عوامل ریزش کوه در جاده هراز؛ سهم معدن شن و ماسه در این حادثه چقدر بود؟

انتشار ویدئویی از ریزش مهیب کوه در آخرین روز تعطیلات در محور هراز پرسش‌های زیادی را درباره چرایی این حادثه ایجاد کرد و اظهارنظرهای متنقاض درباره چرایی این حادثه سبب نگرانی درباره تکرار این اتفاق در محور هراز شده است. مسئولان استان مازندران می‌گویند هیچ انفجاری در معدن شن و ماسه‌ رخ نداده و این واحد معدنی از 25 اسفندماه تعطیل بوده است. در مقابل برخی کارشناسان علت این حادثه را رانش کوه عنوان کرده‌اند. مهدی زارع، زمین‌شناس و استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی علت این حادثه را ناشی از زمین‌لغزش محدوده دوآب عنوان کرد و به پانا گفت: «محدوده دوآب در جاده هراز منطقه‌ای است که از قبل هم لغزشی بوده و به عنوان یک منطقه دارای لغزش معرفی می‌شود و طی دهه‌های گذشته نیز بارها این ناحیه دچار زمین لغزش‌های متعدد شده است. مشکل لغزش همواره به عنوان مشکل تردد در جاده هراز و جاده بلده مطرح بوده است به این دلیل که این ناحیه از نظر گسلش و وضعیت زمین‌شناسی منطقه‌ای بسیار فعال است.»

استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی افزود: «گسل‌های متعددی در این منطقه وجود دارد از جمله گسل بلده که در دره بلده قرار گرفته است. علاوه بر این بلده در فاصله 44 کیلومتری از آمل قرار دارد و از نظر تردد هم جایی است که منطقه بسیار پر ترددی است.»

وی ادامه داد:‌ «موقعیت پهنه در منطقه دوآب از یک محدوده لغزشی بزرگ است که حدود 10 کیلومتر به سمت روستای رزن در ابتدای جاده بلده گسترش پیدا کرده است یعنی کل این ناحیه، لغزش بزرگی را شکل می‌دهد. از نزدیکی این پهنه گسل شمال البرز عبور می‌کند و به فاصله نزدیکی، گسل البرز رد می‌شود یعنی این ناحیه روی صفحه گسل شمال البرز است.»

این زمین‌شناس با اشاره به فعالیت‌های معدن‌کاری در جاده هراز اظهار کرد: «در دهه‌ها‌ی اخیر در این منطقه فعالیت‌های معدن کاری جریان داشته است. در ابتدای جاده بلده از گذشته معادن کوچکی وجود داشت که به حالت نیمه تعطیل درآمده بود اما از دهه 90 فعالیت وسیعی در معدن شن و ماسه در منطقه آغاز شد و همواره در این مسیر گرد و خاک وسیع ناشی از فعالیت معدن به صورت دائمی در طول سال مشاهده می‌شود.»

زارع با بیان اینکه زمین لغزش جاده هراز با فعالیت معدن کاری تحریک شده است، گفت: اتفاقی که رخ داده این است که به تدریج این منطقه که در ابتدای توده بزرگ زمین‌لغزش رزن است با عملیات معدن کاری معدن شن و ماسه تحریک شده است و عامل محیطی دیگری که در این زمین‌لغزش موثر بوده است بارندگی و وضعیت هوای ابتدای فصل بهار بوده است. بنابراین زمین‌لغزش حتما با معدن کاری مرتبط بوده است. گرچه در روزهای اخیر ممکن است انفجار تعطیل شده باشد اما این ناپایدارسازی دامنه طی مدت‌ها صورت گرفته و منطقه از قبل لغزشی است و ابتدای فصل بهار و بارندگی ها هم مزید بر علت شده است.»

وی تاکید کرد: «از نظر ناپایداری، ایمنی و مخاطرات طبیعی باید گفت که در زمین لغزش بزرگ رزن، یالِ شرقی به منطقه دوآب می‌رسد و با کارهای معدن کاری که در جریان است، تحریک می‌شود. این تحریک بیشتر موجب رخداد زمین‌لغزش به صورت زمین لغزش‌هایی که در سال های اخیر دیدیم و ریزش واریزه بزرگ در دامنه منطقه دوآب شده است. این اتفاق هم منطقه را آلوده می‌کند و هم خطرناک است.»