صفر تا صد ایده «سینما اشاره» از کجا شروع شد؟

اعظم پویان - نیاز به دانستن زبان مشترک از الزامات هر تعامل و گفت‌وگویی است، حالا این ارتباط می‌تواند از کشوری به کشور دیگر با زبان متفاوت باشد یا در یک سرزمین مشترک باشد و یکی با زبانش کلمات را بیان کند و دیگری با انگشتان دستش اشاره کند. «امیراسماعیل تهرانی» معتقد است آنچه دنیای ناشنوایان را از آدم‌های اطرافشان جدا می‌کند صرفاً یک تفاوت زبانی است. زبان اشاره‌ای که دانستنش اتفاقاً برای حل مشکلات آدم‌های شنوا بسیار هم کاربردی است زیرا درد آدم‌ها از صحبت کردن است و نشنیدن.
رکورد حضور ۴۰۰ نفری ناشنوایان در یک سانس فیلم کوتاه
امیراسماعیل تهرانی، مجری طرح سینما اشاره با اشاره به‌اتفاق جالبی که اخیراً در حین برگزاری جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه افتاد، گفت: «در این دوره از جشنواره فیلم کوتاه گروه ناشنوای سینما اشاره هم به‌عنوان گروه رسانه‌ای در اکران فیلم‌ها حضور داشتند و هم در نشسته‌ای تخصصی بودند و نتیجه این تلاش این شد که امسال در یکی از سانس های اکران فیلم کوتاه برای اولین بار شاهد حضور ۴۰۰ نفری مخاطبان ناشنوا بودیم که این یک رکورد است.»
حضور پررنگ سینما اشاره در اولین دوره جشنواره فیلم کودک
تهرانی در گفت‌وگو با پانا درباره حضور گروه سینما اشاره در جشنواره فیلم کودکان و نوجوانان گفت: «در اولین دوره برگزاری جشنواره فیلم کودکان و نوجوانان با ناشنوایان اصفهان صحبت کردیم، در آن زمان دبیر جشنواره آقای علیرضا رضاداد بود. حضور ناشنوایان این جشنواره را به‌شدت تحت تأثیر خودش قرار داد تا جاییکه بنیاد فارابی موضوع ناشنوایان و نابینایان را جدی گرفت. سینما اشاره شروع به کارش را مدیون سینما شهر است زیرا هزینه‌های سنگین را در آن زمان تا حدی پرداخت کرد، اما فارابی همان زمان خبری در سایت زد که فارابی سینما اشاره را کار می‌کند و ما اعتراض کردیم. تا یک سال هم بهره‌برداری تبلیغاتی از سینما اشاره کردند اما فارابی حتی یک فیلمش را هم برای ناشنوایان مناسب‌سازی نکرد. جشنواره کودک امسال گفتند ما خودمان با بچه‌هایمان برای ناشنوایان فیلم‌ها را آماده می‌کنیم اما متأسفانه سانس ها خالی بود حتی تبلیغ نکرده بودند بچه‌ها بیایند.»

سینما اشاره تفاوت زبانی ناشنوایان و جامعه را تسهیل می‌کند
تهرانی، مجری طرح سینما اشاره گفت: «ما نوع جدیدی از رسانه فرهنگ و هنر هستیم. ممکن است با یک فرد نابینایی روبرو شویم که وضعیت جسمانی‌اش به دلیل محدودیت‌هایی که برایش به وجود آمده به‌شدت آدم را تحت تأثیر قرار دهد، اما درمورد جامعه ناشنوایان وضعیت متفاوت است. صرفاً یک تفاوت زبانی است که این مشکلات را برای شان ایجاد کرده است.»
ایده اولیه راه‌اندازی سینما اشاره
امیراسماعیل تهرانی درباره ایده اولیه شکل‌گیری سینما اشاره گفت: «من ۴۳ سال است که در خانواده ناشنوایان زندگی می‌کنم و پدر و مادرم ناشنوا هستند. یک محدودیت‌های کلی بر محور زبان برای جامعه ناشنوایان وجود دارد اما متأسفانه در بسیاری از جاها ازجمله خدمات عمومی نادیده گرفته می‌شوند. هرکجا که باید به لحاظ مفهومی و به‌واسطه زبان انتقالی اتفاق بیافتد بچه‌های ما کاملاً نادیده گرفته‌شده‌اند.»
