سوالاتی که نباید از دیگران بپرسید

یکی از نابه‌هنجاری‌های رفتاری که روان‌شناسان نیز نسبت به آن هشدار می‌دهند، پرسیدن "سوالات ممنوعه" از دیگران است.

سوالات ممنوعه پرسش‌هایی هستند که دارای این چند ویژگی‌اند:

۱ - اساساً ربطی به سوال‌کننده و منافع او ندارند.
۲ - مشکلی را حل نمی‌کنند.
۳ - احتمالاً باعث ناراحتی فرد سوال‌شونده می‌شوند.

اینکه چه سوالاتی ممنوعه‌اند، از فرهنگ یا خرده فرهنگی به فرهنگ یا خرده فرهنگ دیگر متفاوت است ولی می‌توان برخی از آن‌ها را که عمومیت بیشتری دارند می‌توانیم مرور کنیم:

چقدر اضافه وزن داری! چرا خودت را لاغر نمی‌کنی؟
درآمدت چقدر است؟ چگونه خرج می‌کنی؟
چرا تا به حال ازدواج نکرده‌ای؟/ علت جدایی از همسرت چه بوده است؟
چرا دائما در حال تفریح و مسافرت هستی؟
چرا بچه‌دار نمی‌شوی؟ کی می‌خواهی بچه‌دار شوی؟
چرا دکوراسیون خانه‌ات این‌طوری است؟
برای تعویض ماشین‌ات از کجا پول آورده‌ای؟
چرا از همسرت جدا نمی‌شوی؟ رابطه‌ات با خانواده وی چگونه است؟

واکنش برخی مردم به این سوالات، تعریف سناریوهای ساختگی برای رهایی از دست فرد سوال‌کننده است. این در حالی است که همین سناریوهای غیر منطقی زمینه را برای ادامه گفت‌وگو و سوالات بی‌ربط بعدی فراهم می‌سازند. از طرف دیگر اگر فرد سوال‌کننده حافظه‌ای قوی نیز داشته باشد، در آینده دچار مشکل خواهید شد و باید تمام پاسخ‌های دروغین را به حافظه بلندمدت خود انتقال دهید!

تاکنون مطالعات محدودی درباره روان شناسی "فضولی" انجام شده است. یکی از معدود پژوهش‌های انجام شده در این باره سال ۲۰۰۷ در مجله سیر تکاملی و رفتار انسان به چاپ رسید که رویکردهای مرتبط با احساس فضولی را بررسی کرده است.

این مطالعه توسط دو روانشناس دانشگاه بریتیش کلمبیا به نام‌های Jason Faulkner و Mark Schaller انجام شد. آنها به این نتیجه رسیدند که فضولی و دخالت افراد نزدیک (برای مثال اعضای خانواده که به صورت ژنتیکی با آن‌ها پیوند داریم)،نه تنها عجیب نیست بلکه طبیعی هم هست زیرا سرنوشت افراد نزدیک، به یکدیگر گره خورده است؛ اما این موضوع بدین معنا نیست که افراد نزدیک مانند اعضای خانواده مجوز طرح سوال‌های عجیب و غریب و آزاردهنده را در اختیار دارند.

چرا مردم سؤال‌های خصوصی و آزار‌دهنده می‌پرسند؟

به عقیده بسیاری از روانشناسان، ۶ علت اصلی برای این موضوع وجود دارد:

- ناآگاهی از پیامدهای اینگونه سؤالات و غیرمحترمانه بودن این پرسش‌ها

- روحیه سرکشی در فرد سوال‌کننده

- تمایل برای آزار دیگران از طریق سؤال

- تجربه ناخوشایند از قرارگیری در وضعیتی مشابه (بدین معنا که فرد پرسشگر پیش از این خود توسط سوالات خصوصی و غیر محترمانه شخصی دیگر مورد حمله قرار گرفته است و اکنون قصد دارد که عصبانیتش را به همین صورت و با هدف‌گیری شما تخلیه کند. روانکاوان این حالت را "تطبیق با مهاجم" می‌نامند. شخص مورد نظر به جای آن که تجربه منفی خود را به یاد بیاورد و از تکرار چنین رفتاری بپرهیزد، ویژگی‌های فرد مهاجم را عینا توسعه خواهد داد تا از این طریق احساس قدرت کند.)

- تمایل برای کمک به فرد سوال‌شونده

- تمایل شخص برای برقراری ارتباط با سوالات غیرمرتبط

چگونه باید با پرسشگران که در زندگی شخصی ما کنحکاوی می‌کنند، برخورد کرد؟

۱. محدودسازی یکی از اصلی‌ترین تاکتیک‌های افراد به اصطلاح "فضول" به شمار می‌رود. اگر در این چنین شرایطی گرفتار شدید، روش‌های متفاوتی برای فرار اضطراری وجود خواهد داشت. از جمله کاربردی ترین آن‌ها می‌توان به مشغول کردن خودتان با تلفن همراه، کتاب‌خوانی و یا حتی بازی اشاره کرد. به طور خلاصه باید توجه خود را به فعالیت‌های دیگری معطوف کنید تا از شر پرسش‌های غیر منطقی خلاص شوید.

۲. اگر پاسخ می‌دهید، حقیقت را بگویید: همانطور که پیش‌تر نیز گفته شد، زمانی که شروع به ارائه سناریوهای ساختگی می‌کنید به طور ناخودآگاه به استمرار پرسش‌های آزار‌دهنده کمک خواهید کرد. منظور از گفتن حقیقت توضیح تمام جزئیات نخواهد بود، تنها یک واقعیت ساده از کلیت موضوع را انتقال دهید. البته باید به اطلاعاتی که در اختیار فرد مقابل قرار می‌دهید، بسیار دقت کنید و هر موضوعی را مطرح نکنید.

۳. پاسخ‌های کلی دهید؛ مثلاً در پاسخ به این سوال که درامدت چقدر است می‌توان گفت: خدا را شکر! درآمدی دارم.
این پاسخ‌های سر به هوا نشان می‌دهد که شما تمایلی به توضیح ندارید.

۴. صراحتاً اعلام کنید که تمایل ندارید در این باره حرف بزنید. اصلاً خجالت نکشید. اگر قرار است کسی خجالت بکشد، کسی که در حال فضولی و آزردن شماست باید خجالت بکشد.

اولویت بندی افراد پرسشگر

همواره این اصل را در خاطر داشته باشید که باید اقدام به اولویت‌بندی افراد پرسشگر کنید. برای مثال والدین حتی در صورتی که سوالات شخصی مطرح کنند، باز هم قابل حذف شدن از زندگی شما نیستند. اولویت بعدی نیز همسر و سپس دوستان صمیمی هستند. بهتر است با این افراد همراه با مراعات بیشتری برخورد کرده و مرزهای خود را مشخص کنید.