مهمترین اخبار اقتصادی در هفته‌ای که گذشت
از شایعه جبران کسری بودجه با حذف یارانه تا وضعیت قیمت نان سنتی
تهران (پانا) - بعد از اصلاح نظام توزیع یارانه‌ها گمانه‌زنی‌های زیادی مبنی بر گرانی نان سنتی وجود داشت که هیچکدام محقق نشد اما در هفته‌ای که گذشت شایعاتی مبنی بر کسری بودجه با حذف یارانه‌ها مطرح شد و بسیاری از کارشناسان معتقد بودند چنین چیزی امکان‌پذیر نیست.
بعد از گذشت دو هفته همچنان موضوع اصلاح توزیع عادلانه یارانه‌ها نقل محافل کارشناسی است و بسیاری این اقدام را جسورانه تعبیر کرده‌اند اما معتقداند باید دولت سیزدهم، هم‌زمان با این اصلاح اقدامات دیگری انجام دهد و برخی دیگر از اجبار دولت برای ساماندهی زودهنگام اصلاح نظام توزیع یارانه‌ها سخن گفتند.
فاضل مریدی، استادیار علوم اقتصادی دانشگاه شهید بهشتی در گفت‌وگو با پانا درباره ضرورت ساماندهی یارانه‌ها گفت: «ضرورت ساماندهی یارانه‌ها از مدت‌ها قبل مورد تأکید قرار گرفته بود اما موضوع این است که باید بررسی کرد و دید که آیا کالاهای اساسی در اولویت اول بوده یا خیر؟ شاید باید ابتدا نظام مالیات و دهک‌بندی تکمیل شود و پایگاه رفاه ایرانیان دهک‌بندی‌ها را دقیق کرد و بعد موضوع ساماندهی یارانه‌ها اجرایی شود اما به هر صورت اقدام مهمی در حال اجرایی‌شدن است.»
اجبار دولت برای ساماندهی زودهنگام یارانه‌ها
استادیار علوم اقتصادی دانشگاه شهید بهشتی درباره زمان اجرایی‌شدن طرح توزیع عادلانه یارانه‌ها گفت: «دولت چندین ماه در حال برنامه‌ریزی بود و به لحاظ نرم‌افزاری و نظام پرداخت همه‌چیز در دست بررسی بود تا با کمترین هزینه و مشکل این مهم انجام شود، اما تغییراتی که از بیرون وجود داشت باعث شد تا دولت مجبور شود برای حفظ تأمین زنجیره کالاهای اساسی و امنیت عرضه کالا این کار را جلو بیاندازد. طبیعتاً وقتی کاری جلوتر از برنامه‌ریزی اجرایی شود ممکن است خطاهایی هم رخ دهد و به مرور زمان قابل حل شدن است.»
اقداماتی که دولت هم‌زمان با توزیع عادلانه یارانه باید انجام دهد
مریدی درباره اینکه دولت هم‌زمان با توزیع عادلانه یارانه‌ها چه اقدامات دیگری بهتر است انجام دهد، عنوان کرد: «دولت باید به‌طور خاص روی دارو، گندم و آرد که قرار است افزایش قیمت نداشته باشند، تمرکز کند پس باید نرخ ارز را کنترل کند. اگر نرخ ارز کنترل نشود فشار بودجه بالا می‌رود و حتی ممکن است منجر به قاچاق از بیرون شود و کنترل زنجیره از دست برود و کمبود ایجاد شود.»
وی اظهار کرد: «در کنار کنترل نرخ ارز، باید یکپارچه‌سازی داده‌های اقتصادی را انجام دهد که البته اکنون در حال به‌روزرسانی است. درنهایت اتصال پایگاه رفاه ایرانیان و مالیات باید انجام شود. یعنی وقتی فردی اظهارنامه مالیاتی را پر می‌کند و البته همه خانواده اظهارنامه پر کنند مشخص می‌شود آن فرد مشمول مالیات می‌شود یا خیر. در اینصورت اطلاعات دقیق‌تری جمع‌آوری می‌شود و توزیع عادلانه یارانه‌ها به‌درستی و دقیق انجام می‌شود.»
