن وقت می توانید از آب در بیاورید.

بعد از اینکه پوست بذرها را کاملا جدا کردید باید یک شبانه روز دیگر بذرها را در آب گرم قرار دهید.

آموزش کاشت گیاه تمبر هندی

خاک مناسب و با کیفیت برای کاشت تمر هندی بسیار مهم است.

بذر کاشته شده در خاک باید حدود ١٢ میلی متر در زیر خاک کاشته شود یعنی بذر را به صورت عمیق نکارید.

دمای مناسب برای بذرهای کاشته شده باید ٢٣ درجه ی سانتی گراد باشد.

تا زمانی که بذرها شروع به رشد و جوانه زدن می کنند خاک باید مرطوب باشد.

تا وقتی که بذرها بعد از ٢ الی ٨ هفته شروع به جوانه زنی می کنند آبیاری باید یک بار در هفته باشد.

وقتی که جوانه کم کم شروع به رشد و بزرگ شدن کرد باید از سرما و یخبندان محافظت شود. در فصل زمستان بهتر است که نهال را در خانه نگهداری کنید.

برای تقویت نهال تمر هندی در فصل رشد بهتر است از کودهای تقویتی استفاده کنید و وقتی نهال به درخت تبدیل شد دیگر نیازی به کود ندارد.

کاشت از طریق پیوند

روش دیگر برای کاشت درخت تمر هندی استفاده از قلمه چوب است. برای این کار ابتدا باید یک شاخه ی کاملا جوان و سالم را به اندازه ی ١۵ سانتی متر از گیاه اصلی جدا کنید. قلمه باید حداقل دارای چند گره باشد.

همه ی برگهایی که به قلمه وصل هستند را باید از قلمه جدا کنید و سپس قلمه را در یک بستر با مخلوطی از خاک برگ و شن قرار دهید تا کم کم ریشه دهد تا زمان ریشه دهی باید خاک را مرطوب نگه دارید.

مناسبترین دما برای ریشه دهی دمایی به اندازه ی ٢٠ تا ٢٢ درجه سانتی گراد است اگر تمامی مراحل لازم برای این کار انجام شود بعد از سپری شدن ٢ تا ٣ ماه قلمه ریشه دار خواهد شد.

تکثیر تمبر هندی

برای تکثیر تمر هندی روش های زیر انجام می شود:

تکثیر با بذر

از بذر این گیاهان برای تکثیر هم می توان استفاده کرد. موقعی که میوه ها رسیده اند می توان بذر ها را برداشت کرد. میوه ها زمانی رسیده هستند که اگر با ناخن روی میوه ها را خراش دهید قسمت پایین میوه نیز قهوه ای رنگ باشد بعضی پرورش دهنده ها معتقدند نیازی به تیمار برای کاشت بذر نیست.

بذرها برای چند ماه ویژگی جوانه زنی خود را حفظ می کنند اما بیشتر از یک سال، قدرت جوانه زنی آن کم می شود. گیاهی که از رشد بذر به وجود می آید ممکن است شبیه گیاه مادری باشد یا نباشد. بذر را باید از میوه های رسیده و بالغ بیرون آورد و آن را خوب تمیز کرد.

خیس کردن بذر به مدت ٢۴ ساعت به جوانه زنی بذر ها کمک می کند. پرورش دهندگان باتجربه سطح بیرونی بذر را کمی خراش داده و زخمی می کنند تا نازکتر شود. البته این کار نیاز به مهارت خاصی دارد تا بخش های درونی بذر صدمه نبیند. برای کاشت می توان از ترکیب شن و خاک برگ استفاده کرد و بذرها را در عمق ١ الی ٢ سانتی متری خاک کاشت.

گیاه جوان در سال اول حدود ۶٠ سانتیمتر و در سال دوم ١٢٠ سانتیمتر رشد می کند.

تکثیر با پیوندزنی

روش دیگر تکثیر این گیاه پیوند زنی می باشد که پایه با استفاده از کاشت بذر بدست می آید و تا وقتی که گیاه جوان به عنوان پایه استفاده می شود به قطر ٨ میلیمتر تا یک سانتیمتر رسید. با استفاده از روش پیوند، پیوندکهایی را از درختانی با کیفیت خوب میوه دهی و خصوصیات رشد تهیه کرده اند بر روی پایه پیوند می زنند. پیوندکها نیز به شکل شاخه هایی به طول ٨ الی ١۵ سانتیمتر می باشند که در طول خود جوانه دارند. از روشهای رایج پیوند زدن این گیاه پیوند اسکنه ای می باشد.

قلمه این گیاهان نیز قابل استفاده است. قلمه چوب نرم (قلمه سبز) این گیاه بیشترین کاربرد را دارد. به اندازه ی ١۵ سانتیمتر از انتهای یک شاخه سالم از درخت مادری تهیه می شود قلمه چوب نیمه سخت نیز به اندازه ی ٢٠ سانتیمتر که در سه گروه ( نقطه اتصال برگ به ساقه) را دارد نیز مورد استفاده قرار می گیرد. در هر دو روش قلمه، اول برگهای پایینی قلمه جدا می شود و بعد در ترکیب، شن و خاک برگ کاشته می شود.

