نشست تخصصی طراحی دوره تحصیلی فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش برگزار شد
تهران (پانا) - نشست تخصصی طراحی دوره تحصیلی فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش با حضور رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی و تعدادی از همکاران دفتر تألیف کتاب‌های فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، در ابتدای جلسه حسن ملکی ضمن ابراز تشکر و قدردانی از اقدامات انجام شده در دفتر تألیف فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش گفت: مسئله‌ی اصلی در این جلسه، بررسی سند دوره‌ی دوم متوسطه‌ی تحصیلی در دفتر فنی‌وحرفه‌ای و پاسخگویی به سؤالاتی است که در این راستا ایجاد شده است لذا لازم است که بر محوریت این سؤالات به ابهامات پاسخ داده شود. در این راستا ضروری است که به هندسه‌ی دقیق، سند تولیدی دست پیدا کنیم تا یک موضع واحد را در این مسیر دنبال کنیم.
وی افزود: سؤال اول من این است که تفاوت‌های اساسی این سند با اوضاع فعلی دو شاخه‌ی فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش در چیست؟ سؤال دوم نیز این است که دو شاخه‌ی فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش چه وجه تمایزی با یکدیگر دارند که آنها را می‌توان در دو شاخه قرار داد؟ در این راستا، مایلم وجه تمایز را در مسئله‌ی آمادگی شغلی بدانم زیرا هر دو این شاخه‌ها با شغل یا خوشه‌ای از مشاغل مرتبط هستند.
ضرورت مشخص کردن تمایزهای دو شاخه‌ی فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تصریح کرد: دو شاخه شدن این عرصه به معنای تفاوت‌هایی است که وجود دارد لذا ما باید به این سؤال پاسخ دهیم که اساساً در پایان دیپلم هر کدام از این شاخه‌ها، هنرجویان قرار است که چه مهارت یا مهارت‌هایی را برای زندگی به‌دست آورند؟ نکته‌ی دیگر این است، انعکاس عملیاتی رویکرد کل‌نگر که در این سند مطرح شده، در اجزا و مؤلفه‌های برنامه‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش کدامند؟
ملکی ادامه داد: چه نسبتی بین این سند با اسناد بالادستی و رویکرد فطرت‌گرایی توحیدی برقرار شده است؟ بدیهی است که ما نمی‌توانیم بگوییم که نباید ارتباطی برقرار شود زیرا همه‌ی ما زیر این چتر زندگی می‌کنیم. نکته‌ی دیگر این است که نیروی انسانی و کارآمد، متناسب با نیازهای بازار کار، فعلی و آتی که در اهداف آورده شده، آیا واقعاً قابل تحقق است؟ منظور من نیروی انسانی کارآمد و ماهر، متناسب با نیازهای بازار کار است.
وی تصریح کرد: در ادامه می‌خواهم بدانم که ابعاد بومی رشته‌ها و دروس دو شاخه، چگونه پیش‌بینی شده است و با چه روشی مد نظر قرار گرفته شده؟ زیرا بُعد بومی طبیعتاً باید در این جهت‌گیری وجود داشته باشد. نکته‌ی دیگر مربوط به واژه‌ی اَبَر حرفه و شغل است که در سند به‌کار برده شده، لذا لازم است که بدانیم این عنوان دارای چه مبنای علمی یا پژوهشی است؟ بدیهی است که گفتگوی امروز، در راستای رسیدن به شکل ایده‌آل است لذا بدیهی است که گفت‌وگو در این راستا را ضروری می‌دانم.
افشار بهمنی، مدیرکل دفتر تألیف کتاب‌های فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش، از نگرش علمی و پژوهشی رئیس سازمان به این سند، تشکر کرد و گفت: هر کدام از سؤالات مطرح شده توسط شما، در کارگروه‌های مشخص شده، ساعت‌ها مورد مباحثه قرار گرفته تا فضای ذهنی این کار و مطالعه به نوعی منسجم شود. در جلسات و پژوهش‌هایی که انجام شده همه‌ی ما در نهایت این نتیجه به دست آمده که اساسا این دو بخش به سند نیاز خاصی ندارند، و باید در اجرا استانداردها مد نظر قرار گیرد که مورد قبول ما قرار نگرفت چرا که اختلاف نظرهایی وجود داشت.
