مجازات جعل گواهی فوت چیست؟

به گزارش میزان، زمانی که شخصی فوت می‌کند، براساس قانون باید ظرف مهلت مشخصی واقعه فوت به نهاد‌های ذی‌ربط اعلام شود تا برای متوفی، سندی تحت عنوان «سند وفات» صادر می‌شود که بر اساس قانون ثبت احوال، مانند شناسنامه یک سند رسمی است و از روی سند وفات، گواهی فوت صادر شده و در اختیار اشخاص ذی نفع همچون ورثه متوفی قرار می‌گیرد تا در صورت لزوم، به جای شناسنامه متوفی از آن استفاده کنند.

اما گاهی سند گواهی فوت که باید توسط سازمان‌های مرتبط همچون سازمان ثبت احوال صادر شود، جعل می‌شود و مفاد آن به نحوی تغییر می‌یابد تا در راستای اغراض شخصی یا مجرمانه برخی افراد (عموما ورثه متوفی) مورد استفاده قرار گیرد.

بر اساس قانون مجازات اسلامی، جعل کردن جرم انگاری شده و برای آن مجازات پیش بینی شده است. البته در قانون تعریفی از جعل صورت نگرفته است و تنها با مشخص کردن بعضی از مصادیق، جرم جعل تبیین شده است که بر اساس ماده ۵۲۳ قانون مجازات اسلامی جعل و تزویر عبارت است از:

ساختن نوشته یا سند یا ساختن مهر یا امضای اشخاص رسمی یا غیر رسمی، خراشیدن، تراشیدن، قلم بردن، الحاق، محو، اثبات، سیاه کردن، تقدیم یا تاخیر تاریخ سند نسبت به تاریخ حقیقی، الصاق نوشته‌ای به نوشته دیگر، به کار بردن مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن و نظایر این‌ها به قصد تقلب.

همانطور که ملاحظه می‌شود، عنصر قانونی جرم جعل، ماده ۵۲۳ قانون مجازات اسلامی است و عنصر مادی آن، شامل همه اقداماتی می‌شود که از طریق آن‌ها، نوشته‌ای ساخته یا سند دچار خراشیدگی و تراشیدگی و امثالهم می‌شود؛ هر چند مصادیق جعل منحصر به موارد ذکر شده در این ماده نیست. عنصر روانی جرم جعل نیز عبارت است از انجام عملیات مذکور، به قصد تقلب و فریب دادن دیگران؛ حتی در مورد جرم جعل رایانه‌ای.

با توجه به ماده مذکور می‌توان به آسانی دریافت که جرم جعل، می‌تواند شامل بسیاری از اسناد و مدارکی شود که در زندگی روزمره افراد مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ مثل جرم جعل چک، جرم جعل شناسنامه یا کارت ملی، جرم جعل کارت پایان خدمت و. در این میان، متاسفانه مشاهده می‌شود که جعل گواهی فوت متوفیان نیز از گزند جاعلان دور نمانده است و جرم جعل گواهی فوت نیز ممکن است رخ دهد.

جرم جعل گواهی فوت معمولا برای دست یابی به اغراض شخصی صورت می‌گیرد؛ مثلا یکی از ورثه با جعل گواهی فوت بدون اطلاع دیگر ورثه برای انحصار وراثت اقدام کرده و اموال متوفی را به نام خود می‌زند یا بدهکاری که برای رهایی از پرداخت دیون خود گواهی فوت خود را جعل می‌کند و سایر مواردی که به قصد و نیت مجرمانه، گواهی فوت متوفی مورد جعل و تزویر قرار می‌گیرد؛ همچون زمانی که اشخاصی اقدام به جعل امضا نموده و به مجازات جعل امضا محکوم می‌شوند.

در عمده موارد، جرم جعل گواهی فوت از طریق اشخاصی صورت می‌گیرد که به صورت حرفه‌ای اقدام به جعل می‌نمایند؛ با این حال ممکن است خود اشخاص نیز مرتکب جعل شوند که قبل از انجام این کار، باید دانست که جعل گواهی فوت متوفی و همچنین استفاده از گواهی فوت جعلی جرم محسوب می‌شود که در ادامه به توضیح آن می‌پردازیم.

اما قبل از آن باید گفت که در حال حاضر با توجه به اینکه دریافت گواهی فوت به صورت الکترونیکی و از طریق سامانه درخواست گواهی فوت نیز میسر شده است، اندکی از آمار جرایم جعل گواهی فوت کاسته شده است.

