امین متولیان: برای خدمات برون کتابخانه‌ای ایجاد حس همدلی بین خدمت و خدمت گیرنده مهم است

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، نشست آغازین «جایزه خدمات کتابخانه‌های عمومی: خدمات برون ‌کتابخانه‌ای» ویژه کتابداران و فعالان حوزه کتاب، ۲۳ آبان ماه به میزبانی اداره کل کتابخانه های عمومی استان قزوین برگزار شد. در این نشست امین متولیان، معاون برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد؛ فاطمه محمدبیگی، دبیر جایزه ملی خدمات کتابخانه عمومی؛ منصور کوهی رستمی، رئیس انجمن علمی ارتقای کتابخانه های عمومی ایران؛ علی کاشفی خوانساری، داور جایزه و نویسنده حوزه کودک و نوجوان و عصمت مومنی، داور جایزه و عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی حضور داشتند.

در ابتدای نشست منصور کوهی رستمی، رئیس انجمن علمی ارتقای کتابخانه های عمومی ضمن تبریک فرارسیدن بیست و نهمین دوره هفته کتاب، اظهار داشت: جایزه خدمات کتابخانه‌های عمومی به همت نهاد کتابخانه های عمومی کشور و انجمن علمی ارتقای کتابخانه های عمومی ایران، به عنوان یکی از برنامه های اصلی همایش بین المللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانه‌های عمومی؛ الگوها، تجربه‌ها و ایده‌ها» ویژه کتابداران کتابخانه های عمومی نهادی و غیرنهادی طراحی شده و تلاش می کنیم مشارکت تمامی کتابداران را در این جایزه داشته باشیم.

وی با اشاره به اهمیت خدمات برون کتابخانه ای، بیان کرد: کتابخانه های عمومی که در دنیا خدمات به‌روزی برای کاربران خود ارائه می کنند، ۷ روند مشخص دارند که عبارت است از: درگیری و مشارکت کاربر در فرایندهای مختلف کتابخانه، خلق و آفرینش توسط کاربران در کتابخانه، یادگیری و حمایت از برنامه های یادگیری، توجه به گروه های خاص به ویژه کودک، نوجوان و سالمند، استخدام کتابداران اجتماعی، ساختمان های اجتماع محور و خدمات فرانهادی یا برون کتابخانه ای. این روندها کانون های نوظهور ارائه خدمات و برنامه های کتابخانه های عمومی هستند و کتابخانه های عمومی از این طریق برنامه ها و خدمات خود را اولویت بندی می کنند. تمایل کتابخانه ها برای بهبود تعامل اجتماعی با افراد جامعه، آن ها را به مفهوم بودن در جایی که مردم هستند، هدایت می کنند؛ بنابراین کتابخانه ها همواره به دنبال راه هایی برای حفظ حضور خود در جامعه هستند.

رستمی تصریح کرد: امروزه تمرکز خدمات کتابخانه ای در حال حرکت به سمت بیرون از ساختمان کتابخانه است. به طور کل در حوزه خدمات برون کتابخانه ای دو روند، سنتی و مدرن، قابل مشاهده است. در روندهای سنتی، کتابخانه ها از طریق واحد سیار یا مراجعه به سازمان ها و مراکز اجتماعی همچون مدارس، خدمات، برنامه ها و منابع را در دسترس جامعه استفاده کننده قرار می دهند. روندهای مدرن، شامل ارائه منسجم خدمات از طریق کتابخانه هایی است که از مزایای فناوری استفاده می کنند. در «جایزه خدمات کتابخانه‌های عمومی: خدمات برون ‌کتابخانه‌ای» تمرکز ما بر خدمات سنتی کتابخانه‌ها است.

در ادامه این نشست امین متولیان، معاون برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد ضمن تبریک ولادت حضرت امام حسن عسگری(ع) و فرارسیدن ایام هفته کتاب، اظهار داشت: حمایت نهاد از چنین جوایز و رویدادهایی معطوف به تحقق و تقویت همدلی در خدمات است. در طراحی، ارائه و اجرای یک خدمت، یکی از مهم ترین متغیرها، ایجاد احساس همدلی بین طراح خدمت و خدمت گیرنده است. همدلی به معنای درک چیزهایی است که برای دیگران اهمیت دارد و نیاز آنهاست. در واقع همدلی یعنی بتوانیم جهان دیگران را با چشم خودشان ببینیم. متاسفانه در کشور ما در بیشتر عرصه های و حوزه ها، در فرایندهای طراحی و ارائه خدمت، فاصله قابل توجهی میان ذهن طراحان و دنیای واقعی کاربران وجود دارد که بواسطه چنین رویدادهایی می‌‏توان قدرت طراحی طراحان خدمات چه نخبگان و دانشوران دانشگاهی چه حرفه مندان و کتابداران را درجهان نیازهای کاربران به کار گرفت.

