استفاده از کودکان برای تبلیغات تجاری

به‌گزارش ایسنا، با نگاهی گذرا به تبلیغات تلویزیون، فضای مجازی، بیلبردهای شهری و... شاهد حضور پررنگ کودکان و حتی نوزدان زیبا و شیرین زبان خواهید بود؛ کودکانی که با دلبری‌های خود کاری می‌کنند همه جذب تبلیغات شوند و آن را با حوصله تماشا کنند.

همین امر نیز سبب شده شرکت های تبلیغات برای سود بیشتر روز به روز بیشتر از کودکان استفاده کنند تاجایی که این استفاده تبدیل به سواستفاده شده و این کودکان تبدیل به کودکان کار شدند و قوانینی هم که برای حفاظت از روح و تربیت آنان وضع شده نادیده گرفته ‌شود.

امیررضادانا، وکیل دادگستری، عنوان کرد: تبلیغ در لغت از ریشه بَلَغَ به معنای رساندن و در اصطلاح به معنای دادن اطلاعات و آگاهی رساندن است و در واقع تبلیغات ریشه در ابلاغ یک پیام دارد.

وی ادامه داد: در دنیای امروز، تبلیغات در تمامی زمینه‌ها نقش اساسی و موثری دارد؛ در دنیای سیاست، فعالیت‌های تجاری، دنیای هنر و حتی در دنیای علم که باید به دور از هر گونه تبلیغات به معنای عام و رایج آن باشد، تبلیغات اهمیت به سزایی دارد؛ تا آنجا که سبب شده «تبلیغات و فنون و روش‌های آن» به عنوان یکی از فنون و رشته‌های علمی مطرح شود.

کارشناس حقوقی افزود: در این رشته علمی سعی وافر بر این است تا از دانش بشری با استفاده از تکنیک‌ها و روش های جدید، پیام و اطلاعات به شیوه دلخواه مبلِّغِ در ذهن و روان مخاطب اثرگذار باشد.

وی بابیان اینکه تبلیغات معمولا به دو معنا به کار برده می‌شود، اظهار کرد: تبلیغات به معنای منفی آن معمولا با دروغ و فریب مردم و سودآوری ناعادلانه برای طرف مقابل همراه است؛ مانند هر آنچه که در قالب تبلیغات در حوزه‌های تجارت و سیاست انجام می‌شود.

وی افزود: تبلیغات به معنای مثبت آن باید به دور از هر گونه دروغ و فریب به منظور دادن اطلاعات، آگاهی سازی و آموزش مردم صورت گیرد که البته چنین امری کمتر اتفاق می افتد.

وی اظهار کرد: بنگاه‌ها و آژانس‌های تبلیغاتی برای انجام کار تبلیغی خود شبکه وسیعی از رسانه‌های جمعی را در اختیار دارند که مهم‌ترین آن‌ها رسانه‌های نوشتاری مانند روزنامه‌ها، آگهی‌های تبلیغاتی، مجله‌ها، تصاویر و… و رسانه‌های دیداری_شنیداری مانند رادیو، تلویزیون، ماهواره‌‎‌ها، فضای مجازی و… است که هر یک با توجه به ویژگی‌های خود نظر بخش وسیعی از گروه‌های مختلف مردم را به خود جلب می‌کنند و آنان را زیر نفوذ تبلیغ خود قرار می‌دهند.

وکیل دادگستری گفت: تبلیغات چه گفتاری و چه نوشتاری، برای تاثیر گذاری، بیشتر از قدرت تقلید و تلقین مردم کمک می‌گیرند و کمتر نیروی اندیشه و منطق را هدف قرار می‌دهند؛ به ویژه تبلیغات نوع اول که از همین راه می‌توانند سیاه را سفید وشب را روز جلوه دهند؛ البته تبلیغات به معنای درست آن با دادن اطلاعات مناسب سعی می‌کنند آگاهی و اطلاعات مردم را افزایش دهند.

وی با اشاره به اینکه تبلیغات را با توجه به محتوای آن‎ها می‌توان به دو گروه اصلی تقسیم بندی کرد، تصریح کرد: تبلیغات تجاری که بیشتر مربوط به کالاها وتولیدات مادی و تبلیغات فرهنگی_اجتماعی معمولا در زمینه ارزش‌های فرهنگی_اجتماعی و باورهای مردم است.

