آموزش هوشمند پساکرونا نیازمند سناریوی دقیق معلمان است

به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، در ابتدای این جلسه، حسن ملکی، معاون وزیر و ریاست سازمان بر لزوم توجه به برنامه درسی ترکیبی و پساکرونا تاکید کرد و گفت: شورای عالی و معاونت‌های آموزش و پرورش، باید در ابعاد اجرایی این برنامه حضور داشته باشند تا بدانیم که دقیقا ضروری است که چه اقداماتی را انجام دهیم و این برنامه بتواند با موفقیت به اقتضائاتی که برای آن تعریف کرده‌ایم دست پیدا کند.

وی افزود: محدودیتی که در این عرصه وجود دارد، مربوط به زمانبندی کار است زیرا این برنامه به استان‌ها ابلاغ شده اما هنوز به شکل شایسته و درست، به معلمان و مدارس معرفی، و در گام بعد مأنوس نشده است لذا ما در سازمان برای اینکه بتوانیم بخشی از اشاعه این برنامه درسی را انجام دهیم، جلسات متعددی را برگزار کردیم که بر اساس آن یک الگوی اشاعه طراحی شد و در دست انجام قرار گرفت.

الگوی اشاعه نیازمند تفهیم، تعلیم و تحکیم است

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تصریح کرد: ضروری است که معاونت‌های آموزشی به صورت جدی وارد عرصه شوند زیرا در غیر اینصورت امکان رشد وجود نخواهد داشت. با توجه به اینکه برای ما، حلقه ارتباطی مشخصی در استان‌ها وجود ندارد، ما نیاز داریم که الگو و زمینه‌های اجرا را توسط معاونت‌های آموزشی و اجزای آن به اجرا برسانیم.

ملکی خاطر نشان کرد: ضروری است که در این جلسه به برنامه درسی ترکیبی در عرصه اجرا بیاندیشیم و بدانیم که نیازمند کدام زمینه‌ها و شرایط مناسب هستیم که اگر آنها را فراهم کنیم و به کار ببریم، این برنامه موفق خواهد شد؟ نکته دیگر این است که در این زمینه سریعترین اقدامات چه می تواند باشد؟

وی از تغییر ذائقه مخاطبان آموزشی خبر داد و گفت: در برنامه درسی ترکیبی و پساکرونا، تلاش ما این است که اندکی از کتاب محوری فاصله بگیریم و برنامه درسی را مورد توجه قرار دهیم البته این اقدام جزوء گام‌های اولیه است لذا نیاز به تلاش بیشتر داریم.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ادامه داد: پساکرونا، موضوع دیگری است که باید در ایام آتی به آن توجه کنیم زیرا اوضاع کرونا، ذائقه یادگیرنده، والدین و معلمان را تغییر داده، به نحوی که گروه دانش آموزان، معلمان و ... امروز مطالبه گر هستند و فهم دیگری در این مسیر به دست آمده است لذا ضروری است به این امر توجه کنیم.

وی تصریح کرد: در واقع مخاطب ما، امروز دریافته که علاوه بر معلم وکتاب، می‌تواند از منابع مختلف دانش، اطلاعات متعددی را به دست آورد و آموزش ببیند تا جایی که گاهی این امر احساس می‌شود که نیاز چندانی به معلم ندارند؛ بر همین مبنا ما باید این تغییر ذائقه را مد نظر قرار دهیم.

ملکی تاکید کرد: در این مسیر، سوال اصلی این است که ما در برنامه درسی تنظیم شده، باید چه مداخلاتی داشته باشیم که ظرفیت این بخش را برای پساکرونا آماده کنیم و به اقتضائات اجرایی آن نیز بیاندیشیم. از نظر من اقتضائات این بخش، شامل تفهیم، تعلیم و تحکیم برنامه است.

وی ادامه داد: معتقدیم که در بدو امر برنامه درسی باید فهمانده شود و سپس راجع به این برنامه تعلیمات لازم به معلمان و مجریان و مدیران داده شود و سوم از طریق پیش بینی و تهیه لوازم سخت افزاری و نرم افزاری برنامه، به تحکیم دست پیدا کنیم.