متولیان ضمن تقدیر از اعضای انجمن علمی ارتقای کتابخانه های عمومی ایران و داوران جایزه خدمات کتابخانه‌های عمومی، اظهار داشت: در جایزه خدمات کتابخانه‌های عمومی از مسیر شناسایی، ثبت و گزینش خدمات برتر، کارآمدتر و همدلانه تر می توانیم دو شاخص را استنتاج و در حرکت های بعدی به آن ها رجوع کنیم. نخست اینکه می توانیم به ملاک هایی برای تعریف و تشخیص همدلی در ارائه خدمات برسیم که در این صورت این جایزه کمک بزرگی خواهد بود. دوم اینکه می توانیم الگویی برای تعمیم این تجارب تعریف و تدوین کنیم.

در ادامه فاطمه محمدبیگی، دبیر جایزه خدمات کتابخانه‌های عمومی ضمن تبریک هفته کتاب و تقدیر از تمامی همکاران در طراحی این جایزه، اظهار داشت: نقش کتابخانه‌های عمومی در ارائه خدمات انکارناپذیر است و فلسفه و موجودیت کتابخانه ها وابسته به نوع خدماتی است که ارائه می دهند. ایجاد همدلی بین خدمت و خدمت گیرنده نیز باید همواره مورد توجه قرار گیرد. به همین منظور دو بخش جنبی طراحی خدمات ویژه پژوهشگران و جایزه خدمات برون کتابخانه‌ای در همایش «طراحی و توسعه خدمات کتابخانه‌های عمومی؛ الگوها، تجربه‌ها و ایده‌ها» در نظر گرفته شد.

وی اظهار داشت: جایزه ملی خدمات برون کتابخانه‌ای برای تشویق کتابداران به ارائه خدمات به صورت مستمر است. این خدمات ممکن است در همه کتابخانه ها به صورت مستمر انجام شود اما اثرپذیری، گستره، نوع و تداوم خدمت در ملاک های ارزیابی این جایزه لحاظ خواهد شد. برای شرکت در این جایزه، همکاران باید هرگونه مستندات مربوط به خدمات ارائه شده اعم از خدمت در اماکن ویژه، خدمت در اجتماع، خدمت در مناطق فاقد کتابخانه، خدمت در شرایط خاص، خدمت در خانه و ... را ارائه کنند. همکاران می توانند از اول آذر لغایت ۲۰ دی ماه مستندات خدمات ارائه شده به همراه شرح کامل ۵۰۰ کلمه ای شامل مکان، زمان، خدمت گیرندگان، نحوه ارائه خدمت، میزان تأثیرگذاری و هر سندی که استمرار فعالیت را نشان دهد، در سامانه ipla.ir بارگذاری یا به دبیرخانه جشنواره ارسال کنند. مستندات شامل نامه های اداری، فیلم ارائه خدمت در مدت زمان ۵ دقیقه( فیلم در آپارات بارگذاری و لینک آن ارائه شود)، تصاویر مرتبط با ارائه خدمت، گزارش خبری منتشر شده از خدمت، تصویر گواهی یا تقدیرهای ارسالی از سوی سازمان های مختلف و هر نوع مستند که حاکی از رضایت کاربران باشد، است. خدمات باید در بازه زمانی ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ طراحی و ارائه شده باشند. هر کد ملی تنها یک بار می تواند ثبت شود اما امکان ثبت چند خدمت با یک کد ملی وجود دارد.