کودکان وسیله برای سودجویی

وی اظهار کرد: استفاده از کودکان برای تبلیغ، چندی است که در کشور ما رایج شده و در بسیاری از تبلیغات از کودکان نه به عنوان هدف و مخاطب اصلی تبلیغات بلکه به عنوان وسیله‌ای برای تبلیغات و جذب مخاطب بیشتر به هر روش ممکن استفاده می‌شود و این در حالی است که کودکان نباید هدف مستقیم تبلیغات قرار گیرند و آرامش کودک نباید به هم بریزد همچنین نباید باعث بدآموزی در کودکان شود؛ زیرا چنین موضوعی قطعاً تأثیر روانی منفی در آن‌ها بر جای می‌گذارد.

وی افزود: از زمانی که استفاده از زنان در تبلیغات ممنوع شد، کودکان جای آن‌ها را گرفتند و این جایگزینی چنان به سرعت انجام شد که زیان‌های آن نادیده گرفته شد؛ درحالی که استفاده از کودکان در این گونه تبلیغات، در واقع نوعی سوء‌استفاده از آنان است که بر اساس تمام موازین اخلاقی، انسانی و قانونی از جمله کنوانسیون جهانی ملل متحد در حمایت از حقوق کودکان مصوب ۲۰ نوامبر ۱۹۸۹ میلادی مجمع عمومی سازمان ملل متحد که از دوم سپتامبر ۱۹۹۰ میلادی لازم لاجرا شد ممنوع اعلام شده است.

وی ادامه داد: دولت جمهوری‌اسلامی‌ایران در اسفند ۱۳۷۲ با «قانون اجازه الحاق دولت ‌جمهوری‌اسلامی‌ایران به کنوانسیون حقوق کودک» و با تصویب مجلس شورای اسلامی و تأیید شورای نگهبان رسماً این کنوانسیون را پذیرفت؛ مشروط بر آن که مفاد آن در هر مورد و هر زمان در تعارض با قوانین داخلی و موازین اسلامی باشد یا قرار گیرد از طرف دولت جمهوری‌اسلامی ایران لازم‌الاجرا نباشد؛ در نتیجه مستنداً به ماده ۹ قانون مدنی در حکم قوانین داخلی بوده و مفاد آن لازم الاتباع است.

وی بیان کرد: از سال ۷۲ تا ۸۸ وزارت امور خارجه به نمایندگی از دولت امور مربوط به اجرای مفاد کنوانسیون و وظیفه نظارت و تنظیم و ارسال گزارش ادواری آن را بر عهده داشت و از دی‌ماه ۱۳۸۸ با مصوبه دولت، مسئولیت این کنوانسیون به وزارت دادگستری واگذار شد.

وی با بیان اینکه با توجه به مقررات قانونی، سوءِاستفاده از کودکان به هر شکل ممکن، ممنوع است، تصریح کرد: سوء استفاده از کودک یعنی استفاده ابزاری از کودک در کاری که به کودک آسیب برساند و برای استفاده کننده آن سودآور و توام با منفعت باشد؛ این همان روندی است که در تبلیغات عادی انجام می‌شود و از آن‌جا که کودکان جذابیت بیشتری برای تبلیغات تجاری دارند از آنان به عنوان کالا استفاده می‌شود تا کالاهای دیگر تبلیغ شود.

وی ادامه داد: نگاهی کوتاه به تبلیغات تجاری که امروزه در فضاهای مختلف پخش می‌شود، میزان استفاده از کودکان را بدون اینکه آنان هدف و مخاطب اصلی آن باشند، نشان می دهد؛ در تبلیغ انواع کفش، شامپو، مایع ظرف شویی، نوشابه، ماکارونی، سس، تنقلات و… از کودکان استفاده می‌کنند در حالی که کالا خاص کودکان نیستند و استفاده عام دارند؛ همان گونه که قبلا برای تبلیغ بسیاری از کالاها که خاص زنان نبودند، از زنان استفاده می‌شد.

وی با اشاره به اینکه در زمینه تبلیغات فرهنگی و غیر تجاری نیز عمدتاً از کودکان استفاده شده است، بیان کرد: صرف‌جویی در مصرف بی رویه آب که کم کم در حال تبدیل شدن به یک بحران ملی است، مصرف شدید برق و سایر موضوعات اما نه به گونه‌ای که برای کودکان مفید باشد یا خاص آن‌ها باشد در واقع کارهایی که بزرگترها نباید انجام دهند از زبان کودکان بازگو می‌شود.

