در سلسله نشست‌های تخصصی با محوریت سند تحول بنیادین مطرح شد؛
پیشنمازی: تبدیل دانشآموز از مصرف کننده محض به یک تلاشگر پویا از مهمترین محورهای تربیتی سند تحول است
تهران (پانا) - معاون پرورشی اسبق وزارت آموزش و پرورش گفت یکی از ظرفیت‌های ایفای نقش تربیتی معلم، تحول نگرش در نحوه ارائه درس و تبدیل دانشآموز از یک مصرف کننده محض دربرابر ارائه‌های گفتاری معلم به یک تلاشگر، فعال و پوینده است. این یک محور مهم در نحوه ایفای نقش تربیتی است که سند تحول هم به آن اشاره کرده است.
سید باقر پیشنمازی، معاون پرورشی اسبق وزارت آموزش و پرورش در سلسله نشست‌های تخصصی با محوریت سند تحول بنیادین که شامگاه امشب به صورت آنلاین با موضوع نقش تربیتی معلم از منظر سند تحول بنیادین برگزار شد، اظهار کرد: سند تحول، سندی گرانقدر و ارزشمند است و در این سند به ظرفیت‌ها و زوایای مختلف تربیتی اشاره شده است. پیشنهاد بنده این است که در بازنگری سند فردی که رسالت خطیر تربیت دانش‌آموزان را بر عهده دارد، باید توصیف شود یعنی ظرفیت‌های ذاتی و شخصیتی فردی که مربی و معلم است باید مورد توجه قرار بگیرد.
وی با بیان اینکه معلم و مربی موثرترین عنصر در نظام تعلیم و تربیت رسمی عموم کشور است، گفت: بنابراین اقتضا می‌شود که وزارت آموزش و پرورش تمام مراحل کشف، دعوت به همکاری، گزینش و تربیت معلم را در تراز سند تحول مورد توجه قرار دهد و سرمایه گذاری عالمانه صورت بگیرد. اگر چه برای مقام معلم ارزش ویژه‌ای قائل هستیم اما این معلم است که با کارکردهای خود و دستاوردهایی که در خروجی آموزش پرورش ارائه می‌دهد منزلت خود را در جامعه ارتقا می‌دهد.
پیشنمازی تاکید کرد: معلم نباید تصور کند که مهمترین وظیفه‌اش فقط پایان بردن کتاب درسی و گرفتن امتحان از دانش‌آموزان است. معلم و مربی وصف مشترک در سند تحول دارند. معلم، مربی هم است و نقش تربیتی دارد که نقش تربیتی را باید توصیف کنیم. نقش تربیتی هم فقط منحصر به ابعاد اخلاقی و اعتقادی و معنوی نیست حتی در حوزه ساحت‌های تعلیم و تربیت در بخش علمی و فناوری، اقتصادی و زیستی باید معلم نقش خود و نحوه ایفای آن را بداند.
معاون پرورشی اسبق وزارت آموزش و پرورش افزود: وقتی از نقش تربیتی معلم صحبت می‌کنیم، برخی معلمان تصور می‌کنند که قبل از شروع درس باید حدیثی بخوانند. نه اینها مسایل شماره یک ما در این بخش نیست. آنچه از معلم برای ایفای نقش تربیتی انتظار می‌رود، مخاطب‌شناسی دانش‌آموزان است. یعنی معلم باید دانشآموز را بشناسد. تفاوت‌های فردی دانشآموز را بشناسد.
وی ادامه داد: در حوزه تربیت از اساتید یاد گرفتیم که انسان ظرفیت‌های باطنی دارد و یکسری ظرفیت‌های خارج از باطن است که در تعامل باهم هستند. برخی مادران محبت را اشتباه گرفتند و تا سنین بالایی تصور می‌کنند محبت به فرزند این است که همه کارها را برای فرزند خود انجام دهند. این نکته را هم معلم باید مورد توجه قرار دهد یعنی به اندازه‌ای ظرفیت‌های درسی را تنظیم کند که دانشآموز در جهت کشف مجهول، سعی و تلاش کند. تکاپو داشته باشد. ایفای نقش تربیتی معلم در اینجا باید تشبیه شود به آموزش دوچرخه‌سواری، یعنی بخشی از این مساله آموزش است اما بخشی از آن تلاش دانشآموز است.