وی در خصوص فرایند داوری گفت: داوران نخستین جایزه خدمات کتابخانه‌های عمومی عصمت مؤمنی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی؛ منصور کوهی رستمی، رئیس هیئت‌مدیرهٔ انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی ایران؛علی کاشفی خوانساری، فعال فرهنگی؛ منصوره مصطفی‌زاده، فعال فرهنگی و یوسف عابدی، رئیس گروه برنامه‌ریزی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور خواهند بود. در مرحله نخست داوری توسط هیئت محترم داوران انجام و ۱۰ نامزد به عنوان برگزیده انتخاب می شود؛ در مرحله دوم بازدید میدانی توسط ارزیاب های انجمن صورت می گیرد و نامزدهای منتخب کارهای خود را در همایش «طراحی و توسعه خدمات کتابخانه‌های عمومی؛ الگوها، تجربه‌ها و ایده‌ها» ارائه می کنند؛ در نهایت نفرات اول تا سوم بر اساس امتیاز داوران و رای گیری از اعضای پیوسته انجمن انتخاب خواهند شد. جایزه نفر اول، ۱۵۰میلیون ریال به همراه لوح تقدیر و تندیس؛ جایزه نفر دوم، ۱۰۰ میلیون ریال به همراه لوح تقدیر و تندیس؛ جایزه نفر سوم، ۵۰ میلیون ریال به همراه تقدیر و تندیس و جایزه نفرات چهارم تا دهم ۱۰ میلیون ریال به همراه لوح تقدیر خواهد بود.

در ادامه این نشست علی کاشفی خوانساری، داور جایزه خدمات کتابخانه‌های عمومی ضمن تبریک ولادت امام حسن عسگری(ع) و ایام هفته کتاب، از بانیان برگزاری این جایزه تقدیر کرد و گفت: آسیبی که ما نویسندگان و فعالان حوزه کتاب در برخی نهادهای فرهنگی می بینیم که تا حدی هم طبیعی است، نگاه محدودی است که به مرور در میان کارکنان یک سازمان شکل می گیرد و ذهنشان خیلی به برنامه های سازمان و بخشنامه ها معطوف می شود بنابراین مدیر هر نهادی باید سعی کند چنین برنامه هایی را برای تشویق کارکنان خود طراحی کند؛ با این‌‎حال پیشنهاد می کنم، سعی کنیم علاوه بر سازمان خود به بیرون هم نگاه کرده و برنامه ها و ایده ها را فراگیر و با نگاهی ملی دنبال کنیم.

وی از امکان مشارکت کتابداران غیر نهادی در این جایزه ابراز خرسندی کرد و گفت: امروز چه از میان کتابداران چه سایر مردم، بسیارند کسانی که کتاب را با امکانات شخصی به میان مردم می برند. خوشبختانه با نهضتی عمومی در ترویج کتابخوانی رو به رو هستیم و عناصر این چرخه شامل ناشران، مترجمان، مولفان، کتابداران، کتابفروشان، بلاگرها، مروجان کتابخوانی و ...که شاید پیش تر به صورت پراکنده فعالیت می کردند، امروز بیش از پیش با هم ارتباط دارند.

کاشفی خوانساری در خاتمه اظهار داشت: ضمن تقدیر از نهاد کتابخانه های عمومی کشور و انجمن ارتقای کتابخانه های عمومی ایران برای طراحی این جایزه، تقاضا دارم برای رونق هرچه بیشتر آن تلاش کنیم. هر قدر تعداد شرکت کنندگان افزایش یابد، به نفع کتاب، کتابخوانی و کتابدار خواهد بود. امیدوارم این جشنواره سالیان سال رونق پیدا کند و برگزیدگان به نحوی حمایت شوند که کارشان گسترش یافته و ماندگار شود.

در ادامه عصمت مومنی، عضو هیأت علمی گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه علامه طباطبایی، ضمن تبریک میلاد امام حسن عسگری(ع) و هفت کتاب، اظهار داشت: مشارکت کتابخانه ها در توسعه فرهنگی و اجتماعی بسیار حائز اهمیت است و انجمن ها می توانند در تهیه راهنماها و استانداردسازی در این حوزه اثرگذار باشند. کتابخانه ها همواره باید به جامعه دانایی محور و تغییرات دیجیتال توجه کنند. در غیر این صورت باید بدانیم که جامعه به دنبال رفع نیاز خود از کانال های دیگر بوده و منتظر کتابخانه نمی ماند. کتابخانه با ارائه فرصت یادگیری مادام العمر برای تمام سطوح جامعه و حفاظت از هویت های فرهنگی و ارزش های سنتی، خود را با جامعه در حال تغییر هماهنگ می کند.

وی اظهار داشت: سازمان یونسکو حوزه های فرهنگی را در ایران شامل خانواده، دین، گردشگری، میراث فرهنگی- تاریخی، صنایع دستی، ادبیات، هنرهای تجسمی، رادیو، تلویزیون، کتاب و مطبوعات شناسایی کرده که کتابخانه در هر یک از این حوزه ها می تواند اثرگذار باشد.