مبانی فلسفی برنامه‌ریزی درسی آموزش الکترونیکی باید تدوین شود

محمد تقی مختاری در این جلسه گزارشی از روند برگزاری جلسات قبل، مصوبات و دستور جلسه‌ی امروز ارائه کرد. سپس حسن ملکی معاون وزیر و رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ضمن تشکر از زحمات اعضای جلسه در خصوص برنامه درسی الکترونیکی گفت: ما برای دستیابی به برنامه درسی الکترونیکی احتیاج به تدوین مبانی داریم. هنگامی که برنامه درسی پیش رو است باید بدانیم قرار است بر چه پایه‌هایی مبتنی و بر چه گزاره‌های توصیفی و تجویزی بنا شود. این برنامه درسی هویت بومی و ایرانی ما را نشان می‌دهد. هرچند ماهیت بحث به‌گونه‌ای است که شاید خیلی نتوان به عنوان علوم‌انسانی بنا و مبنا را دقیق‌تر مورد توجه قرارداد اما فناوری اطلاعات و ارتباطات با مبانی مسئله ارتباط دارد. ما درفلسفه تعلیم‌وتربیت خود نگاه خاصی به انسان و هستی و حتی نگاه متمایزی به ارزش‌شناسی و معرفت‌شناسی داریم. پس برنامه درسی الکترونیکی باید شناسنامه بومی داشته باشد.

در ادامه مهدی واحدی، حجت‌الاسلام علیرضا صادق‌زاده، دکتر اسکندری، دکتر احسان طوفانی‌نژاد و دکتر نورالهی نظرات خود را ارائه کردند.

واحدی نموداری از برنامه درسی یادگیری الکترونیکی ارائه کرد و به معرفی مبانی عناصر و زیرشاخه‌های آن که شامل عناصرعوامل انسانی، عنصر ابزار و رسانه، عنصر فضا(محیط) و عنصر زمان و همچنین عناصر طراحی، تدوین، اجرا و ارزشیابی به عنوان عناصر الگوی عملیاتی برنامه درسی پرداخت.

الگوی عملیاتی برنامه درسی الکترونیکی

ملکی ضمن تشکر از زحمات شایسته‌ی دکتر واحدی در خصوص الگوی عملیاتی برنامه درسی الکترونیکی افزود: ابتدا معلوم کنیم الگوی عملیاتی در برنامه درسی کدام الگو است؟ چه مختصاتی باید داشته باشد؟ چه دخالت‌های مکملی دراین کار به عمل آید تا ما به الگوی عملیاتی نزدیک شویم. ما در کشور خود باید در شرایط عادی به سمت برنامه درسی ترکیبی برویم اگر امکان آموزش حضوری نباشد آن موقع آموزش ترکیبی هم معنا و مفهوم پیدا نمی‌کند.

وی گفت: مرحله‌ای از این کار طراحی و به برنامه درسی و عناصر درسی توجه شد اما احساس می‌شود ما دراین کار به یک نسخه دوم یا فاز دومی نیاز داریم.

احسان طوفانی نژاد ضمن تشکر از دکتر واحدی و دکتر ملکی بابت زحمات چندین ماهه جهت طرح برنامه درسی الکترونیکی که یک الگوی کاربری است گفت: وقتی برای دریافت این الگو به ما مراجعه می‌شد به دلیل اینکه تحت لیسانس خود سازمان بود مراجعین را به سازمان ارجاع می‌دادیم بعد متوجه شدیم که فایل pdf این الگو در اینترنت به راحتی قابل دسترس است از جهتی خوشحال شدیم که زکات این الگو نشر پیدا کرده و از جهتی جای تعجب داشت که نتیجه بررسی الگو به کجا انجامیده است که به راحتی در یک وبلاگ قابل دسترسی است.