وی درباره اینکه آیا حذف ارز ترجیحی و هدفمندی یارانه‌ها امکان جبران کسری بودجه را برای دولت فراهم خواهد کرد یا خیر، گفت: «قیمت کالاهای اساسی افزایش داشته و ازاین‌جهت امکان پیش‌بینی دقیقی وجود ندارد اما به نظر می‌رسد که دولت با هدفمندی یارانه‌ها مبلغ آنچنانی جمع نمی‌کند که بخواهد بخشی را هم برای کسری بودجه خرج کند. برخی از محاسبات نشان می‌دهد دولت بیش از مبلغ یارانه‌های تخصیصی باید یارانه پرداخت کند و نه‌تنها چیزی باقی نمی‌ماند شاید عملاً دولت بدهکار هم بشود البته این بستگی دارد به قیمت کالاهای اساسی در ادامه سال اعم از گندم، روغن خام و خوراک دام غیره. به‌هرحال اگر دولت این کار را انجام نمی‌داد شاید قیمت‌ها خیلی بیشتر افزایش پیدا می‌کرد.»
۷۵ میلیارد دلار در ۴ سال نصیب ۳۰۰ تا ۴۰۰ نفر شده است
سید‌محمد صادق‌الحسینی، تحلیلگر اقتصادی با تائید اقدام دولت سیزدهم برای حذف ارز ترجیحی در گفت‌وگو با پانا گفت: «دولت ارزی که با قیمت ۳۰ هزار تومان می‌تواند به فروش برساند با قیمت ۴۲۰۰ تومان می‌فروشد و نکته‌اش این است که این مابه‌التفاوت از مردم گرفته می‌شود و به وارد‌کننده داده می‌شود. این یک فریب بزرگ است. اقدام دولت سیزدهم برای حذف ارز ترجیحی بسیار جسورانه است و اکنون می‌تواند همه پول را به خود مردم بدهد. در این صورت مبلغ وقتی به‌حساب مردم برود قاعدتاً ربطی به موضوع جبران کسری بودجه ندارد. متأسفانه مبلغ ۷۵ میلیارد دلار در این ۴ سال توزیع شده که یک سوم نقدینگی کشور است اما نصیب ۳۰۰ یا ۴۰۰ نفر شده است.»
باید افکار عمومی در جریان اثرات مثبت حذف ترجیحی قرار بگیرند
این تحلیلگر اقتصادی با تایید اقدام دولت سیزدهم برای توزیع عادلانه یارانه سه نکته کلیدی برای اجرای بهتر این مهم پیشنهاد داد و گفت: «در بدو شروع این طرح متأسفانه اقناع افکار عمومی به‌خوبی انجام نشد و کمی شتاب‌زدگی در اجرای این طرح باعث موضع‌گیری‌های بسیاری شد. دومین موضوع این است که حذف دهک دهم با توجه به شرایط ایران و امکانات آماری که برای تشخیص دقیق وجود سخت‌ترین کاری بود که انجام شد و در نتیجه چون اطلاعات جمع‌آوری شده چندان دقیق نبود، خیلی‌ها که حق‌شان نبود حذف شدند. موضوع سوم این است که دوباره کار دولت‌های قبلی را تکرار کرده و اقدام به قیمت‌گذاری کرده است. وقتی ارز تخصیصی حذف شده پس باید قیمت‌گذاری دست بازار باشد. اگر این نباشد دو سال دیگر همه آنچه این سال‌ها اتفاق افتاد رخ می‌دهد. برای این مهم دولت باید تورم را کنترل کند. اکنون با قیمت‌گذاری فنر فشرده شده است و باز ماجرای ارز ۴۲۰۰ رخ خواهد داد.»
آزاد کردن قیمت‌ها به معنی گرانی نیست
این اقتصاددان اظهار کرد: «باید قیمت در بازار آزاد تعیین شود. این به معنای بالا رفتن قیمت نیست، وقتی قیمت آزاد باشد افراد جدیدی به بازار می‌آیند. فشرده کردن قیمت باعث جهش قیمت می‌شود. وقتی قیمت آزاد باشد رقابت ایجاد می‌شود و در نهایت کیفیت و کمیت متعادل می‌شود. سال‌هاست برخلاف جریان آب در حرکتیم. مکانیزم قیمت و اقتصاد کار خودش را می‌کند.»