وی با اشاره به اینکه تئاتر را در کلاس‌های مرحوم سمندریان آموزش دیده و در دهه هفتاد در سینما جوان حضور داشته است، اظهار کرد: «در همان زمان تصمیم گرفتم از زبان سینما برای متوجه کردن مردم به دغدغه ناشنوایان استفاده کنم زیرا رسانه فراگیری بود. به نظرم رسید بجای اینکه بروم و کارخانه‌ای راه بیاندازم و ۵۰۰ نفر را سرکار ببرم، اول اینجا را راه بیاندازم. ما ۳ میلیون آدم رها شده در سراسر ایران داریم. هر نقطه از ایران که بروید ناشنوا حضور دارد، آن‌هم در تعداد بالا.»
سینما اشاره اولین کارش را با فیلم رامبد جوان شروع کرد
امیراسماعیل تهرانی گفت: «ابتدا از اساتید بزرگ دوبله ایران تحقیق کردیم تا بتوانیم شروع به نوشتن دوبله زبان اشاره برای سینما کنیم. در سال ۹۶ اولین بار با کمک رامبد جوان در فیلم «نگار» این کار شروع شد تا همه گروه‌های ناشنوایان با همه محدودیت‌های‌شان بتوانند از این فیلم استفاده کنند و هنرمندان هم بدانند که حداقل ۳ میلیون مخاطب دارند که به خاطر این تفاوت زبانی ارتباطی با جامعه ندارد.»
چرا همه فیلم‌ها برای دوبله به زبان اشاره مناسب نیست؟
تهرانی درباره نحوه انتخاب فیلم‌ها برای دوبله در سینما اشاره عنوان کرد: «فیلم‌هایی که برای ترجمه در سینما اشاره انتخاب می‌شوند بر اساس معیارهایی انتخاب می‌شوند زیرا بچه‌های ما در حوزه‌های آموزشی و یکسان‌سازی فرهنگی از اجتماع جامانده‌اند، پس فیلم‌هایی که دغدغه این بچه‌ها باشد اعم از فیلم‌های خانوادگی و طنز و تاریخی و آنچه ساده با مخاطب عام بتواند ارتباط بگیرد برای این گروه با زبان اشاره دوبله انتخاب می‌شود.»
قانون مغفول مانده زیرنویس برای فیلم‌های فارسی
مجری طرح سینما اشاره با اشاره به قانون فراموش‌شده درج زیرنویس برای فیلم‌ها گفت: «سال‌ها پیش با تلاش و پیگیری، قانونی به مرحله اجرایی در سازمان سینمایی رسید تا هر محتوای فرهنگی اعم از فیلم، سریال و مستند در کشور ما پروانه ساخت نمایش می‌گیرد، باید ملزم شود که فیلمش را زیرنویس فارسی کند چون هزینه‌ای ندارد. این مهم در زمان آقای انتظامی از اجرایی شدن باز ماند و عملاً نشد که این قانون اجرایی شود.»
وی افزود: «در تمام دنیا کشورهایی که ادعای توسعه دارند هر محصول فرهنگی که تولید می‌کنند اولین کاری که انجام می‌دهند این است که ابتدا نسخه زیرنویس زبان همان کشور آماده می‌شود و بعد به سراغ زبان‌های دیگر می‌روند. این مهم در گسترش و آموزش زبان فارسی هم مؤثر است. در حال حاضر اگر فردی بخواهد فارسی یاد بگیرد چند فیلم داریم که زیرنویس فارسی دارد و به او کمک می‌کند به‌جز این کارهایی که اخیراً داریم انجام داده‌ایم. هر فیلمی که وارد چرخه اکران وارد شود حتی در خصوصی‌ترین شکل تولید، از کمک‌های عمومی و بیت‌المال استفاده کرده است، پس وظیفه‌شان این است که برای فرهنگ کشور و مخاطبان بیشتر این اقدام را انجام دهند.»
