میراثی که فراموش نخواهد شد‌

به‌گزارش ایران، در میان رشته‌های مختلف صنایع دستی، هنر سازسازی رنگ دیگری دارد، هنری که اگرچه مهجور است، ولی محصول شیرینی دارد و آن شنیدن نغمه‌ها و نواهایی است که از دستان نوازندگان به گوش می‌رسد. سازسازی سابقه‌ای کهن در ایران دارد و از همان ادوار گذشته در کنار دیگر نیازهای مردم جامعه مورد استفاده بود، مانند هنر استادانی چون فرج‌الله، یحیی و ابراهیم قنبری مهر که هر یک به نوعی نقش مهمی در تحول این هنر و حرفه داشته‌اند آنچنان که در این یکی- دو دهه اخیر ساز‌سازی مورد توجه جوان تر‌ها هم قرار گرفته و به‌صورت گسترده آموزش داده می‌شود.

سازهایی با شناسنامه ایرانی
محمود فرهمند یکی از همین سازندگان ساز است و حرفه اصلی‌اش ساخت تار. فرهمند از بنیانگذاران مرکز سازسازی چاووش است. او چند سال است به هنر ساخت ساز مشغول بوده و حتی در این یک‌سال و اندی که کرونا مهر سکوت بر فعالیت هنرمندان زده همچنان مشغول ساخت ساز است و مشتریان پروپا قرص خود را حفظ کرده است. سازهایی با شناسنامه ایرانی که هر کدام در گوشه‌ای از دنیا در دستان نوازندگان مختلف روزگار می‌گذرانند.

فرهمند می‌گوید: «هریک از سازسازان مشتریان خود را دارند و خوشبختانه تغییر و تحولات مختلف و بیماری‌هایی چون کرونا تأثیری بر حرفه ما نگذاشته، بخصوص استادان و افرادی که تجربه و شناخت بیشتری به این حرفه دارند و سازهایشان به نوعی برند محسوب می‌شود و الحمدلله این مدت زمان خسارت مالی چندانی به حرفه ما وارد نشد تا مانند دیگر مشاغل ضرر و زیان یا تعطیلی‌های پی‌در‌پی را تجربه کنیم چرا که حرفه و کار ما به‌صورت فردی و در کارگاه‌های خصوصی است. البته یک تعداد از همکاران که تجربه کمتری دارند، مشکلاتی داشتند و نیاز است کانون سازسازان خانه موسیقی نظارت و حمایت‌های لازم را داشته باشد.»

تعداد سازها بیشتر نوازنده‌ها
این هنرمند درباره آینده ساز‌سازی بیان داشت: «هنر پایانی ندارد و نسل به نسل منتقل می‌شود. زنده‌یاد استاد شهنازی در گفت‌و‌گویی رادیویی با استاد ابتهاج اشاره داشت اگر قبول کردید کوهی جابه‌جا خواهد شد هنر و موسیقی هم متوقف می‌شود. بنابراین هنر و موسیقی هیچگاه از بین نخواهد رفت و تا زمانی که نوازندگی وجود دارد، سازسازی هم خواهد بود و تا زمانی که سازندگی است نوازندگی هم وجود دارد. من از روی عشق و علاقه به این هنر گرایش پیدا کردم. به یاد دارم سال ۶۳ بود که اولین آموزشگاه سازسازی با همکاری استاد محمدرضا لطفی در کانون چاووش راه‌اندازی شد و به مدت سه سال سرپرستی کانون را برعهده داشتم و شاگردانی که امروز به سازسازی مشغول هستند ثمره فعالیت‌های آقای لطفی و من بوده‌اند. البته شاید در گذشته این نگاه و نگرانی را داشتیم که هنر سازسازی یا ساخت تار ادامه نخواهد یافت اما خوشبختانه در حال‌حاضر می‌بینم این هنر و حرفه جایگاه خوبی پیدا کرده و جوانان در شهرهای مختلف ایران مشغول به ساخت ساز هستند و با اطمینان بگویم امروزه در مقابل هر نوازنده، سه سازنده وجود دارد و تعداد سازنده‌ها از نوازنده‌ها بیشتر شده چرا که موسیقی مخاطب بسیاری پیدا کرده و ساز و موسیقی به خانه‌های مردم راه یافته است. یک زمان خانواده‌ها مخالف موسیقی بودند اما امروز می‌بینیم در خانواده‌های ایرانی موسیقی جای و جایگاه خود را پیدا کرده و ساز‌سازی هم مخاطبان و جایگاه خود را دارد و کمانچه و تار، سنتور و.... از بین نخواهد رفت، مانند ردیف‌های موسیقی که همچنان حفظ شده و جوانان به آموزش آن مشغول هستند.»

امضای فردی هر هنرمند
او درباره کارگاه‌های آموزشی گفت: «ساز‌سازی اغلب به‌صورت خصوصی آموزش داده می‌شود، البته آن زمان که در هیأت مدیره کانون سازسازان خانه موسیقی بودم پیشنهاد کردم برای کسانی که از شهرستان به تهران می‌آیند فضایی تعریف شود تا آموزش‌های لازم را ببینند اما متأسفانه مورد تأیید قرار نگرفت. با این تفاسیر به نسل جوان سازنده ساز امیدوار هستم و می‌دانم با پی بردن به رمز و راز این هنر زیبا، سازسازی همچنان نسل به نسل انتقال خواهد یافت. لازم به ذکر است در آموختن این هنر مهمترین چیز عشق و علاقه است و نکته دیگر قابلیت و استعداد چرا که در این هنر ظریف کارهایی وجود دارد که باید علاقه، دقت نظر و صبوری بسیاری داشت. همان‌طور که در نوازندگی هم می‌بینیم مانند هنر استادانی چون حسین علیزاده، محمدرضا لطفی و داریوش طلایی.»
محمود فرهمند در ادمه به روش ساخت‌ساز اشاره کرد: «آنچه که ما امروز به شاگردان خود آموزش می‌دهیم روش سازسازی استاد یحیی است. البته هر فردی امضای کار خود را دارد که در شناسنامه ساز ثبت شده، به عنوان مثال تغییر در زیباسازی و رنگ‌آمیزی ساز اما پایه آموزش بر مبنای هنر سازسازی یحیی است.»
به گفته این استاد ساز ساز، این هنر در خارج از ایران هم مطالباتی دارد و ساز ایران را می‌شناسند و براساس این شناخت سفارش و خریداری می‌شود البته خریدار در ایران بیشتر است.