بادهای موافق گردشگری

به‌گزارش ایران، البته افتادن صنعت گردشگری ایران به راه سنگلاخ به پیش از شیوع کرونا و پیش تر از آن برمی‌گردد و به قول ابراهیم پورفرج، رئیس هیأت مدیره جامعه تورگردانان ایران زنگ کسادی بازار از سال ۹۸ به صدا درآمد: «در این سال‌ طبق برآوردها بالای ۳۲ هزار میلیارد خسارت دیدیم.» اما گویا با خبر از سرگیری صدور ویزا باد به بادبان‌های کشتی گردشگری ایران وزیده است و ما در گفت‌و‌گو با فعالان این حوزه، مسیر پیش رو و موانع آن را بررسی کردیم.

آسیب دیدن صنعت گردشگری بعد از آغاز کرونا مختص به ایران نیست و همه فعالان این عرصه در جهان دچار رکودی بی‌سابقه‌ شدند. چنانچه رقم‌های نجومی خسارت به شرکت‌ها و آینده مبهم همه‌گیری باعث شده هنوز هم نتوان با قاطعیت از بهبود اوضاع حرف زد. ابراهیم پورفرج رئیس هیأت مدیره جامعه تورگردانان ایران می‌گوید؛ فقدان حمایت در یکی از مهم‌ترین مقاطع کاری شرکت‌های خصوصی این عرصه باعث بیشتر شدن مشکلات شد: «در تمام این سال‌ها برای اولین بار بخش خصوصی به بخش دولتی نیاز پیدا کرده بود که متأسفانه دولت آن زمان هیچ کمکی به صنعت گردشگری نکرد.» او از جلسات متعدد بی‌نتیجه می‌گوید و از پیشنهادهایی که مورد توجه دولت قرار نمی‌گرفت.

پورفرج گفت به صدور ویزای درمان برای ورود بیماران خارجی و مخالفت با هرگونه گردشگری و طبیعت گردی در فضای باز و دور از شهرها معتقد است. وی از جلسه با وزیر جدید و گفت‌و‌گو در باره انتظارات و شرایط موجود می‌گوید: «جلسه خوبی بود و ما به همراه جامعه تورگردانان خواستیم که برای نجات این صنعت هرچه زودتر ویزا آزاد شود چون بیشتر توریست های ورودی در سنین بالا هستند و واکسن زده‌اند و امن هستند. از طرفی همکاران ما هم واکسن زده‌اند و پروتکل‌ها رعایت خواهد شد و مشکلی پیش نخواهد آمد. هرچه سریع‌تر این ویزا صادر شود به سود این صنف و به سود همه است.»

او می‌گوید اگر حالا این مجوز صادر شود شرکت‌های ایرانی می‌توانند با خارجی‌ها تماس بگیرند، برنامه‌ریزی کنند و وارد برنامه‌های تبلیغاتی شرکت‌های خارجی برای سال جدید میلادی شوند: «اگر کمی دیرتر این اتفاق می‌افتاد دیگر جایی در اقلام تبلیغاتی و بروشورها نداشتیم و از جذب گردشگر در سال آینده هم جا می‌ماندیم. الان ما امیدوار هستیم برای تعطیلات میلادی یک تعداد گروه گردشگر خارجی وارد کنیم.» او دائم از تلاش و سرعت عمل عزت‌الله ضرغامی وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی جدید تشکر می‌کند و می‌گوید «قدم خیری برداشتند».

هادی ناجی مدیرعامل یک استارتاپ گردشگری است. او از همان ابتدای سال ۹۹ که صدور ویزا تعطیل شد با تمام توان و با پول پس انداز، سعی کرد به کار ادامه دهد. او و همکارانش سعی کردند از این فرصت استفاده کرده و از طریق تولید محتوا در حوزه گردشگری فعال بمانند: «با اینکه شرایط مالی سختی داشتیم پس‌انداز را گذاشتیم وسط تا تیم خودمان را حفظ کنیم و دست به تعدیل نزنیم و در کنارش تولید محتوا و فعالیت خود را در این حوزه ادامه دادیم. به‌عنوان مثال بالای ۱۰۰ ویدیو برای معرفی فرهنگ ایران به مخاطب خارجی تولید کردیم. در واقع این ویدیوها حاوی اطلاعات سفر و اعتماد‌سازی برای مخاطب خارجی است که ایران را نمی‌شناسد.»

طبق برآوردهای او باید از ابتدای سال ۱۴۰۰ گردشگر وارد کشور می‌شد اما با به تعویق افتادن واکسیناسیون این فرصت از دست رفت: «اصرار بر توقف صادر کردن ویزای مسافران خارجی باعث شد که بزرگ‌ترین ضربه را صنعت گردشگری بخورد. بسیاری از راهنماها شغل دومی انتخاب کردند و بسیاری از آژانس‌ها تعطیل شدند. متأسفانه اتفاقات ناگواری افتاد.» او تعریف می‌کند که با توقف ویزای گردشگری بستری برای صدور ویزای درمانی وجود داشت که بسیاری از شرکت‌ها با جذب صوری گردشگر از آن طریق روزگار می‌گذراندند: «بیشتر این گردشگران عراقی بودند که متأسفانه آنها پول خوبی وارد چرخه اقتصادی نمی‌کردند.»