سینما اشاره کارش را به همت معلمان استثنایی شروع کرد
امیراسماعیل تهرانی درباره اقدام‌های مؤثر آموزش‌وپرورش استثنایی در حوزه ناشنوایان گفت: «ای‌کاش آموزش‌وپرورش به دغدغه مندانی مانند گروه ما میدان بیشتری بدهد. من اذعان می‌کنم که بهترین نیروهای سینما اشاره بچه‌های فرهنگیان هستند و از روز اول کنار این ایده بودند. حتی استارت سینما اشاره با معلمان آموزش‌وپرورش استثنایی امکان‌پذیر شد ولی حقیقتاً آموزش‌وپرورش استثنایی درزمینهٔ ناشنوایان فراز و نشیب بسیار زیادی داشته، از روزهایی که زبان اشاره را برای آموزش قدغن کردند تا زمانیکه از دانشگاه تربیت مدرس آموزش زبان اشاره را درآوردند تا این روزها که با مدیریت آقای حسینی و در شهر تهران خانم کریمی تلاش زیادی می‌شود تا این زبان جایگاهش را پیدا کند.»
حضور هنرمندان دغدغه مند در مدارس استثنایی تسهیل شود
وی افزود: «نکته اینجاست که آموزش‌وپرورش مبنایش را موسسه‌های ناشنوایی که فعال هستند قرار می‌دهد و متأسفانه تا الان نتوانسته با آن‌ها به نتیجه درستی برسد درحالیکه می‌تواند با فعالان فرهنگی و هنری این حوزه کار کند. من کارت بهزیستی دارم و در مدارس سابقه تدریس قاچاقی دارم، یعنی به مدرسه‌ای می‌روم تا موزیک اشاره کار کنم و خب به یک یا دو نفر نیاز دارم نه بیشتر اما همین را بهانه می‌کنم و از مسئول مدرسه می‌خواهم بقیه بچه‌ها را هم بیاورد. یادگرفتن زبان اشاره برای ناشنوایان چندان کار راحتی نیست اما در قالب این نوع کارهای گروهی اتفاق‌های مهم رخ داده است. به گفته خانواده‌های همین دانش آموزان بدون شک موفق‌ترین کلاس‌های برگزار شده را تجربه کرده‌اند زیرا با مشارکت خود بچه‌های ناشنواست و ما در انتقال مفاهیم به بچه‌ها از طریق زبان اشاره کمک می‌کنیم.»
اگر همه مردم زبان اشاره بدانند ۵۰ درصد مشکلاتشان کم می‌شود
تهرانی گفت: «ما مایلیم که آموزش‌وپرورش گروه‌های هنری دغدغه مندی مانند ما را در جهاد زبان اشاره یاری کند زیرا من معتقدم اگر مردم ایران همگی با زبان اشاره به مدت ۵ دقیقه صحبت کنند شاید ۵۰ درصد از مشکلات کشور فروکش کند زیرا همه درد ما از حرف زدن است و از نشنیدن، اما زبان اشاره فرصت نادیده گرفتن نمی‌دهد.»
وی افزود: «آموزش‌وپرورش استثنایی همان‌طور که می‌توانست عامل نابودی این بچه‌ها شود امروز خوشبختانه با تغییر رویکردی که رخ‌داده، صد در صد از خروجی‌های ناشنوایان می‌توانند کارنامه‌ها و رزومه‌های خوبی برای خودشان و عملکرد آموزش‌وپرورش استثنایی تعریف کنند.»
این روزها فیلم سازها به سراغ بچه‌های ناشنوا آمده‌اند
تهرانی با اشاره به حضور پررنگ ناشنوایان در فیلم‌های عنوان کرد: «شاید باورتان نشود که از سال ۹۶ تا الان چه تغییر و تحولی رخ داده است. در آن سال‌ها فقط ۳ یا ۴ فیلم بود که ناشنوا در آن حضور داشت که یکی از آن‌ها خانم درخشنده بود، اما از زمانیکه ما این را راه انداخته‌ایم یکی در میان فیلم‌ها و سریال‌ها بچه‌های ناشنوا می‌خواهند و این محل کار بزرگی برای توانمندسازی در آموزش‌وپرورش استثنایی است.»