مجازات جعل گواهی فوت

اعمال مجازات جرم جعل گواهی فوت، بسته به اینکه خود شخص مرتکب جعل گواهی فوت شده و یا اشخاص دیگری همچون کارمندان موسسات و نهاد‌های قانونی و جاعلان حرفه‌ای این امر را انجام داده باشند، تفاوت دارد. بر اساس ماده ۵۳۲ قانون مجازات اسلامی:

" هر یک از کارمندان و مسوولان دولتی که در اجرای وظیفه خود، در احکام و تقریرات و نوشته‌ها و اسناد و سجلات و دفاتر و غیر آن‌ها از نوشته‌ها و اوراق رسمی تزویر کند، اعم از این که امضاء یا مهری را ساخته یا امضاء یا مهر یا خطوط را تحریف کرده یا کلمه‌ای الحاق کند یا اسامی اشخاص را تغییر دهد، علاوه بر مجازات‌های اداری و جبران خسارت وارده، به حبس از یک تا پنج سال یا به پرداخت شش تا سی میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد ".

اما بر اساس ماده ۵۳۳ قانون مجازات اسلامی، " اشخاصی که کارمند یا مسئول دولتی نیستند، هر گاه مرتکب یکی از جرایم مذکور در ماده قبل شوند، علاوه بر جبران خسارت وارده به حبس از شش ماه تا سه سال یا سه تا هیجده میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهند شد ".

همچنین بر اساس ماده ۵۳۵ قانون مجازات اسلامی، هر کس اوراق جعلی ذکر شده در مواد قبلی را با علم و اطلاع از جعلی بودن آن‌ها مورد استفاده قرار دهد، علاوه بر جبران خسارات وارده، به مجازات حبس از شش ماه تا سه سال یا به سه تا هجده میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.

بر اساس ماده ۵۳۶ قانون مجازات اسلامی نیز پیش بینی شده که " هر کس در اسناد یا نوشته‌های غیر رسمی جعل یا تزویر کند، یا با علم به جعل و تزویر، آن‌ها را مورد استفاده قرار دهد، علاوه بر جبران خسارات وارد، به حبس از شش ماه تا دو سال یا به سه تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد ".

علاوه بر این‌ها بر اساس ماده ۲ قانون تخلفات، جرایم و مجازات‌های مربوط به اسناد سجلی و شناسنامه در ماده ۲ مقرر نموده اشخاصی که در اعلام ولادت یا وفات یا هویت شخص، بر خلاف واقع اظهار نظر نموده، ماما یا پزشکی که در مورد ولادت یا وفات، گواهی خلاف واقع صادر کند و همچنین اشخاصی که در مورد ولادت یا وفات شهادت دروغ بدهند و شهادت آن‌ها در ثبت وفات موثر باشد، به مجازات حبس از ۹۱ روز تا یک سال و یا به پرداخت جزای نقدی محکوم می‌شوند.

مراحل پیگیری جعل گواهی فوت

بر این اساس، مراحل پیگیری جعل گواهی فوت می‌تواند به صورت شکایت کیفری و همچنین طرح دعوای حقوقی انجام شود که در این قسمت قصد داریم به بررسی هر یک از این روش‌ها بپردازیم.

مراحل پیگیری جعل گواهی فوت به شیوه کیفری به این صورت است که شاکی می‌تواند به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و علیه جاعل گواهی فوت، شکایت کیفری طرح کند. حین شکایت از جعل گواهی فوت، شاکی می‌بایست اسناد و مدارک دال بر وقوع جرم، از جمله گواهی فوت جعل شده را نیز ضمیمه شکواییه نموده تا در طی مراحل پیگیری جعل توسط دادسرا مورد رسیدگی قرار گیرد. پیگیری جرم جعل امضای متوفی نیز به همین ترتیب است.

پس از آن، شکایت از جعل گواهی فوت به دادسرا ارسال می‌شود که دادسرا و متعاقب آن، دادگاه کیفری طی تشریفاتی خاص، اقدام به رسیدگی به جرم جعل گواهی فوت می‌کند که در ادامه در خصوص نحوه رسیدگی به جرم جعل گواهی فوت توسط دادسرا و دادگاه توضیح می‌دهیم.

مراحل پیگیری جعل گواهی فوت علاوه بر طرح شکایت کیفری می‌تواند به شیوه حقوقی نیز انجام شود؛ به این معنا که اگر شاکی به هر دلیل تمایلی به اعمال مجازات جاعل نداشته باشد می‌تواند اقدام به طرح دعوا در دادگاه حقوقی جهت ابطال سند جعلی نماید. ادعای جعل در دادگاه حقوقی می‌تواند به صورت ادعای جعل اصلی یا ادعای جعل تبعی باشد.

به این صورت که گاهی خواهان، صرفا خواستار ابطال سند مجعول همچون چک جعل شده یا سند مالکیت جعل شده یا گواهی فوت جعلی است که این موضوع را ادعای جعل اصلی می‌نامند. اما گاهی خواهان در دعوایی که علیه او اقامه شده و سند جعلی همچون گواهی فوت به عنوان سند به دادگاه ارائه شده، تقاضای ابطال سند را دارد که به این نوع ادعای جعل، ادعای جعل تبعی گفته می‌شود.