وی افزود: در بحث فطرت‌گرایی نیز، نگاه ما به سند ۱۲ ساله است و هر دو شاخه را دارای اهداف مشترک می‌دانیم. مسأله اینجاست که در فنی‌وحرفه‌ای برخی از رشته‌ها به‌دلیل نیازسنجی و عدم وجود بازار کار باید از تعاریف حذف شود اما متأسفانه به‌دلیل مصوبات آموزش و پرورش، این رشته‌ها همچنان در دست اجراست لذا ما نیازمند یک نگاه کل‌نگر در این عرصه و تغییرات در سطح کلان هستیم. ما معتقدیم که اهداف این دو شاخه یکی است و باید این دو به سمت یکی شدن بروند اما دلیل اینکه در سند پیش رو و در اجرا، دو شاخه یکی نشده‌اند، موانع قانونی متعددی وجود دارد. به‌نظر میرسد که باید اجرای سند برنامه‌ی درسی ملی را با رویکرد متحولی هر دو شاخه، مد نظر قرار دهیم.
ملکی نیز گفت: چنانچه منطق ما و تحلیل‌ها بر مبنای یکی شدن این دو شاخه شده است، ما باید در این راستا گام برداریم زیرا مبنای کار ما پژوهش و اصول علمی است لذا اگر این احساس ایجاد شده است، باید به‌صورت یکپارچه دنبال آن باشیم. ضروری است که با استدلال و جرأت وارد این عرصه شویم تا بتوانیم کار را به شکل اصولی پیش ببریم.
اشتراک غیرقابل انکار دو رشته فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش
حسن عبدالله‌زاده، معاون مدیرکل دفتر فنی‌وحرفه ای و کاردانش نیز بیان کرد: اگر به برنامه‌ی درسی ملی نگاه کنیم متوجه می‌شویم که کاملاً نگاه در آن، برمبنای یکی شدن است اما متأسفانه عواملی باعث شد که شکل کنونی ایجاد شود و دست‌های ما به لحاظ قانونی بسته باشد. بدیهی است که اسناد دارای سطح و جایگاه هستند و در این راستا برنامه‌ی درسی ملی تصویب شورای عالی ملی و یک سند درونی است اما این سند نیز باید براساس اسناد بالادستی قرار گیرد باشد لذا اگر قانونی تدوین می‌شود باید این سند، خود را با آن تطبیق دهد اما متأسفانه این‌چنین نیست. همان‌طور که می‌دانید، ما قانونی به نام قانون فنی‌وحرفه ای و مهارتی داریم که همه‌ی نظام‌های آموزشی را مکلف به این کرده که بر مبنای آن عمل کنند و از آنجایی‌که این قانون ابلاغ شده، خدشه‌ناپذیر است لذا برنامه‌ی درسی ملی باید بر مبنای آن اصلاح شود اما متأسفانه این‌چنین نیست.
وی افزود: رشته‌های کاردانش در سند برنامه‌ی درسی ملی این‌گونه تعریف شده که باید نیازهای مقطعی ارگان‌ها و سازمان‌ها را برطرف کند. به‌عنوان مثال، زمانی‌که یک بنگاه اقتصادی نیاز به تعدادی نیروی کار دارد، باید به آموزش و پرورش درخواست دهد و سپس این رشته باید ایجاد شود تا تعداد مشخصی افراد متخصص را برای آن بنگاه تربیت کند. در واقع پس از برطرف شدن نیازهای آن بنگاه، این رشته جمع‌آوری خواهد شد اما فنی‌وحرفه‌ای بر اساس کارآفرینی شکل می‌گیرد، به این معنا که وقتی فرد دیپلم دریافت می‌کند، باید به گونه‌ای پیش برود که به‌دنبال ایجاد کارگاه‌های کوچک و کار مستقل باشد لذا به‌صورت کلی دو شاخه‌ی فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش تفاوت چندانی ندارند و مهارت در هر دو شاخه، عملاً یکی است لذا در سند پیش رو تفاوت دو شاخه که عملاً معتقدیم یک شاخه با دو شیوه‌ی اجراست، ذکر شده است.