پیشنمازی تصریح کرد: سهم عمده‌ای از فعالیت‌های آموزشی و درسی مربوط به خود دانشآموز است که باید تلاش کند. در نقش تربیتی معلم هم باید به این مساله توجه شود. یعنی به جای اینکه مساله را طرح کند باید مساله را به گونه ای طرح کند که دانشآموز با تلاش فردی و گروهی به صورت گروه‌های مباحثه‌ای مساله را حل کند. در دروسی که کارگاه‌های عملی ندارد، باید فرصت‌هایی ایجاد شود که دانشآموز به صورت عملی مفاهیم و آموزه‌ها را تجربه کند. ایفای نقش تربیتی معلم، همان فرصت‌هایی است که ما آموزش‌های نظری را متوقف می‌کنیم و به سراغ آن می‌رویم تا به صورت عملی هم تجربه کنیم.
وی با بیان اینکه تعلیم فقط انباشته‌سازی معلومات در ذهن متربی نیست، گفت: دانشآموز شبیه تنور است، خودش ظرفیت شعله‌ور شدن دارد و فقط به آتش زدن نیاز دارد. دانشآموز حوضی نیست که از حوض وجود معلم به دانشآموز منتقل شود. گیاه را نمی‌توان به زور رویاند. روش یک باغبان ماهر اینطور است که اقتضائات تبدیل شدن غنچه به گل را فراهم می‌کند تا این تحول برای غنچه ایجاد شود. ما در مورد فرزندانمان گاهی مواقع در اوایل انقلاب برای دیندار کردن آنها، شتاب‌زدگی داشتیم. حتی در بخش امور تربیتی عجله داشتیم و فکر می‌کردیم هر چه بیشتر اطلاعات دینی پمپاژ کنیم، زودتر دیندار می‌شوند در صورتی که خداوند ظرفیت‌های فطری را در وجود انسان قرار داده و ما به عنوان یک باغبان باید علف‌های هرز را کنار بزنیم و آسیب‌ها و آفت‌ها را کنار بزنیم تا هیچ غباری روی فطرت ننشیند و این مخلوق خدا، در همان ظرفیت‌های فطری شروع به روییدن کند.
پیشنمازی ادامه داد: بنابراین یکی از ظرفیت‌های ایفای نقش تربیتی معلم، تحول نگرش در نحوه ارائه درس و تبدیل دانشآموز از یک مصرف کننده محض دربرابر ارائه‌های گفتاری معلم به یک تلاشگر، فعال و پوینده است. این یک محور مهم در نحوه ایفای نقش تربیتی است که سند تحول هم به آن اشاره کرده است. در فصل اول در قسمت کلیات اشاره شده است که شکل‌گیری هویت دانش‌آموزان با تکیه بر هویت از مسیر معرفت، میل و گرایش، باور و اراده و سپس عمل و تکرار اتفاق می‌افتد و این یک رویکرد تربیتی است.
وی افزود: موضوع اشتهاآوری تحصیلی می‌تواند با روش‌های مختلف اتفاق بیفتد. گاهی با طرح سوال می‌توان در دانش‌آموزان اشتیاق و کنجکاوی ایجاد کرد و اینها اشاره به نقش تربیتی معلم دارد. در بند ۵ فصل چهارم سند تحول تاکید داریم که مدرسه دارای ظرفیت پذیرش تفاوت‌های فردی است. کشف و هدایت استعدادهای متوع فطری و پاسخگویی به نیازهای دانش‌آموزان در چارچوب‌هاست. بنابراین اگر قرار است تفاوت‌های فردی پذیرفته شود باید میدان و فرصت ایجاد شود. این مساله گاهی در یک سفر علمی، گاهی مواقع در اردو و فعالیت برون مدرسه‌ای ایجاد می‌شود و می‌توان در این فضاها استعدادها را کشف کرد.
پیشنمازی تصریح کرد: در بند ۹ فصل چهارم سند تحول، به برخورداری مدرسه از مربیان دارای شایستگی و فضایل اخلاقی با هویت یکپارچه توحیدی اشاره شده است. وقتی از مربیان توصیف می‌شود شامل معلمان هم می‌شود. مترادف به کار برده شده است و اینها مسئولیت مشترک دارند و نقششان می‌تواند هم‌افزایی داشته باشد. همچنین در هدف‌های کلان در بند ۸ فصل ۵ سند تحول، افق مهمی تعریف شده است که کسب موقعیت نخست تربیتی در منطقه و جهان اسلام. این افق چیزی نیست که فقط مربی تربیتی به تنهایی از عهده آن برآید بلکه عناصر در مدرسه نقش تربیتی دارند و می‌توانند انگیزه را ایجاد یا سلب کنند.
