مواضع پیش‌روی کتاب‌های آموزشی

به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، حسن ملکی در مراسم اختتامیه نوزدهمین جشنواره کتاب رشد در مدرسه تاریخی دارالفنون، از کلیه ناشران، مولفان، داوران و حاضران در این رویداد تقدیر کرد و با تبریک هفته بسیج، گفت: جشنواره کتاب رشد از نظر موضوع بی بدیل است و این جای تقدیر و تشکر از تمام فعالان این عرصه دارد. آثاری که در این جامعه، چه به وسیله تعلیم و تربیت رسمی و چه به وسیله تعلیم و تربیت باز و غیررسمی منتشر می‌شود و از طریق ناشران کتاب‌های آموزشی و تربیتی اشاعه پیدا می‌کند، باید فرهنگ بسیجی را مد نظر داشته باشد. ما نباید فراموش کنیم که اگر فرهنگ بسیجی نبود، تا امروز بر سر این کشور در طول انقلاب چه می‌آمد؟ لازم است که در این باره تامل کنیم و قدر بسیج و بسیجیان را بدانیم لذا از خدای متعال طلب می‌کنیم که همه ما ملت ایران بتوانیم با فرهنگ بسیج زندگی کنیم.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، تصریح کرد: مسئله کتاب، نوشتن و تولید پیام به جان انسان و فطرت الهی بشر ارتباط دارد زیرا همه انسان‌ها در فطرت الهی مشترک، و در برخی امور نیز متفاوت هستند. بخش مشترک همه انسان‌ها، یک سرمایه مهم است که به نام فطرت الهی نامیده می‌شود لذا همه انسان‌ها در تمام کره خاکی از ابتدا تا انتها، از این سرمایه مشترک بهره‌مند هستند زیرا خدای متعال این امکان درونی انسان را فراهم کرد، تا ما بتوانیم رشد کنیم و از طریق به فعلیت درآمدن قابلیت‌های فطری بتوانیم اعتلا و کمال پیدا کنیم و به قرب الهی نزدیکتر شویم.

ملکی خاطر نشان کرد: این سرمایه به قدری اهمیت دارد که خدای متعال 124هزار پیامبر یا معلم را اعزام کرد تا این ماموریت را انجام دهند. در واقع همه پیامبران آمدند که انسان را به این سرمایه واقف کنند تا انسان‌ها بتوانند این سرمایه را رشد دهند.

وی ادامه داد: مراد از فطرت الهی انسان، مجموعه‌ای از قابلیت‌ها و استعدادهای ذاتی بشر است که آنها را، از مدارس نیاموخته و خداوند در خلقت به ما عطا کرده است. بدیهی است که همه ما انسان‌ها بالفطره خدا گرا، حقیقت گرا و علاقمند به فضائل اخلاقی و انسانی هستیم. بر مبنای این فطرت همه انسان‌ها، عدالت را می‌ستایند و از ظلم و تبعیض بیزارند. در واقع تمام این عوامل به قابلیت‌های ذاتی بشر باز می‌گردد. در این راستا حضرت آیت الله جوادی آملی می‌فرمایند، تمامی این مباحث علوم میزبان هستند، به این معنا که انسان این مباحث را می‌داند و در ذات او وجود دارد.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تاکید کرد: در این مسیر، ذات انسان، و در اثر رشد طبیعی، ما را به این معلومات رسانده است. فراتر از فطرت الهی ما، و در بخش دیگر، انسان‌ها به وسیله معلم، والدین، کتاب‌های کمک آموزشی اطراف و آنچه که ناشران تولید می‌کنند و تحت عنوان منابع آموزشی و تربیتی هستند، چیزهایی را می‌آموزند. در همین مسیر آنچه را که کودک یاد می‌گیرد، علوم مهمان نامیده می‌شود زیرا این اطلاعات و دانش‌ها، وارد وجود انسان می‌شود و علوم فطری یا میزبان که ذاتی است، همواره منتظر این علوم مهمان است.

چرایی اهمیت کتاب

ملکی افزود: از این نقطه می‌توان نتیجه گرفت، کسانی که کتاب تالیف، یا پیامی منتشر می‌کنند، امکان تربیت مهمان خلف و یا ناخلف را برای وجود کودک دارند. بدیهی است که یک کتاب نامناسب می‌تواند باعث خراب شدن، علوم میزبان در وجود کودک شود، و یا بالعکس، امکانی برای بهبود را فراهم کند لذا این مطلب که کتابی مطلوب یا نامطلوب است، مبحثی سطحی و روزمره نیست زیرا صحبت از خرابی یا آباد کردن فطرت الهی انسان است.

