رئیس بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در گفت‌وگو با پانا
فرونشست زمین به استان‌های پرآب رسید
تهران (پانا) - رئیس بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با بیان اینکه در فصل بهار و تابستان سال جاری به دلیل کاهش نزولات جوی، فشار بر سفره‌های آب زیرزمینی بیشتر می‌شود هشدار داد فشار بر سفره‌های زیرزمینی منجر به تشدید فرونشست زمین در کشور خواهد شد.
علی بیت‌اللهی در گفت‌وگو با پانا با اشاره به کاهش میزان بارندگی‌ها در کشور گفت: «بر اساس آمار، نزولات جوی در کل کشور به‌طور میانگین بین 15 تا 20 درصد متوسط درازمدت کاهش یافته است. بارش‌ها در سال آبی گذشته به مراتب کمتر بود و اثرات آن به‌صورت کم‌‌آبی در استان‌های کشور مشاهده شد. وقتی حجم و میزان روان‌آب‌ها و آب‌های سطحی کم می‌شود، گرایش به سمت استفاده از آب‌های زیرزمینی برای تامین آب در بخش شرب، صنعت و زراعی بیشتر می‌شود.»
فشار بر سفره‌های آب زیرزمینی در بهار و تابستان سال جاری
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی افزود: «فقدان بارندگی و خشکشیدگی سطح زمین نیاز به آب را بیشتر می‌کند که این مساله از طریق آب‌های زیرزمینی تامین می‌شود. بنابراین فشار بر سفره‌های آب زیرزمینی بیشتر می‌شود و در سال جاری به ویژه در فصل بهار و تابستان این فشار زیاد خواهد شد و باعث افت بیشتر سطح آب زیرزمینی خواهد شد.»
آثار مخرب افت سطح آب‌های زیرزمینی
دبیر کارگروه مخاطرات طبیعی با تاکید بر اینکه با افت سطح آب زیرزمینی فرونشست زمین رخ تشدید خواهد شد، گفت: «علاوه بر پدیده فرونشست زمین، آثار مخرب فرونشست زمین گسترده‌تر می‌شود زیرا دشت‌های عمده و زمین‌های پهناور کشور به مرز بحرانی فرونشست زمین رسیده‌اند و این آثار در سطح زمین بیشتر ظاهر خواهد شد که این پدیده‌ها در گستره‌های شهری، سانحه‌زا و بحران‌زا هستند.»
بیت‌اللهی در ادامه با بیان اینکه رویکرد کشور با توجه به تغییرات اقلیمی باید به سمت استفاده کمتر از سفره‌های زیرزمینی و سازگاری با طبیعت برود، گفت: «امسال هم سازمان ملل روز جهانی آب که ابتدای فروردین ماه بود را به دلیل اهمیت ویژه آب‌های زیرزمینی روز آب‌های زیرزمینی نامید. بنابراین با توجه به وضعیت موجود، انتظار می‌رود فرونشست‌ها به‌ویژه در گستره‌های شهری تشدید و آثار بیشتری مشاهده شود.»
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ادامه داد: «عوامل مختلف در تغییرات اقلیم، به صورت زنجیروار به هم متصل هستند. خشکسالی‌ها از طرفی فرونشست زمین را ایجاد می‌کند، از طرف دیگر ریزگردها شکل می‌گیرد به‌طوری که اخیرا طوفان‌های گرد و غبار به مناطقی رسید که از نظر آب در وضعیت بحرانی قرار ندارند. بنابراین باید به‌طور جدی در زمینه تغییرات اقلیمی و استفاده از منابع آب، تجدید نظر شود. این تجدید نظر به ویژه در حوزه کشاورزی بسیار اهمیت دارد زیرا بیش از 90 درصد حجم آب مصرفی در این حوزه است و در آینده به سرزمین قابل زیست برای فرزندان نیاز است.»