معلمان و مجریان نیازمند یک صدای راهبر و راهنما هستند

محمود امانی طهرانی، دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش، نیز در ادامه این جلسه گفت: مساله یادگیری برای ما نخستین موضوع به شمار می‌رود و این گفتمان نشانه یک رشد بسیار بالاست که جای تشکر و تقدیر دارد. اهمیت جلسه کنونی این است که بتواند باعث یک هم صدایی در قبال مساله یادگیری شود زیرا امروز معلمین یک نوع نظم خود یافته در دوره کرونا پیدا کرده‌اند لذا با شروع دوره بعدی سوالات متعددی ایجاد می‌شود و مباحثی مانند اینکه فضای ترکیبی چگونه خواهد بود؟ تکالیف چیست؟ برخورد با دانش آموزان چگونه است؟ و ... دارند، مطرح می‌شود. بر همین مبنا انتظار می رود که این گروه از جانب بدنه آموزش و پرورش یک صدای راهبر و راهنما دریافت کنند و شأن این جلسه نیز، پاسخگویی به این سوالات است لذا الگوی برنامه غیر درسی نیز گامی در این راستا به شمار می‌رود.

وی افزود: مهمترین مساله این است که ما چه الگویی را در نظر داریم که بتوانیم به معلمان منعکس کنیم؟ به نظر می‌رسد که در این فضای جدید، یک نوع کنش جدی بین بیرون و درون کلاس شکل می‌گیرد، لذا باید برای بیرون کلاس، معلم تدارک محتواهایی را ببیند که یا خود تولید کرده یا از منابع دیگر استفاده می‌کند کما اینکه شبکه شاد مملو از تدریس‌های قابل توجه است.

امانی طهرانی خاطر نشان کرد: در این مسیر ما نیازمند یک سناریو هستیم که طی آن معلم یک فرایند را آغاز کند و با ایجاد انگیزه در دانش آموزان و ایجاد جغرافیای تفهیم، آنها به سمتی ببرد که بتوانند به سمت انواع رسانه‌های پرشمار و مورد تایید سوق پیدا کنند، و استعدادهای خود را به خوبی شناسایی کنند.

توجه به تغییرات پساکرونا ضروری است

رضوان حکیم زاده، معاون ابتدایی وزیر نیز در ادامه جلسه، بیان کرد: به نظر من الگوی اشاعه، می‌تواند آغاز یک کار تحولی بسیار خوب باشد البته این به معنای نبود هیچ اشکال یا نقدی در این برنامه نیست.

وی افزود: در دو سال گذشته به دلیل بیماری کرونا، شکل تدریس دچار تغییر شد و معلمان عملاً از تخته و گچ به سمت فضای مجازی سوق پیدا کردند. بدیهی است که این گروه آمادگی خاصی برای رو به رو شدن با این بحران نداشتند و این عرصه با آزمایش و خطا پیش رفت البته به نظر می‌رسد که همچنان تعداد بسیار زیادی از معلمان ما، نیاز به آموزش درست و تدریس در فضای مجازی دارند.

معاون ابتدایی وزیر اظهار کرد: بدیهی است که تدریس ابعاد مختلفی چون ارائه، مدیریت کلاس، ارزیابی و ... را شامل می‌شود بنابراین باید مدل مربوط به فضای حضوری را نسبت به فضای مجازی بازتعریف کنیم.

حکیم زاده تصریح کرد: یکی از نکات بسیار مهم حفظ حواس و توجه دانش آموزان به صحبت‌ها و آموزش معلم در فضای مجازی است لذا باید به فضای پساکرونا فکر کنیم زیرا انتظارات قطعاً دچار تغییر خواهد شد. در این عرصه ما باید به ارائه راهکارهای مختلف بیاندیشیم زیرا دیگر امکان آزمایش و خطا وجود نخواهد داشت.