وی، کودک را امانتی الهی خواند و اظهار کرد: اینکه ناشران ما، در کدام دسته قرار می‌گیریم، بستگی به این دارد که مولف، ناشر تا چه میزان به تربیت انسانی خود متعهد است و کودک را امانتی در کره خاکی می‌داند لذا زمانی که مولف قلم را به دست می‌گیرد، باید به این نکته توجه داشته باشد که به دنبال مهمان شایسته، یا ناخلف برای میزبان هستیم؟ بدیهی است که این امر می‌تواند فطرت الهی کودک را ویران یا آباد کند لذا قرار گرفتن در کدام جبهه بستگی به تعهد ناشر یا مولف دارد.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تاکید کرد: ما ناشران متعهد بسیاری داریم که صرفا به مسئله کسب درآمد و ثروت توجه ندارند و کودک را امانتی الهی می‌دانند. این افراد آثاری خوب و مثبت ارائه می‌کنند و نگاه ابزاری به کودک ندارند. در واقع ناشران متعهد و وظیفه شناس معتقدند که کودک امانتی الهی است لذا این افراد، به نوع آثار خود می‌اندیشند.

کتابهای مفید را با ممیزی، متمایز کنیم

ملکی، تاثیرات منفی یک متن را گسترده خواند و اظهار کرد: گاهی یک متن نامناسب در ذهن کودک، تبدیل به فرهنگ می‌شود و تاثیرات منفی به جای می‌گذارد. به همین خاطر، تلاش ما این است که با ممیزی، آثار مسموم را از کتاب‌های خوب و مفید متمایز کنیم. بدیهی است که در این جامعه به طور طبیعی، ما نمی‌توانیم در برابر سیل عظیم کتاب‌هایی که منتشر می‌شوند و تحت عنوان آثار آموزشی، کمک آموزشی و ... شناخته می‌شود، بی تفاوت باشیم زیرا برخی از این آثار به معنای واقعی تهدید هستند لذا ما سعی داریم که نه بدبین و نه خوش بین، بلکه واقع بین باشیم.

ممیزی قوی و هوشیارانه

وی ادامه داد: واقع بینی در این حوزه، به معنای این است که ما ممیزی قوی و هوشیاری داشته باشیم و در آن علاوه بر انصاف و دقت، به کتابهای منتشر شده، توجه کنیم.

مواضع پیش روی کتابهای آموزشی

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی به تشریح موضع این بخش در مقابل کتاب‌های آموزشی پرداخت و گفت: ما در سازمان پژوهش در برابر کتاب‌های آموزشی و کمک آموزشی، چهار نوع موضع می‌توانیم داشته باشیم. یکی از این رویکردها این است که در مقابل کتاب‌های رنگارنگی که با اهداف مختلف در جامعه منتشر می‌شود و شبیه به یک سیل عظیم است، سلبی مطلق برخورد کنیم. بدیهی است که این برخورد معقول و ممکن نیست زیرا در بین این آثار، کتاب‌های مفید بی شماری وجود دارد که باید به ناشران آنها، احترام خاصی گذاشت.

ملکی افزود: نگاه دیگر این است که در این عرصه، ایجابی مطلق، قدم برداریم و هر آنچه را که تولید می‌شود، خوب تلقی کنیم. بدیهی است که این نگاه نیز معقول نیست زیرا در درون این سیل عظیم، کتاب‌هایی که مسموم هستند، اندک نیست. رویکرد سوم نیز این است که ما خود را جایگزین وزارت ارشاد بدانیم و تمام آنچه که در حوزه کتاب آموزشی و کمک آموزشی غیر درسی وجود دارد، را مورد ارزیابی قرار دهیم. بدیهی است این امر امکانپذیر نیست زیرا در این حالت نیازمند پتانسیلی چندین برابر سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی هستیم بنابراین در مرحله پیش از چاپ، ما با کتاب‌ها هیچ کاری نداریم و این امر بر عهده وزارت محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی است.

وی ادامه داد: بر همین مبنا ما رویکرد چهارم را انتخاب کرده‌ایم و آثاری که با این رویکرد دیده شده‌اند، در نمایشگاه کنونی نیز، دیده می‌شوند. بر این مبنا ما سعی داریم که کتاب‌های تولید و منتشر شده در جامعه را، مورد بررسی قرار دهیم البته این امر باید با سرعت مناسب انجام شود تا خانواده ها بتوانند آثار مورد تایید را بشناسند و اطمینان لازم را به مسئولان بدهیم. ما باید به جایی برسیم که از طریق صدا و سیما، کتابهای مورد تایید سازمان پژوهش را با نشان و آرم مورد نظر به والدین، معلمان و دانش آموزان معرفی کنیم تا امکان انتخاب مناسب را برای آنان فراهم کنیم.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تاکید کرد: ما اجازه نمی‌دهیم، کتاب‌هایی وارد مدارس شوند که آنچه را ما بافته‌ایم پنبه کنند زیرا ما مسئول این بخش هستیم. بر همین اساس نیز اقدامات کنونی به عنوان راه حل مناسب در پیش گرفته شده است لذا امیدوارم این جشنواره اقدامی در راستای برداشتن گام‌های محکم برای ممیزی آثار و معرفی کتاب‌های مفید به خانواده‌ها باشد.