نقاشی از لحظه فروپاشی

تغییرات عمیق و انسان ساز البته همواره با شکلی از رنج و ویرانی همراه است. بهترین درام‌ها در تاریخ تئاتر، سینما و سریال‌سازی آنهایی هستند که شکوفایی از درون یک فروپاشی عمیق و بزرگ را تصویر می‌کنند. اینگونه آثار به ما می‌آموزند که مقاومت و صبوری در رنج‌ها ما را بالغ می‌کند. این وضعیت بسیار شبیه به زایش است؛ با صبر، حساسیت و درد فراوان همراه است اما لحظه زایش از بهترین لحظاتی است که زندگی به انسان عطا می‌کند، لحظه‌ای که به تمام رنج و دردش به بودن ارزش و ژرفا می‌بخشد. شاید به‌همین علت است که مهم‌ترین تصویرگران رنج‌های عمیق، به تجربیات فردی و چندلایگی درون زنان نزدیک می‌شوند، چرا که آنها زایش یا دست‌کم میل به زایش را به شکلی ملموس و فیزیکی زندگی می‌کنند.

کارل تئودور درایر، جان کاساویتس، راینر ورنر فاسبیندر، اینگمار برگمان، میکل آنجلو آنتونیونی و پدرو آلمادوار از جمله فیلمسازان مهمی هستند که ما را در تجربه لحظات فروپاشی و تولدی نو خاصه در یک زندگی زنانه غرق می‌کنند. برخی بدبین‌اند و به رنج نگاهی تراژیک و تقدیرگرا دارند و برخی خوشبین‌تر و به این لحظه فروپاشی از زاویه‌ای انفسی و رهایی‌بخش نگاه می‌کنند.

پدرو آلمادوار فیلمساز مؤلف اسپانیایی با همان تخیل درخشان و رؤیامحور خود، سال گذشته و در اوج قرنطینه عمومی فیلمی سی دقیقه‌ای ساخت به نام «صدای انسانی» که اینک برای عموم در دسترس است. این فیلم به نوعی چکیده سینمای او هم از جهت شخصیت‌پردازی و داستان گویی و هم از نظر نگرش استثنایی و درخشانش به تصاویر، رنگ‌ها و اشیا است. «صدای انسانی» اقتباسی از نمایشنامه‌ای به همین نام نوشته ژان کوکتو است. آلمادوار با روایتی مینیمال اما تصویرسازی و میزانسنی باشکوه، که مثل همیشه به یک نقاشی عظیم و پرجزئیات می­ماند، نمایش تک نفره زنانه‌ای با بازی و اجرای تیلدا سوئینتون ترتیب داده، تا بر لحظه فروپاشی، تغییر و رهایی حاصل از آن متمرکز شود. لحظه‌ای که در آن زن ققنوس‌وار، از میان زبانه‌های آتش به روشنایی روز پا می‌گذارد.

زنی که خود را در فضایی بسته حبس کرده و هیچ نمی خورد جز روح خود از درون، در تنهایی و فشار روانی انتظار معشوق بی‌وفای خود را می‌کشد، اما معشوق هیچگاه نمی‌آید و او باید از این خواهش حضور دیگری رها گردد، وگرنه در این فروپاشی خواهد سوخت. زن تبری می‌خرد و در یک تئاتر بی‌تماشاگر و مونولوگی پرفراز و نشیب، رنج خود را واگویه می‌کند. او تمثیل‌وار بر لباس‌ معشوق تبر می‌زند و او را به شکلی آیینی پشت سر می‌گذارد و با به آتش کشیدن فضای تنگی که در آن گیر افتاده به افقی تازه وارد می‌شود. آلمادوار به شکل یک متخصص در روحیات انسانی باز هم زیبایی شکوفایی پس از رنج را و الزام این رنج را برای کشف خود به ما یادآوری می‌کند و در کوتاه‌ترین زمان برای مخاطب معنای زندگی را عصاره گیری می‌کند.

*منتقد سینما

منبع: ایران