ذکر این نکته لازم است که درباره ی قلمه های این گیاه استفاده از هورمونهای ریشه زایی و مکانی با رطوبت هوای بالا نیاز است و گرنه ریشه زایی ضعیفی خواهد شد. بهترین دما برای ریشه زایی ٢٠ الی ٢٢ درجه سانتیگراد است و اگر شرایط مهیا باشد ریشه زایی ۴ الی ۶ هفته به طول می کشد.

خواص گیاه تمبر هندی

تمبر هندی برای دستگاه گوارش بسیار مفید است و به هضم غذا کمک شایانی می کند و به میزان قابل توجهی تهوع را کاهش می دهد.

تمر هندی چربی و کلسترول ندارد و مبتلایان به چربی می توانند از آن استفاده کنند.

تمر هندی سرشار از ویتامین ث است اگر ویتامین ث نباشد به دلیل عدم ترشح استئوبلاست در این موقع استخوانها جوش نمی خورند. ویتامین ث برای کلاژن، غضروف و تشکیل استخوان مفید است. آنتی اکسیدان ها برای مراقبت بر علیه استرس اکسیداتیو مورد نیاز می باشند و از التهاب پیشگیری می کند. التهاب به تجزیه استخوان ها کمک می کند کمبود ویتامین ث به تجریه استخوان منجر میشود. لذا ویتامین ث به همه گروهای سنی پیشنهاد می گردد.

ویژگی ضد ویروسی و ضد باکتریایی تمر هندی سبب از بین بردن انگلها و کرم ها می شود و همچنین دارای خصوصیت ضد میکروبی می باشد و درصد آلودگی آن کم است.

مرهم بدست آمده از تمر هندی برای برطرف کردن سستی عضلات و تسکین ورم مفید است.

دم کرده تمر هندی برای یبوست مفید است. برای دم کردن تمر هندی ابتدا چند تکه از آن را با آب جوش ترکیب کرده و یک ساعت اجازه دهید بماند و بعد دم کرده بخورید.

از آنجایی که تمر هندی سرشار از ویتامین ث کاروتن و بعضی فلاوونوئید ها می باشد، برای مبتلایان به سرماخورگی مفید است.

چون تمر هندی ویتامین ث دارد برای افراد سیگاری توصیه می شود.

تمر هندی به دلیل دارا بودن ویژگی آنتی اکسیدانی به ترمیم زخم ها، جذب آهن و نگهداری عروق خونی کمک می کند.

تمر هندی برای پیشگری از حملات آسم خوب است و سبب تقویت سیستم ایمنی می گردد و در بروز حملات آسم به دلیل حساسیت ریه ها، ویتامین ث نقش آنتی اکسیدانی دارد.

ویتامین ث در زلالیه مانند آنتی اکسیدان عمل می کند و چشم را در مقابل صدمات سلولی محافظت می کند. یک رژیم غذایی مناسب سرشار از آنتی اکسیدان هایی مانند ویتامین ث از مبتلا شدن به آب مروارید جلوگیری می کند.

آب میوه تمر هندی ملین است.

از آب میوه تمر هندی برای اختلالات صفراوی می توان استفاده کرد.

گوشت نرم شده آن در آب برای بی اشتهایی موثر است.

قطره های اشکی که از هسته ی این میوه درست می شود برای سندروم خشکی چشم مفید است.

از برگهای این گیاه برای درمان سوختگی می توان استفاده کرد.

به دلیل داشتن آنتی اکسیدان قوی در درمان سرطان موثر است.

به دلیل داشتن ویتامین ث، کاروتن و برخی فلانوئید ها برای سرماخوردگی توصیه می شود.

عوارض تمبر هندی

اگر در خوردن تمر هندی زیاده روی شود موجب سرفه و خراش در روده می شود.

قبل از وعده ی صبحانه اگر تمر هندی خورده شود بسیار مضر است. تمر نورس و خام بسیار دیر هضم و سبب نفخ می شودعصر.

مصرف بیش از اندازه ی تمر هندی باعث زخم روده، سرفه و سنگینی معده می شود.

خوردن تمر هندی برای افرادیکه دارای مزاج سرد هستند توصیه نمی شود چرا که زیاده روی در آن سبب ضعف اعصاب و سستی عضلات می شود.

تمر هندی های فرآوری شده سرشار از نمک هستند لذا برای کسانی که دارای فشار خون بالا هستند پیشنهاد نمی شود. هنگام خرید مخصوصا برند خارجی به برچسب فارسی نویسی که از طرف وزرات بهداشت تایید شده دقت کنید، چرا که در صورت غیر بهداشتی بودن عوارضی از قبیل:تهوع، دل پیچه، تب و اسهال خونی در پی خواهد داشت.

تمر هندی برای طحال و ریه خوب نیست و برای اشخاصی که در ریه و طحال خود مشکلی دارند توصیه نمی شود. برای همین این افراد بهتر است تمر هندی را با کتیرا نوش جان کنند.