ضرورت توجه به شکل‌های مختلف آموزش در دوران پساکرونا

در بخش دیگری از این جلسه، عباس سلطانیان، مدیرکل آموزش متوسطه نظری معاونت متوسطه وزارت آموزش و پرورش نیز بیان کرد: ضروری است که به تفاوت‌های موجود در پایه‌های مختلف توجه کنیم و بدانیم که دقیقاً چه برداشتی از اهداف مطرح شده، توسط معلمان دریافت می‌شود.

وی افزود: در الگوی فعالیت بازگشایی مدارس، ما این اقدام را به مدیران سپردیم اما متوجه شدیم که در این عرصه مشکل دارند لذا ما جلسات حضوری برگزار کردیم که ماحصل آن ۴۶ صفحه مطالبی در این راستا شد که آن را به عنوان یک الگو برای سراسر کشور ارسال کردیم.

مدیرکل آموزش متوسطه نظری معاونت متوسطه وزارت آموزش و پرورش تصریح کرد: مسئله اینجاست که ما امروز با شکل‌های مختلفی از حضور یا عدم حضور دانش آموزان در مدرسه مواجه هستیم و شکل‌های گوناگونی دیده می‌شود اما با وجود تمام تمهیداتی که داشتیم، به نظر می‌رسد که زمان آموزش دچار آسیب شده است لذا باید به این امر جدی نگاه کنیم.

سلطانیان ادامه داد: در سال‌ اخیر این سوال زیاد مطرح شده که آیا دانش آموزان اجازه استفاده از تلفن همراه را در مدارس دارند؟ این مبحث در مدارس شبانه روزی که به دلیل کمبود فضا، برخی دانش آموزان مجبور به ماندن در خوابگاه هستند و برخی موارد دیگر به شکل جدی‌تر مطرح شده که باید به آن بپردازیم.

آموزش هوشمند پساکرونا نیازمند سناریوی دقیق معلمان است

در ادامه جلسه معصومه نجفی پازوکی، مدیرکل دفتر تالیف آموزش عمومی و متوسطه نظری بیان کرد: کرونا شرایطی را برای معلم فراهم کرد که باعث شد، از موضعی که وجود داشت، فراتر برود. در واقع به واسطه کرونا معلم عملاً با شرایطی مواجه شد که باید روی پای خود می‌ایستاد و امکانات کلاس سنتی را در اختیار نداشت.

وی افزود: در واقع این بحران سبب شد که معلم فرایند یاددهی و یادگیری را در مسیری که تجربه آن را نداشت، اجرا کند. در این مسیر برخی از مهارت‌های لازم در حوزه فضای مجازی نیز وجود نداشت لذا این اتفاق یک تمرین خوب بود که به معلمان آموخت تا چه حد مهارت و ظرفیت دارند و عملاً باعث افزایش اعتماد به نفس آنان شد.

مدیرکل دفتر تالیف کتابهای آموزش عمومی و متوسطه نظری، ادامه داد: همین مباحث سبب شد که در این برنامه سعی کنیم، که تمرکز بر کتاب را اندکی کاهش دهیم و اندکی دست معلم را باز بگذاریم.

نجفی پازوکی تصریح کرد: ما همه روش‌های تدریس را بررسی کردیم، و متوجه شدیم که اگر معلم در چهار گام دانش آموز را درگیر کند و سپس به جستجوگری و تبیین برساند، اهداف مد نظر ما میسر می‌شود. در واقع سعی ما این بود که جستجوگری را در دانش آموز ایجاد کنیم، تا بتواند در فضای مجازی سوالات ایجاد شده را دنبال کند و پس از ارائه کار در فضای مجازی، در مرحله توضیح و تبیین به کلاس بازگردد اما مشکل اینجاست که برای چنین امری، معلم باید یک سناریوی دقیق در این مسیر داشته باشد و نمی‌تواند صرفا دانش آموز را به شبکه شاد و رمزینه‌ها ارجاع دهد لذا معلم باید بیاموزد که چگونه طراحی آموزشی خود را منسجم و در قالب این چهار گام دنبال کند، اما به نظر می‌رسد که برای میسر شدن این امر، نیازمند راهی طولانی هستیم.