وی در رابطه با قوانین حضور کودکان در تبلیغات گفت: با توجه به قوانین از جمله ‌قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مصوب۱۳۸۱، قانون مطبوعات، آیین‌‏نامه تاسیس کانون‌‏های تبلیغاتی، مصوبات کمیته‏ مرکزی‏ سازمان‏های‏ تبلیغاتی‏ کشور و مجموعه ضوابط تولید آگهی‌‏های رادیویی و تلویزیونی مشخص می‌‏شود موارد بسیار زیادی وجود دارد که استفاده از کودکان در تبلیغات بازرگانی و همچنین مخاطب قرار دادن آن‌ها ممنوع است.

وی بابیان اینکه طبق ماده یک قانون حمایت از کودکان و نوجوانان منظور از کودک و نوجوان کلیه اشخاصی است که به سن هجده سال تمام هجری شمسی نرسیده‌اند، ادامه داد: آگهی‌‏های‏ تبلیغاتی که کودکان در آن حضور دارند باید با موازین‏ شرعی‏ و قانونی‏ کشور منطبق‏ باشد همچنین تبلیغ‏ کالاهای‏ بازرگانی‏ و خدمات‏ تجارتی‏ در مهدهای کودک، دبستان‏‌ها و دبیرستان‏‌ها ممنوع‏ است.

وی افزود: در تبلیغات‏ استفاده‏ از کودکان‏ برای‏ معرفی‏ کالا و خدماتی‏ که‏ انتظار مصرف‏ کالا یا بهره‌‏مندی‏ از خدمت‏ یا خرید آن‏ توسط‏ ایشان‏ نمی‌‏رود، ممنوع‏ است و آگهی نباید موجب بدآموزی در کودکان شود و از زودباوری، حس عاطفی و کم‏‌تجربگی آنان در تشخیص واقعیت‌‏ها سوء‏استفاده شود.

دانا اظهار کرد: در آگهی نباید از کودکان با صراحت درخواست شود محصولی را خریداری کنند یا از والدین خود و دیگران چنین درخواستی کنند و نباید خرید موضوع آگهی برای کودکان یا ترغیب دیگران به این امر به‏‌عنوان انجام یک وظیفه مطرح شود.

وی عنوان کرد: در آگهی‌‏های تلویزیونی نباید کودکان به تنهایی هنگام خرید یا مذاکره با فروشنده برای خرید یا مبادله پول با فروشنده نشان داده شوند و آگهی‏‌ها نباید به کودکان القا کند چنانچه کالای موضوع آگهی را نداشته باشند یا خریداری نکنند، از دیگر کودکان پایین‌‏تر هستند یا حتی مورد تمسخر و استهزا واقع می‌‏شوند.

تبلیغات بازرگانی، مشکل برنامه‌های کودک

دانا با اشاره به اینکه در آگهی‏‌ها نباید از کودکان برای خرید از طریق پست یا تلفن دعوت شود، گفت: هنگام پخش برنامه‏‌های ویژه کودکان، پخش آگهی‌‏های مربوط به مواد‏غذایی، کبریت، محصولاتی با خواص دارویی و حاوی ویتامین، غذاهای کمکی کودکان، وسایل و اسباب لاغری و شیوه‏‌های درمانی و تیزر فیلم‌‏ها با صحنه‌‏های وحشتناک، خطرناک و خطرآفرین ممنوع است.

چه کسی مسئول دادخواهی حق کودکان است؟

وی بیان کرد: با توجه به ‌ماده ۵ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان، کودک‌آزاری از جرائم عمومی بوده و احتیاج به شکایت شاکی خصوصی‌ندارد؛ پس در جایی که دادستان از موضوع سوءِاستفاده از کودکان و نوجوانان مطلع بشود می‌تواند به عنوان مدعی العموم ورود و نسبت به تعقیب متهمین اقدام کند.

کارشناس حقوقی ادامه داد: از بُعد تشریفات شکلی نیز مطابق مفاد ماده ۶۶ قانون آیین‌دادرسی‌کیفری سازمان‌های مردم نهاد که اساسنامه آن‌ها در حمایت از اطفال و نوجوانان است، می‌توانند نسبت به جرائم ارتکابی در زمینه‌های فوق اعلام جرم کنند و در تمام مراحل دادرسی شرکت کنند.

خیلی وقت‌ها زندگی و آینده کودکان تحت تاثیر این فعالیت‌ها قرار می‌گیرد و آنان را از مسیر اصلی رشد و تربیت دور می‌کند و آن‌ها تبدیل به بزرگسالان کوچک می‌کند.