او معتقد است همین حالا هم فرصت جذب گردشگر در سال‌جاری را از دست داده‌ایم درحالی که کشورهای همسایه مانند ترکیه و ارمنستان وجمهوری آذربایجان در نبود ایران مشغول سروسامان دادن به جذب گردشگر هستند و از این فرصت استفاده می‌کنند: «امیدوار هستم وزیر جدید از تجربه‌ها استفاده کند و نظرات و حرف‌های گروه‌ها و جوانان را بشنود. همچنین گردشگری را تنها به گردشگر زیارتی محدود نکنند چون چرخه گردشگری بدون جذب همه اقشار و گونه‌های گردشگری رونق نخواهد گرفت.»

مرتضی خاکسار کارشناس اقتصاد گردشگری، معتقد است در این مقطع باید با برنامه‌ریزی درست گردشگری را از سکون خارج کرد. او امیدوارانه اتفاقاتی را برمی‌شمرد که در آینده باعث جذب بیشتر گردشگر به ایران خواهد شد: «یکی از پیامدهای مهم سفر رئیس‌جمهوری به تاجیکستان و عضویت ایران در سازمان همکاری های شانگهای این است که باعث جذب بیشتر گردشگر خارجی خواهد شد. سرعت گرفتن واکسیناسیون هم می‌تواند با ایجاد فضایی امن‌تر به این روند کمک کند.»

خاکسار بالا بودن ارزش دلار به نسبت پول ملی را هم یکی از جذابیت‌های ایران برای گردشگران خارجی می‌داند. همچنانکه ایران نیز جذابیت‌های خاص خودش را برای گردشگر خارجی دارد: «بسیاری در دنیا از نشستن در کروز و خوابیدن در هتل‌ها و ساختمان‌های مدرن خسته شده‌اند و دنبال جایی می‌گردند که در آن احساس جدیدی را تجربه کنند و این می‌تواند به ایران کمک کند که با گسترش بومگردی‌ها و اقامتگاه‌های روستایی این مخاطبان را جذب کند.» او با برشمردن مزیت‌های اقلیمی مانند چهارفصل بودن و داشتن اماکن تاریخی متعدد، ایران را جزو مستعدترین مناطق برای جذب گردشگر در منطقه می‌داند که تنها با برنامه‌ریزی و تسهیل و کمک به مردم برای فراهم کردن زیرساخت می‌تواند در سال‌های پیش رو اتفاق بزرگی را رقم بزند که برای اقتصاد ایران کمک کننده باشد.

نوید یوسفیان مدیرعامل یک هاستل و مجموعه فرهنگی در تهران، صدور ویزا برای گردشگران خارجی را موقعیت خوبی برای آنها می‌داند و از مبلغ پایین سفر به ایران و لذت بردن گردشگران خارجی می‌گوید. ذهن یوسفیان که پنج سال پیش به ایران برگشت تا با ایده‌های جدید اقتصادی و اجتماعی در حوزه گردشگری مشغول شود حالا درگیر این سؤال است که در موقعیت حاضر آیا می‌شود به اقتصاد گردشگری دل بست؟ او می‌گوید: «ما و بسیاری از همکاران‌مان که باهم در ارتباط بودیم، می‌دانستیم حوزه سختی است اما سعی کردیم فرم جدیدی بسازیم، ایده داشته باشیم و سعی کنیم روابط بین گردشگر و جوامع محلی را با فهم مشترک تا حدودی عادلانه و انسانی تنظیم کنیم.»

وی به خطراتی نیز در این زمینه اشاره می‌کند که از جنس مسائلی مانند استثمار نیروی انسانی در جوامع محلی است. وضعیتی که می‌تواند از برقراری روابط نابرابر اقتصادی بین گردشگر خارجی و جامعه میزبان رخ دهد یا حتی به مصرف بی‌رویه منابع طبیعی منجر شود. اما چیزی که به اعتقاد او در آینده با آن مواجه خواهیم شد از دست رفتن توان ادامه بنگاه‌های خیلی کوچک و مستقلی است که توسط جوانان با انگیزه و مستقل اداره شده است. او با اشاره به بسته شدن بسیاری از این بنگاه‌های کوچک اقتصادی و فرهنگی از جایگزینی شرکت‌های بزرگ دولتی و نیمه دولتی در آینده می‌گوید: «گروه‌های اقتصادی بسیار زیادی از صحنه خارج شدند و چیزی که به احتمال زیاد جای آنان را خواهد گرفت بنگاه‌های بزرگ‌تر دولتی و نیمه دولتی خواهد بود. گروه‌هایی که از سال‌ها پیش درصدد این موقعیت و فرصت بودند و این چیزی نیست که ما از آینده تلاش‌های‌مان در ذهن پرورده بودیم.»