راهکار جلب مشارکت

در جامعه‌ای که مردم به آینده نمی‌اندیشند و همه روز درگیر امور کوتاه مدت هستند، سیاست وجود نخواهد داشت، لذا نخبگان و کاربران اصلی سیاست باید کاری کنند که مردم ولو به مقدار اندکی درگیر سیاست شده و دوردست‌ها را ببینند. اما اگر عرصه سیاسی در شکاف با مردم باشد، این امر محقق نخواهد شد. سیاست ورزی در جهان معاصر و جوامع دموکراتیکی که ملقب به جمهوریت هستند، امری دسته جمعی است و نه صرفاً محصور و مقبول نخبگان.

در یک گروه کوچک روستایی، اگر روحیه کدخدامنشی نبوده و اعضای طایفه بخواهند با یکدیگر همدلی کنند، با ورود به عمق ذهن و روح هم و خلق اعتماد در تصمیمات و اجرائیات با هم مشارکت می‌کنند؛ آن گاه دهقانان در «بنه ها» یعنی گروه‌های مردمی برداشت محصول با هم مشارکت می‌کنند. بدین گونه سیاست اقتصاد را هم تأمین می‌کند. اما اگر سیاست به رابطه آقا و بندگی انجامیده و ضمیر مردم دچار شکاف باشد گروه کاری شکل نمی‌گیرد. در اینگونه همه مستأجرند و بواسطه فاصله‌گیری سیاسی فقط ارباب تصمیم گیر بوده و فقط رابطه زور و زر است که برقرار شده و نهایتاً به تسلیم بشر به طبیعت می‌انجامد.

در یک سیستم پیچیده اجتماعی که شامل شهرها و کلانشهرها است، سیاست تولید امر جمعی است اعم از مشارکت در اتخاذ راهکارهای جمعی در تغییر سرنوشت و پس از آن مشارکت در خلق ثروت است. در تاریخ جوامع متمدن مانند جنبشی که حضرت یوسف در همدلی با مردم فرودست مصر راه انداخت، می بینیم که این مشارکت در تغییر سرنوشت، به غلبه بر طبیعت و تأمین معیشت مردم انجامید. در شهرهای امروزی ما هم چنین است؛ شورا راهی برای انگیختن مشارکت اقتصادی مردم است و انتخاب اعضای پارلمان شهری مقدمه و زیربنای این کار.

آنچه باید گفت، نقش راهبرانه و پیامبرانه در رتق و فتق مسائل مشترک است که کاربران سیاست جمعی لاجرم می بایست درهم آمیختن با مردم بینگیزند. نکته طلایی در اینجا است که این تشبّه نه ظاهری، بلکه باید در دنیای امروزی از درهم آمیختن فکری و عاطفی و مخصوصاً در خلق اعتماد در میان مردم حاصل شود. نه سیاستمدار، معلم اخلاق است و نه سیاست دنیای درون مدرسه با چارچوبی سختگیرانه، در این میان، تنها راهی که در تدبیر امور جامعه میسر است، قرار گرفتن در افق خواسته‌های مردم است. اگر هر سیاستمداری قصد معلمی و تقسیم‌بندی زشت و زیبا و خلق شکاف در میان مردم را داشته باشد به جای انگیزش مردم و خلق مشارکت، به سدی در برابر مشارکت جمعی تبدیل خواهد شد.

*جامعه شناس

منبع: ایران