عباس بیات، رئیس گروه کاردانش، نیز در این جلسه بیان کرد: در دوره‌ی متوسطه‌ی دوم ما، تناقضاتی را شاهد هستیم زیرا در مبانی نظری به‌دنبال تخصص‌گرایی نرم هستیم که کاملاً منظور از آن مشخص نیست و جای پاسخ دادن به این سؤالات در سند ملی نیز خالی است. در این راستا نیاز است که ابتدا تغییرات را در اسناد کلان کشوری، دنبال کنیم.
وی افزود: طبیعتاً وقتی به سمت دایره‌ی اسناد می‌رویم با تناقضات روبه‌رو خواهیم شد. مهم‌ترین چالش ما، عدم تایید دوره‌ی دوم متوسطه است و وضعیت کلان هدایت تحصیلی در این بخش هنوز مشخص نیست. در این راستا به‌نظر میرسد که برای تغییر رشته‌ها و شرایط کنونی نیز باید به شورای عالی مراجعه کنیم.
عبدالله اسدی، مشاور رئیس سازمان اظهار کرد: در این مسأله که باید از ابتدا شناخت و هدایت استعدادها مد نظر قرار گیرد، شکی نیست، اما اینکه چه کسی سند را مصوب می‌کند، مسأله اصلی است لذا مشکل ما تعارض اسنادی است که هر کدام یک مرجع قانونی مشخص دارند. در واقع، ساز و کار کشور در تعارض قوانین مصوب شوراهای عالی، این‌گونه است که باید سال‌ها به‌دنبال آن حرکت کرد و پیگیری انجام شود تا شاید بتوان به نتیجه‌ی مطلوب رسید.
وی افزود: یک اتاق عملیاتی باید در این راستا ایجاد شود تا بتوانیم مشکل را حل کنیم و در این راستا باید نگاه عملیات رسانه‌ای را نیز دنبال کنیم. در این راستا قطعا پیگیری جدی حقوقی راهگشای اصلی است تا کار را بتوانیم در مجلس و شورای عالی دنبال کنیم.
عابدین آریان‌پور، رئیس گروه کشاورزی نیز گفت: بدیهی است که اختلاف نظر یک امر طبیعی است لذا بدیهی است که گفتمان مشترک، یک نیاز جدی به‌شمار می‌رود لذا امیدوارم که موضوع را از کل به جز پیش ببریم. در این راستا نیازمند یک کار کارشناسی، تحقیق و پژوهش برای بودن یا نبودن هر کدام از این شاخه‌ها هستیم.
وی افزود: به‌نظر میرسد که کاردانش تنها پل مشخص برای تعیین متخصصان سازمان‌هاست البته من نیز به اجرای این دوره نقد دارم و معتقدم که عملاً کاردانش، چیزی به دانش‌آموز نمی‌دهد و اعتماد به نفس را نیز از او می‌گیرد. مسئله اینجاست که ما در نظام فعلی هیچ چارچوبی برای ایجاد رشته در کاردانش نداریم و ما به‌عنوان یک کارشناس، نمی‌توانیم بر مبنای شاخصه‌ی خاصی حرکت کنیم و عموماً سلیقه‌ای عمل می‌شود که عملاً مسئولیت آن با ماست لذا باید زودتر از اینها سند کنونی آماده می‌شد. سازمان پژوهش باید قاطعانه تصمیم بگیرد که چه چیزی به صلاح آموزش کشور است و نباید در این مسیر، تصمیم گیری‌ها خارج از چارچوب جهت‌گیری‌های سیاسی باشد. گاهی ممکن است در برنامه‌ریزی درسی، یک رشته‌ی فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش دروس مشترکی داشته باشند و عملاً تفاوت چندانی در این بخش‌ها وجود ندارد.
