یک معلم پژوهنده:
مدرسه، نقطه آغاز فعالیت پژوهشی برای دانش‌آموزان است
شیراز (پانا) - پژوهش و تحقیق شریان حیاتی جامعه علمی و کشور محسوب می‌شود و جشنواره‌های پژوهشی ویژه دانش‌آموزان و فرهنگیان هم در راستای تبیین ِپژوهش و برطرف سازی مشکلات علمی، فرهنگی و آموزشی مدارس تشکیل شده است.
در همین راستا، سعی شده با تعدادی از عوامل اجرایی جشنواره‌های پژوهشی و برگزیدگان آن به چگونگی کسب موفقیت در عرصه پژوهش، تاثیر آن در نظام تعلیم و تربیت و معضلات این فضا بپردازیم.
لیلا تحملی، معاون دبیرستان فرشگان و برگزیده استانی معلم پژوهنده، مدرس-مشاور و داور طرح اقدام پژوهی اداره آموزش و پرورش ناحیه ۲ شیراز، با بیان اینکه شالوده و زیربنای پیشرفت و توسعه هر کشوری آموزش و پرورش است و برای توسعه و پیشرفت آن کشور، پژوهش و تحقیق امری حیاتی و مدرسه هم نقطه آغازگر پژوهش است، به پانا گفت: «معلمان برای به روز و همگام با دانش بودن روز دنیا، نیاز به تحقیقات روزمره و پژوهش‌های مستمر دارند.»
تحملی با بیان اینکه با ایجاد انگیزه در فرهنگیان توسط مدیر دبیرستان، استفاده از دانش روز و تحقیقات معتبر، بها دادن به پژوهش در سطح کشور می‌توان فرهنگیان را به حرکت به سمت پژوهش هدایت کرد، گفت: «اولیاء و دانش‌آموزان هم می‌توانند نقش موثری در ایجاد انگیزه پژوهشی در معلمان داشته باشند.»
وی در پاسخ به این سوال که لازمه اجرایی سازی شعار «پژوهش مدرسه‌ای، پشتیبان ایران قوی» چیست، عنوان کرد:«پژوهش مدرسه‌ای هنگامی پشتیبان ایران قوی خواهد شد که ضمن شناسایی معلمان پژوهنده که عناصر پژوهش محور در مدرسه به شمار می‌روند پشتیبانی لازم را دریافت کنند. بنابراین با مهیا کردن شرایط و امکانات لازم برای یک معلم پژوهنده، می‌توان به شعار «پژوهش مدرسه‌ای پشتیبان ایران قوی» رسید.»
تحملی با اشاره به اینکه یک معلم پژوهنده روزها و ساعت‌هایی که باید در خدمت خانواده خود باشد را، صرف فعالیت‌های پژوهشی می‌کند پیشنهاد کرد که در راستای تمرکز و استقبال بیشتر معلمان پژوهشگر، برای رفع این مشکل، از ساعات تدریس کسر شود و در اختیار پژوهش قرار داده شود.
پژوهش موتور محرک پیشرفت و توسعه پایدار هر کشور
وی همچنین پژوهش را موتور محرک پیشرفت و توسعه پایدار در هر کشور برشمرد و گفت: با توجه به اینکه اگر پژوهشی انجام نشود، دانش بشری افزایش نخواهد یافت و دچار سکون و رکود خواهد شد؛ توسعه علمی، صنعتی و فرهنگی هر کشور بدون پرداختن به امر پژوهش با موفقیت چندانی همراه نخواهد بود و بدون انجام پژوهش امور آموزشی هم از پویایی و نشاط لازم برخوردار نخواهد بود.»
این معلم پژوهنده برتر کشوری- استانی در استان فارس، ادامه داد: «به طور کلی نقش پژوهش در توسعه همه جانبه کشور چنان برجسته و انکارناپذیر است که می‌توان آن را بدون تردید نیروی محرک توسعه در همه حوزه‌ها اعم از فرهنگ، اقتصاد، سیاست و جامعه دانست، البته لازم به ذکر است که این امر با دشواری‌های ساختاری و عملکردی فراوانی هم مواجه است.»
وی بیان کرد: «پیشرفت در علوم در دوره‌های گوناگون تاریخ، حاصل تلاش افرادی بوده که در کار خود رویکردی پژوهشی داشته‌اند و ذهن پرسشگرشان همواره محرکی برای فعالیت‌های پژوهشی آنان بوده است.»
این معلم با اشاره به اهمیت استخراج خلاقیت از ذهن دانش‌آموزان به وسیله پژوهش محوری در مدارس گفت: «در حال حاضر این طور به نظر می‌رسد که پژوهش نه تنها در تمام مقاطع تحصیلی نادیده گرفته می‌شود، بلکه در دانشگاه‌ها و آموزش عالی هم نقش کمرنگی دارد و تحقیق، به معنای واقعی دنبال نمی‌شود.»
دلایل کمرنگ شدن پژوهش در بین دانش‌آموزان
این مدرس طرح درس پژوهی، خشک و غیرقابل انعطاف بودن برنامه‌های درسی مدارس، عدم دسترسی دانش‌آموزان به منابع موردنیاز برای مطالعه، عدم وجود معلم راهنمای آگاه پژوهشی در مدارس، عدم وجود زنگ پژوهش در برنامه کلاسی دانش‌آموزان، ارتباط کم دانش‌آموزان با کتابخانه مدارس، تحت فشار قراردادن دانش‌آموزان صرفا برای کسب نمره و پر کردن اوقات آنها با کلاس‌های متعدد درسی و تست را از جمله دلایلی دانست که موجب کمرنگ شدن پژوهش در بین دانش‌آموزان شده است.
تحملی، مربی راهنمای متخصص، آزمایشگاه و تقویت روحیه پرسشگری در دانش‌آموزان را از جمله ابزارهای پژوهشی لازم در سطح مدارس در راستای پژوهش محوری برشمرد و گفت: «سند تحول بنیادین در آموزش و پرورش با رویکرد پژوهش محور ایجاد شده است تا بتوان دانش‌آموزانی متفکر، پژوهشگر و متخلق به اخلاق اسلامی تربیت کرد.»
وی با اشاره به اینکه پایه و اساس هر اکتشافی، یک پرسش اساسی و بنیادی است، گفت: اگر بتوانیم دانش‌آموزان را به مهارت پرسشگری مجهز کنیم و به آنها بیاموزیم که طرح پرسش، کلید دستیابی به پاسخ‌های بزرگ است، راه پر پیچ و خم آموختن را برایشان هموار کرده‌ایم؛ چرا که پرسش همانند چراغی برای رهایی دانش‌آموزان از بند ناآگاهی است.»
تحملی افزود: «دانش‌آموزان پرسشگر با ذهن خلاق بسیاری هم داریم که به دلیل در اختیار نداشتن مربی پژوهشگر یا عدم اجازه والدین، از چنین فرصت‌های پژوهشی دوران دبیرستان نمی‌توانند استفاده کنند یا با حمایت‌های لازم از سوی اولیاء و مربی پژوهشگر به دلیل حجم زیاد مطالب درسی از انجام کاوش‌های دانش‌آموزی صرف نظر می‌کنند.»
به گفته او دانش‌آموزان در راستای توسعه دانش خود ابتدا باید چگونه آموختن را در کنار چگونه اندیشیدن و چگونه فکر کردن بیاموزند.
گزارشگر: محمد فروتن
ارسال دیدگاه