یارانه‌ها اصلاح یا نه افزایش قیمت‌ها رخ می‌داد
رییس اندیشکده کسب و کار شریف عنوان کرد که ارز ترجیحی حذف می‌شد یا نه به دلیل کسری بودجه سال ۱۴۰۰ قطعاً این افزایش قیمت‌ها رخ می‌داد.
علی مروی، اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه شریف در گفت‌وگو با پانا درباره فلسفه وجودی ارز ترجیحی گفت: «از ارز ۴۲۰۰ به‌عنوان ابزاری برای حمایت از معیشت یاد می‌شود اما حقیقت این است که دولت‌ها به دلیل اعتیاد به استفاده از ارز نفتی است و انباشت تورم رخ‌داده اقدام به سرکوب ارزی می‌کنند و درنهایت جهش ارزی ایجاد می‌شود. این می‌شود که به‌صورت دستوری اقدام به تعیین نرخ ارز می‌کنند. بعد از مدتی که منابع ته کشید، ردیف کالا را کم می‌کنند.»
با حفظ شرایط موجود بازهم تورم رخ می‌داد
رییس اندیشکده کسب و کار شریف اظهار کرد: «یکی از چالش‌هایی که دولت برای اجرای این طرح با آن روبرو شده این است که برخی دائم عنوان می‌کنند چرا دولت دست به چنین کاری زد اما حقیقت این است که با حفظ شرایط موجود بازهم با موضوع تورم و افزایش ناگهانی قیمت کالاها روبرو می‌شدیم.»
وی افزود: «دلیل این موضوع این است که بودجه ۱۴۰۰ با کسری ساختاری روبرو بود و اثرات این کسری بودجه را اکنون و در نیمه اول سال ۱۴۰۱ می‌بینیم. ناگفته نماند اثرات کسری بودجه ۱۴۰۱ هم در نیمه اول سال بعد دیده خواهد شد. پس این تورم و افزایش قیمت‌ها ربطی به حذف ارز ترجیحی ندارد.»
ارز ترجیحی حذف نمی‌شد دچار قحطی می‌شدیم
وی با اشاره به مهمترین خطری که در صورت عدم حذف ارز ترجیحی اتفاق می‌افتاد، اظهار کرد: «در جلسات مختلفی که تولیدکننده‌ها با دولتی‌ها داشتند دائم هشدار می‌دادند که تا چه اندازه افزایش هزینه دارند. اگر به سراغ حذف ارز ترجیحی نمی‌رفتیم مهمترین خطر قحطی بود که ممکن بود رخ دهد.سیاست یارانه کالایی به‌جایی رسیده که نان از کاه و علف ارزان‌تر است و مشخص است دامدار نان می‌خرد به دام می‌دهد چون به‌صرفه‌تر است و همه این‌ها از جیب مردم می‌رود. خرید گندم تضمینی ناخالصی دارد و حالا هزینه‌هایی که برای رفع آن ناخالصی‌ها صرف می‌شود بماند، بعدازاینکه به فرایند یارانه وارد شد، قاچاق می‌شود. مخصوصاً در این شرایط که موضوع جنگ روسیه و اوکراین وجود دارد و قیمت گندم و غلات بالا رفته موضوع تخصیص ارز ترجیحی به چنین کالاهایی معنا ندارد.»
مروی افزود: «در شرایطی که قاچاق و نشتی و فساد داریم ادامه پیدا کردن آن فرایند قطعاً موجب کمیاب شدن کالاهای اساسی می‌شود. پس اگر دولت هیچ دستی نمی‌زد همه‌چیز همین‌طور نمی‌ماند.»
آخرین خبرها از وضعیت قیمت نان سنتی
مشاور وزیر اقتصاد در طرح ساماندهی یارانه نان با بیان اینکه نان به‌هیچ‌عنوان گران نمی‌شود، بیان کرد تا طرح پایلوتی که در زنجان در حال اجراست، به نتیجه مشخصی نرسد قطعاً دولت تصمیمی برای حذف یارانه نان سنتی نخواهد گرفت و همچنین تعریف کارت اعتباری برای خرید سایر کالاهای اساسی باعث می‌شود دیگر مردم دغدغه کمبود یا نبود کالایی را نداشته باشند.