معاون پرورشی اسبق وزارت آموزش و پرورش ادامه داد: از جمله بخش‌هایی که در فصل ۷ سند تحول به آن اشاره شده است، تقویت شایستگی‌های اعتقادی، اخلاقی و حرفه‌ای مدیران و معلمان و تحکیم نقش الگویی آنان و فراهم آوردن ساز و کارهای اجرایی برای مشارکت فعال و موثر آنان در فعالیت‌های تربیتی و پرورشی در مدارس است. اینجا تصریح کرده است که شایستگی‌های اخلاقی معلمان باید تحکیم شود. حتی ساز و کاری باید ایجاد شود که در برنامه‌های تربیتی نیز معلم مشارکت فعال داشته باشد. اینکه معلم تصور کند که فقط کارش کتاب درسی است، این هدف و راهکار سند تحول را ناقص می‌گذارد.
وی خاطرنشان کرد: بارها از افراد سوال پرسیده شده است که کدام یک از معلم‌های خود را فراموش نکرده‌اند و اکثرا گفته‌اند معلمان دوره ابتدایی. دلیل آن، نقش تربیتی معلم در این دوره است که بیش از دبیرستان است و داد و ستد عاطفی بیشتری در بین معلمان و دانش‌آموزان برقرار است. معلمان هم در این دوره راحت‌تر به دانش‌آموزان مهر می‌ورزند که عنصر مهمی است. این جایگاه به تدریج در دوره متوسطه تنزل پیدا می‌کند که عللی دارد و باید بررسی شود. بخشی از آن به ایفای نقش تربیتی معلم باز می‌گردد. اگر معلم با این روش‌ها بتواند به نقطه مقبولیت برسد و قبل از اینکه درس را آغاز کند، باید ابتدا تلاش کند تا به نقطه مقبولیت برسد و سپس درس را آغاز کند که این روش، بر دانشآموز اثر تربیتی می‌گذارد.
پیشنمازی گفت: به مقبولیت رسیدن، راه‌های مختلفی دارد که مهمترین آن محبت است. رفتار صادقانه، خیرخواهی و برطرف کردن استرس از دیگر مولفه‌ها است اما محبت عمده‌ترین بستری است که معلم می‌تواند برای مقبولیت از آن استفاده کند. این مساله را وقتی مطرح می‌کنیم، فورا به ذهن برخی خطور می‌کند که ممکن است دانشآموز سوء استفاده کند اما اینطور نیست. اگر معلم مقبول واقع شد و دانشآموز او را پذیرفت این معلم حتی اگر نصیحت کلامی نداشته باشد، از طریق رفتار، سلوک و شخیصت با دانشآموز ارتباط برقرار گرفته و بر دانشآموز تاثیر دینی، اعتقادی و تربیتی می‌گذارد.
به گفته وی، راه ایفای نقش تربیتی معلم این است که معلم اول باید مخاطب‌شناسی کند بعد اعتماد سازی مخاطب را ایجاد کند و سپس کار تدریس را انجام دهد.
معاون پرورشی اسبق وزارت آموزش و پرورش خاطرنشان کرد: برخی از مربیان و معلمان سوال می‌کنند که تعداد دانش‌آموزان زیاد است و چگونه باید هم ظرفیت آموزش و هم ظرفیت امور تربیتی را انتقال بدهند. راهکاری در تربیت دینی وجود دارد که از تشریح فرایند تربیت رویش گیاه می توان استفاده کرد. درخت وقتی مواد غذایی را دریافت می‌کند، به‌طور مستقیم به همه برگ‌ها نمی‌رسد. اول تنه بعد شاخه‌های بزرگ و در نهایت برگ‌ها تغذیه می‌شوند.
وی اضافه کرد: برای دانش‌آموزان نیز، مربی و معلم باید بتوانند ارشدهای دانش‌آموزان، آنهایی که ظرفیت‌های کاریزمایی دارند و بین دانش‌آموزان مقبول هستند را کشف کنند. توصیه شده است مربی و معلم از این روش شروع کنند تا به همان نسبت تعداد بیشتری از دانش‌آموزان بهره‌مند شوند، منتها ارشدها نباید به صورت فرمایشی انتخاب شوند بلکه باید کشف شوند. این دانش‌آموزان در عمل واسطه فیض معلم و سایر دانش‌آموزان هستند و رهنمودها از طریق این ارشدها منتقل می‌شود. این راهبرد برای رفع دغدغه مربی و معلم در مدرسه توصیه شده است.
ارسال دیدگاه