افشار بهمنی، مدیرکل دفتر تالیف کتاب های فنی و حرفه‌ای و کاردانش نیز بیان کرد: الگوی برنامه درسی ترکیبی و پساکرونا، کمک می‌کند که نقش ها شفاف تر شود و تحقق وظایف و مسئولیت‌ها بهتر صورت پذیرد. در این مسیر با توجه به اینکه ماهیت فنی و حرفه‌ای و کاردانش با نظام تالیف نظری، تمایزهای جدی دارد، و توجه بیشتری به ساحت کار، بخش‌های اقتصادی و حرفه ای و مشارکت دستگاه‌های متقاضی دارد، کار پیچیده‌تر می‌شود.

وی ادامه داد: اگر سه ضلع محوری در آموزش‌های عمومی و نظری مد نظر قرار دهیم باید توجه داشته باشیم که در آموزش‌های مهارتی فنی و حرفه‌ای، این امر دارای چهار ضلع است زیرا با افزودن زیرساخت‌ها رو به رو هستیم لذا در این مسیر نیاز است که به هر شاخه‌ای نگاه ویژه داشته باشیم زیرا هم نظام برنامه ریزی و هم اجرا در لایه‌های زیرین متفاوت است.

مدیر کل دفتر تالیف فنی و حرفه‌ای و کاردانش تصریح کرد: در سالی که گذشت ۴۰ برنامه درسی برای رشته‌های فنی و حرفه‌ای، برای سال جاری تدوین شد تا گام کمک آموزشی برای آموزش‌های سال بعد باشد؛ این بخش اما برای کاردانش تدوین نشد زیرا استانداردها را در این بخش، دستگاه‌ها به ما ابلاغ می‌کند و سپس اجرا می‌شود لذا وزارتخانه آموزش و پرورش امکان اجرای کامل را ندارد و این امر نیازمند یک ساختار متفاوت و پیچیده است.

برگزاری نشست علمی در راستای نقد و اصلاح برنامه ضروری است

حسن ملکی در بخش پایانی این جلسه به جمع بندی مباحث مطرح شده، پرداخت و گفت: این برنامه درسی، حاصل تجارب پیشین دفتر، دو سال تلاش مستمر، تعاملات علمی، برگزاری کارگاه‌های آموزشی، و هم اندیشی با کارشناسان است.

وی افزود: این اقدامات یک اثر بلند مدت و یک اثر کوتاه مدت به جای گذاشت لذا می‌توان راهنماهای برنامه درسی، که حاصل یک برنامه ریزی درسی مبتنی بر رویکرد فطرت گرایی توحیدی بود، و بر اساس برنامه درسی ملی شکل گرفت را اثر بلند مدت این عرصه بدانیم. اثر کوتاه مدت این حوزه را اما می‌توان در تلاش‌هایی دید که برای تهیه برنامه درسی کنونی صرف شد و در واقع این بخش مولود میوه‌ای است که درخت آن قبلا کاشته شده بود.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی ادامه داد: در این مسیر ما نیازمند یک حمایت همه جانبه از برنامه درسی ارسال شده به استان‌ها هستیم تا امسال بتوانیم کار را به بهترین شکل ممکن پیش ببریم. در این مدت لازم است که بتوانیم یک نشست مشترک با چهار ضلع معاونت‌ آموزش ابتدایی، معاونت آموزش متوسطه، شورای عالی آموزش و پرورش و اعضای سازمان پژوهش داشته باشیم.

ملکی خاطر نشان کرد: برای سال آینده و برنامه‌های میان مدت نیز، ضروری است که به دانشگاه فرهنگیان مساله را منعکس کنیم تا در تربیت معلمان این امر لحاظ شود البته این بخش را باید در دانشگاه‌های دیگر نظیر شهید رجایی نیز دنبال کنیم. نشست علمی نیز بخش دیگری است که می‌توانیم آن را برگزار کنیم و از نتایج آن در راستای بهبود این برنامه در سال‌های بعد استفاده کنیم لذا لازم است که در نشستی علمی به نقد و اصلاح برنامه کنونی در راستای بهره مندی در سال‌های آتی اقدام کنیم.