مجید کریمی، اقتصاددان و مشاور وزیر اقتصاد در طرح ساماندهی یارانه نان در گفت‌وگو با پانا گفت: «مسئله ساماندهی یارانه نان از آنجایی مهم شد که از یکسو نان به‌عنوان خوراک دام استفاده می‌شود و از سوی دیگر مسئله قاچاق آرد مخصوص پخت نان سنتی وجود دارد و هردوی این‌ها باعث می‌شود چرخه تولید نان از مسیر اصلی خودش خارج شود. به همین دلیل دولت سیزدهم همت کرد تا این مسئله را ساماندهی کند.»
وی افزود: «بنابراین گذاشته شد که یارانه به ابتدای چرخه پرداخت نشود و به انتهای چرخه برسد، البته در انتها هم باز قرار نیست که به مصرف‌کننده پرداخت شود بلکه این یارانه به یکی مانده به آخرین حلقه قبل از مصرف‌کننده باید پرداخت شود.»
اصلاح قیمت نان بستگی به نتیجه اجرای طرح پایلوت زنجان دارد
این اقتصاددان زمان اجرایی‌شدن این طرح را منوط به نتیجه خروجی طرح پایلوتی که در زنجان در حال اجراست عنوان کرد و گفت: «در پایلوت زنجان چه به لحاظ زیرساخت فنی و چه به لحاظ سخت‌افزاری و نرم‌افزاری چند مدل در حال آزمایش است. رفتار اقتصادی مردم، خطاهایی که به لحاظ سخت‌افزاری وجود دارد و توجیه اقتصادی این طرح همه در پایلوت زنجان در حال آزمایش است و در این حالت قابل تعمیم به کل کشور است.»
وی درباره روند اصلاح قیمتی نان گفت: «اکنون دولت یارانه را می‌پردازد و به‌هیچ‌عنوان قیمت نان گران نمی‌شود. اکنون پایلوت زنجان در فاز آزمایشی است و هرزمان نتیجه مشخص شد و اشکالات کار برطرف شد این طرح به کل کشور تعمیم داده می‌شود.»
حذف یارانه قرار نیست کسری بودجه را جبران کند
کریمی درباره دلایل بازنگری در توزیع عادلانه یارانه در دولت سیزدهم عنوان کرد: «هدف این بوده که یارانه‌ای از بیت‌المال برای مردم خرج شود و به کالاهای مصرفی و اساسی همین مردم تعلق بگیرد اما این یارانه‌ها به مردم نرسیده است. حالا دولت سیزدهم بنا را گذاشته تا این یارانه به مردم برسد. با این حذف یارانه، نه قرار است کسری بودجه‌ای جبران شود و نه قرار است در جیب دولت برود. فقط با ارتقای تخصیص یارانه این زنجیره مدیریت شود تا میزان تلفاتی که رخ داده به حداقل برسد.»
پرداخت یارانه‌ها برچه اساسی بوده؟
مدیرکل مطالعات رفاه اجتماعی با بیان اینکه آنچه برای پرداخت یارانه مبنای تصمیم‌گیری بوده آخرین اطلاعات در دسترس افراد بوده اعلام کرد افرادی که یارانه دریافت نکرده‌اند اما خود را مستحق دریافت می‌دانند، می‌توانند به سامانه‌های اعلام شده از سوی وزارت تعاون مراجعه کنند.
هادی موسوی نیک، مدیرکل مطالعات رفاه اجتماعی در گفت‌وگو با پانا درباره نحوه پرداخت یارانه‌ها گفت: «آنچه برای پرداخت یارانه مبنای تصمیم‌گیری بوده آخرین اطلاعات در دسترس افراد است اما به طور طبیعی وضعیت درآمدها و اطلاعات حساب‌های بانکی در چند سال گذشته هم مبنا قرار گرفته است.»
مدیرکل مطالعات رفاه اجتماعی عنوان کرد: «این موضوع به معنای این نیست که اطلاعات اخیر افراد جامعه مبنا قرار نگرفته باشد و حساب‌ها و اطلاعات افراد جامعه تا قبل از پرداخت یارانه‌ها بررسی شده است.»
ارسال دیدگاه