تهران؛ اولین کلانشهر در معرض خطر فرونشست زمین
وی درخصوص شهرهای دارای رتبه بالای فرونشست زمین نیز گفت: « استان‌های خراسان رضوی، تهران، کرمان، اصفهان و فارس بیشترین نرخ فرونشست را دارند. البته همه استان‌ها درگیر این مساله هستند اما وسعت فرونشست در این استان‌ها بیشتر است و کلان‌شهرهای اصلی کشور درگیر فرونشست هستند. اولین کلانشهر در معرض خطر فرونشست زمین، تهران است. تمام اندازه‌گیری‌ها نشان می‌دهد که نرخ فرونشست زمین در جنوب غرب تهران در مناطق 17، 18 و19 درگیر فرونشست زمین هستند و 24 سانتی‌متر در سال دچار فرونشست می‌شوند.»
ریسک فرونشست زمین در شهر اصفهان حتی بالاتر از تهران است
بیت‌اللهی در ادامه افزود: «بعد از شهر تهران باید از اصفهان نام برد. نرخ فرونشست در حدود 4 تا 5 زون در شهر اصفهان بیش از 15 تا 18 سانتی‌متر است و محدوده‌های مرکزی این شهر تحت تاثیر فرونشست هستند و علاوه بر اینها نوع خاک شهر اصفهان به گونه‌ای است که دچار شکاف‌هایی می‌شود که این شکافها می‌تواند باعث بروز حوادث و سوانح شود. گستره وسیعی از جمعیت در این شهر در معرض خطر فرونشست هستند طبق برآوردی که انجام شده است فقط در گستره شهر اصفهان و اطراف آن دو میلیون و 800 هزار نفر ساکن هستند، بنابراین تعداد ساختمان‌های در معرض فرونشست زمین بسیار بالا است و باید به این نکته توجه کرد که ریسک فرونشست زمین در شهر اصفهان حتی بالاتر از شهر تهران است زیرا تنها منبع تغذیه کننده آبرفت این شهر زاینده‌رود است که به دلایل مختلفی خشک شده است و در آینده این شهر معضلات بیشتری خواد داشت.»
وی تصریح کرد: «شهر مشهد و نیشابور در رتبه بعدی شهرهای در معرض خطر فرونشست زمین هستند. میزان فرونشست زمین در این شهرها نسبت به تهران و اصفهان کمتر است. در کرمان نیز اولین شهری که فرونشست مشخص شد شهر رفسنجان بود که در 50 سال گذشته حوالی دشت رفسنجان فرونشستی در حدود 20 سانتی متر در سال ثبت شد. علاوه بر آن در مسیر کرمان - زرند و جیرفت و دشت کرمان نیز فرونشست وجود دارد و در سطح زمین شکافها و فروچاله‌های متعددی ثبت شده است.»
آثار تاریخی استان فارس در معرض فرونشست زمین
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اضافه کرد: «همچنین در استان فارس هم نکته مهم در معرض خطر قرار گرفتن آثار تاریخی تخت جمشید و نقش رستم در زون فرونشست زمین است که آثار فرونشست موجب تخریب این آثار شده است. علاوه بر آن در دشت مرودشت نیز میزان فرونشست بالا است.»
مشاهده آثار فرونشست زمین در مازندران
مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی گفت: «حتی در استان مازندران نیز کم کم آثار فرونشست زمین مشاهده شده است یعنی استان‌های پر آبی همچون اردبیل، آذربایجان شرقی و غربی و استان‌هایی که وضعیت نزولات جوی بهتر بوده است، فرونشست زمین مشاهده شده است. بنابراین وسعت فرونشست زمین در حال گسترش است و نکته مهم این است که در اثر استمرار این پدیده، آبرفت‌ها و سفره‌های آبخوان وقتی متراکم می‌شوند استعداد خود را از حالت دشت و ذخیره آب از دست می‌دهند و آب نمی‌تواند درون این لایه‌ها نفوذ کند و مسلما چالش‌ها بیشتر خواهد بود.»
ارسال دیدگاه