قدم اول اقتصاد

بر اساس سیستم رتبه‌بندی اعتباری بین‌المللی که در اقتصاد جهانی حکم دماسنج سرمایه‌گذاری و تأمین مالی برای نقدینگی و ثروت جهانی است، در حوزه اقتصاد، سرمایه‌گذاری موتور محرک و پیشران توسعه است، کشورهایی که بهترین رتبه اعتباری بین‌المللی را دارند(AAA) کم ریسک‌ترین کشورها برای سرمایه‌گذاری و دریافت منابع ارزان جهانی هستند. سؤال اینجاست که ایران به‌عنوان کشوری در حال رشد و توسعه چرا رتبه اعتباری پایینی در جهان دارد؟کشورهای معدودی بالاترین رتبه اعتباری بین‌المللی را دارند اما بسیاری از کشورها هم رتبه اعتباری متناسبی دارند. ریسک‌های اقتصادی سیاسی و منطقه ای عامل تعیین کننده بر کاهش رتبه اعتباری کشورها است. اقتصاد ایران را وقتی بهتر درک می‌کنیم که از دید یک سرمایه‌گذار بین‌المللی به آن نگاه کنیم. رتبه اعتباری ایران در حال حاضر جایگاه نامناسبی دارد. این رتبه یعنی بیشترین ریسکی که اقتصاد یک کشور تحمل می‌کند. اگر می‌خواهیم سرمایه بیشتری جذب کنیم باید ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش دهیم.

بررسی اقدامات در کشورهایی که ۳۰ سال رشد اقتصاد مداوم بالای ۸ درصد را تجربه کرده‌اند، مانند چین، مالزی، اندونزی، سنگاپور، امارات، برزیل و... نشان می‌دهد عامل اول برای توسعه در تمام این کشورها استفاده حداکثری از پتانسیل اقتصاد جهان است. این کشورها توانسته‌اند پتانسیل درونی را با پتانسیل اقتصاد جهان ترکیب کنند و به بازارهای بزرگتری دسترسی داشته‌اند.
ما به‌خاطر سال‌ها تحریم این امتیازات را از دست داده‌ایم. مثال ساده اینکه حتی حواله‌های بین بانکی را باید صرافی‌ها انجام دهند. عامل دوم در رشد اقتصادی مداوم کشورها حرکت رویکرد اقتصادی به سمت مکانیزم بازار بوده است. آیا ما در اقتصاد به‌سمت اقتصاد بازار در حرکت هستیم؟ خیر. چون دخالت دولت در اقتصاد ایران بالا است.

عامل سوم در رشد مداوم اقتصادی دولت‌ها، عامل پتانسیل ایجاد پس‌انداز و سرمایه‌گذاری در کشور است. اگر نمودار قدرت خرید پول در اقتصاد ایران را نگاه کنیم و نمودار تورم و نمودار نزول ارزش ریال را در کنار آن قرار دهیم، می‌بینیم در ایران از سال ۱۳۹۰ به این سو، روند تشکیل سرمایه ثابت منفی شده است. چرا؟چون پولی برای سرمایه‌گذاری نیست و پس‌انداز شکل نمی‌گیرد. عامل چهارم در رشد مداوم اقتصادی، عامل بنیادین آموزش و بهداشت است.

باید بدانیم با تحریم‌ها الزاماً اقتصاد ایران پتانسیل رشد ندارد. باید فشار تحریم از فعالان کسب و کار برداشته شود. تحریم و اقتصاد دولتی روز به روز اقتصاد ایران را کوچک کرده است. شرایطی که در آن نقدینگی رشد کرده و تورم قدرت پول ملی را کاهش داده و باعث شده است که اقتصاد ایران شرایط سختی داشته باشد. دستیابی به رشد اقتصادی مداوم با بحران تحریم امکانپذیر نیست.
تحریم‌ها در ۴۰ سال گذشته روند ورود سرمایه به اقتصاد ایران را کند کرد، تحریم روند ارتباط ایران با شرکت‌های بین‌المللی را کند کرد، کاهش ارتباطات باعث شده سطح دانش مدیریت ما توسعه پیدا نکند و تحریم باعث شده کشور ما رشد اقتصادی مداوم نداشته باشد. از سوی دیگر اقتصاد دولتی با قیمت‌گذاری دستوری بازارها را سرکوب کرده و شعاع دید حرکت سرمایه‌گذاران را کم کرده است. به‌همین دلیل در سال‌های اخیر خروج سرمایه به‌جای جذب سرمایه داشته‌ایم. این شرایط و بحران‌ها ریسک در اقتصاد ایران را افزایش داده است. اقتصاد ایران از سال ۱۳۷۶ تا اواسط دهه ۸۰ رتبه اعتباری با ریسک کم داشت که بهترین رتبه اعتباری ایران بعد از انقلاب بود. بعد از برجام هم شاهد بهبود رتبه اعتباری ایران بودیم. پس کاهش ریسک در اقتصاد ایران هم امکانپذیر است. اگر تحریم‌ها رفع شود کاهش ریسک و کاهش بحران‌ها، رتبه اقتصادی ایران را افزایش می‌دهد و رشد اقتصادی مداوم را خواهیم داشت.

*دبیرکل انجمن اقتصاددانان

منبع: ایران