پرستو آریا نژاد نیز تشکیل این جلسه را مثبت خواند و گفت: به‌نظر میرسد که در سال‌های اخیر علی‌رغم تلاش‌های انجام شده، اهداف محقق نمی‌شود. من به‌عنوان کارشناس معتقدم که فعالیت دو شاخه‌ی موازی در این عرصه چندان مثبت نیست و نمی‌توان با این شرایط به تغییر روند اجرا خوش‌بین باشیم لذا اگر بتوانیم که هم‌صدا شویم و یک شاخه‌ی مشترک در این بستر ایجاد کنیم و بهترین رشته‌ها را در قسمت مهارتی دنبال کنیم، بسیار مثبت و موفقیت‌آمیز است.
وی افزود: در بدو امر اساساً باید شاخص اصلی شکل‌گیری شاخه‌ها را بررسی کنیم و شاخه‌هایی که ریشه‌ی مشترک دارند را باید در این مسیر شناسایی کنیم. به‌عنوان مثال در حوزه‌ی معماری، رشته‌هایی با عنوان‌های مشابه داریم و آمار دانش‌آموزی بالایی نیز در آن وجود دارد و بر اساس استانداردهای وزارت کار و بدون به‌روز رسانی دنبال می‌شوند لذا شاید لازم باشد که به سمت تک شاخه‌ای شدن حرکت کنیم.
افشار بهمنی نیز بیان کرد: ماهیت تحول را، ما به آن اذعان داریم و معتقدیم که اجرای فعلی این دو شاخه متناسب نیست اما در این راستا باید دو مسئله را مد نظر قرار دهیم. نکته‌ی اول این است که با توجه به اهداف مشترک دو شاخه‌ی فنی‌وحرفه‌ای را، چگونه می‌توانیم به یک شاخه تبدیل کنیم. در این راستا لازم است که یک سؤال مبنایی را در قالب یک پیشنهاد مطالعاتی عمیق به شورای عالی ارسال کنیم و در این راستا برای اصلاح برنامه‌ی درسی ملی درخواست کنیم. ما در ادامه به مطالعاتی خواهیم پرداخت و وارد پله‌ی دوم نیز خواهیم شد زیرا سند برنامه‌ی ملی با قانون نظام جامع تعارض دارد.
وی ادامه داد: وضع فعلی با توجه به اینکه سال ۹۵ بنا بود به حل کردن آن کمک کنیم، باعث شد ۵ سال آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای پیش برود اما کاردانش معطل بماند و بخش‌های دیگر حکم‌هایی را برای ایجاد رشته‌ها صادر می‌کرد. اغلب موارد مطرح می‌شد که رشته‌ی پیشنهادی دارای شاخص‌های مد نظر نیست اما متأسفانه اغلب شاخصه‌ها مورد تایید قرار نمی‌گرفت.
محسن کیا لاشکی، رئیس گروه علوم پایه و فناوری نیز در ادامه‌ی جلسه، اظهار کرد: فرق دفتر فنی‌وحرفه‌ای با تعلیم و تربیت نظری در این است که در شاخه‌ی نظری یک دانش داریم که آن را بر روی یک دیسیپلین قرار می‌دهیم و دانش‌آموز را از نقطه A به B طی ۱۲ سال برسانیم اما در فنی‌و حرفه‌ای ما باید از بازار کار نیازها را احصاء کنیم. علاوه بر این اسناد به‌زودی چارچوب صلاحیت حرفه‌ای کشور نیز منتشر خواهد شد و یک نوع معادل‌سازی و هم‌ترازی با سایر نقاط دنیا است و باید خود را در یک نظام هماهنگ جهانی ببینیم.
وی افزود: آنچه که ما انجام دادیم، این است که بر مبنای طبقه‌بندی شغلی، در سطح دنیاست. هر شغلی یک تعداد کار به‌عنوان زیرمجموعه در این راستا دارد، هر کاری نیز یک سری وظیفه را به‌دنبال دارد لذا این تقسیم‌بندی را ما برای احصای نظرات و بازار کار انجام می‌دهیم البته بدیهی است که در این راستا به بومی‌سازی نیز توجه ویژه داریم.