حجت الاسلام علیرضا صادق زاده گفت: تعریفی که از الگو گفته شد خیلی مهم است منظور الگوی ما در آموزش و پرورش وجه تمایزش با الگوهای آموزش الکترونیکی درفضای آموزش عالی چیست؟ مخاطب به جای اینکه دانشجو باشد دانش‌آموز است و معلم در زمان تدریس توانایی لازم یک استاد دانشگاه را ندارد. ما باید این را به عنوان واقعیت بپذیریم مخصوصاً که گفته نشده این الگو برای کدام دوره است ابتدایی یا متوسطه؟ این الگو، الگوی عامی است پس وجه مشترک و وجه تمایز این الگو با الگوهای طراحی شده در آموزش عالی چگونه است؟ در اصل منظور از الگو در فضای آموزش عالی چیست و چون ماهیت این کار فناورانه است و شما به طور مستقیم آموزش نمی‌دهید بنابراین کار پیچیده است. پس باید امداد شود به سایر گروه‌های درسی و رشته‌هایی که کار می‌کنند که چگونه از آنها استفاده کنند.

وی با توجه به اینکه این جلسه با این ترکیب جامع و کامل است بیان کرد: ما در بحث مبانی نظری 9 اصل را مطرح کردیم که از مبانی فلسفی مستقیم به برنامه درسی رفتند که این قضیه جای بحث دارد. زمانی که فلسفه تربیت مدرسه‌ای شود مبانی فناوری و یادگیری از فیلتر مبانی فلسفی باید گذر کند و سطح آنها با هم متفاوت است زیرا کانون اصلی توجه ما تعیین بخش برنامه درسی الکترونیکی است.

زهرا نورالهی گفت: محتوا، اهداف، ارزشیابی که تکمیل کننده مطالب برنامه درسی الکترونیکی است بسیار مهم است. قالب‌های محتوا تفاوت صددرصدی با تدریس مجازی و حضوری دارد. قطعاً در بحث اهداف ما یکسری اشتراکات برنامه درسی حضوری با مجازی داریم که مطمئناً مجازی اهمیت بیشتری دارد و ارائه محتوا و شیوه تدریس در مجازی متفاوت است. این سه بخش در فضای تدریس مجازی و خصوصی مهم است. در بحث ارزشیابی قطعاً ارزشیابی تکمیلی بهتر است. ما در بحث تئوری یادگیری باید از حفظیات عبور کنیم و دانش‌آموزان را به خلاقیت و نوآوری سوق دهیم.

وی افزود: در بحث منابع انسانی که پشتیبان فنی و آموزشی هست، همان‌طور که از مطالعات دو سال اخیر در کشورهای مختلف به‌عمل آمد کشورهایی که معلم و مدرس یک پشتیبان فنی و آموزشی دارند قطعاً موفق‌تر خواهند بود. به نظر من مخاطب این ارائه آموزش ابتدایی، متوسطه اول و دوم و به طور کل دوره آموزشی عمومی هستند.

در پایان جلسه ملکی در خصوص پیش رو داشتن چهار مرحله برای تهیه برنامه درسی عنوان کرد: این چهار مرحله باید رنگ و بوی مجازی به خود بگیرد درست است که برنامه درسی الکترونیکی با معمولی وجه اشتراک زیادی دارد اما باید وجه افتراق را هم غنی‌سازی کرد. در اینجا سؤالی مطرح است که مبانی برنامه‌ریزی درسی الکترونیکی چه ابعادی باید داشته باشد تا مبانی کامل شود؟ ما باید در کنار مبانی فلسفی، مبانی روانشناختی یا همان نظریه‌های یادگیری و مبانی اجتماعی و یا حتی مبانی پداگوژیکی یا مبانی مربوط به علم تعلیم‌وتربیت نیز داشته باشیم.

وی درخصوص اینکه مبانی فلسفه مبنای مبناهاست خاطرنشان کرد: جزو تاکیدات بنده است که این مبانی فلسفی صدرنشین مبناها باشد. چرا که سؤالاتی که در مبانی فلسفی پاسخ داده می‌شود، سؤالات ریشه‌ای است در واقع پاسخ گذرنامه و ورود به سایر مبناها از دلالت‌های مبانی فلسفی اخذ می‌شود. نکته دیگر در بحث مبانی، بحث توصیف در این الگو است.

رئیس سازمان پژوهش و آموزش و برنامه‌ریزی آموزشی درباره اینکه نکته مهمتر این الگو طراحی است نه الگوی تدوین گفت: درست است که ما به الگوی تدوین نیاز داریم اما الگوی طراحی کار ارزشمندی است که ما را در تدوین به عناصر درسی می‌رساند. اما مهمترین مطلب این است که الگوی تدوین برنامه درسی به چه معناست؟