رضوانفر نیز در ادامه‌ی جلسه بیان کرد: سند پیش رو هم در جلسات محدود و هم در جلسات گسترده‌تر حضور پیدا کرد البته بدیهی است که ممکن است، هنوز ابهاماتی وجود داشته باشد لذا فضا هنوز برای حضور و بحث و گفت‌وگو باز است.
او افزود: ضروری است که یک فراتحلیلی از پژوهش‌هایی که در ارتباط با کاردانش داشته‌ایم انجام دهیم تا بتوانیم به یک جمع‌بندی درست دست پیدا کنیم.
سند دفتر فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش در دست ویرایش قرار گرفت
حسن ملکی در بخش پایانی این جلسه به جمع‌بندی مباحث مطرح شده پرداخت و گفت: صحبت‌های مطرح شده، بسیار خوب و روشنگر بود و نشان از تلاش و همکاری بی دریغ دوستان داشت لذا در بدو امر باید به سند تدوین شده، توجه داشته باشیم زیرا نقاط مثبت بسیاری در این کار دیده می‌شود.
وی افزود: در گام نخست، لازم می‌دانم که این سند با توجه به چند ملاحظه اصلاح شود. نکته‌ی نخست این است که در بخش کاردانش، رویکرد تقاضا محوری را مد نظر قرار دهیم زیرا باید این بخش بر اساس درخواست سازمان‌ها و ارگان‌ها شکل گیرد زیرا عرضه‌محوری باعث شکل گرفتن نسخه‌ی نامناسبی از این بخش می‌شود.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تصریح کرد: در این مسیر باید یک فراتحلیل داشته باشیم و از تحقیقاتی که در عرصه‌ی کاردانش انجام شده، استفاده کنیم تا از نتیجه‌ی آن در اصلاح سند پیش رو استفاده کنیم. بحث رویکرد آموزش عمومی در فنی‌وحرفه‌ای، باید مجدداً بازبینی شود و این امر را از دوره‌ی ابتدایی مد نظر قرار دهیم لذا لازم است که در برنامه‌ی درسی از ابتدا، فضایی را برای آموزش مهارت و شایستگی‌های مشترکی که می‌توان برای این عرصه تعریف کرد، مد نظر داشته باشیم. این آموزش‌ها می‌تواند به‌عنوان زیربنا برای شایستگی‌ها تلقی شود لذا باید این بخش را در دل برنامه‌های درسی بگنجانیم زیرا در نتیجه‌ی چنین برخوردی دانش‌آموز نسبت به فنی‌وحرفه‌ای فهمی بنیادین به‌دست می‌آورد و انتخاب این شاخه‌ها را آگاهانه و به‌درستی انجام می‌دهد.
دکتر ملکی ادامه داد: کار و فناوری که در برنامه‌ی درسی ملی پیش‌بینی شده و یکی از نقاط قوت به‌شمار می‌رود. یکی از اصلاحات این سند نیز همین بحث است لذا در بازبینی این سند، نیاز به‌نوعی همبستگی وجود دارد. در این مسیر دو شاخه‌ی فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش، به‌دلیل اشتراک اهداف، باید در بخش‌هایی تمایز داشته باشد و این تمایز می‌تواند در رویکرد، اجرا باشد.
وی خاطر نشان کرد: پیشنهاد می‌کنم، ما یک ماده‌ی واحده‌ای را آماده کنیم و سپس آن را به شورای عالی آموزش و پرورش ارسال کرده و تقاضا کنیم که مورد بررسی قرار گیرد. در این راستا باید ماده‌ی واحده به نوعی تنظیم شود که پس از تصویب بتوانیم یک بازنگری اساسی در برنامه‌ی درسی ملی، از منظر فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش داشته باشیم. در این راستا ما باید یک شاخه‌ی فنی‌وحرفه‌ای و مهارتی تعریف کنیم البته باید توجه داشته باشیم که بُعد مهارتی به شکل واقعی آن محقق شود.
ارسال دیدگاه