بحران «دختران کار» در شهر

علی‌اکبر اسماعیل‌پور همزمان با روز جهانی مبارزه با کار کودکان درباره تاثیر وضع اقتصادی فعلی بر افزایش تعداد کودکان کار اظهار کرد: «تاکنون پیمایشی درباره اینکه وضع اقتصادی و افزایش گرانی‌ها تا چه میزان بر جمعیت کودکان کار تاثیر گذاشته است، صورت نگرفته است. نهادهای دولتی نیز از ارائه آمار و بررسی پژوهش به‌روز خودداری می‌کنند و همیشه برای ارائه آمار فرار رو به جلو دارند اما آنچه مسلم است شواهد نشان می‌دهد تورم، بیکاری، وضع نامطلوب اقتصادی و گرانی سرسام‌آور از مواردی است که نشان می‌دهد وضع اقتصادی جامعه و وضع کودکان خانواده فرودست خوب نیست. بنابراین وقتی اقتصاد خانواده کودکان فرودست خراب باشد، اولین کاری که خانواده انجام می‌دهد این است که از مایحتاج و تحصیل کودکان خود دریغ می‌کند و وضع کودکان بغرنج‌تر می‌شود.»

مدیرعامل موسسه توانمندسازی ندای ماندگار دروازه غار با تاکید بر اینکه آمار رسمی درباره تاثیر اقتصاد بر افزایش کودکان کار وجود ندارد، گفت: «بخشی از خانواده‌هایی که از تحصیل کودک خود دریغ می‌کنند، نیازمند هستند و وقتی این کودکان به مدرسه نروند، از سوی والدین مجبور می‌شوند برای تامین معاش، به کار مشغول شوند. در سه سال گذشته شواهد نشان می‌دهد با وضع بد اقتصادی، وضع کودکان کار در خانواده‌های کم‌درآمد نیز بدتر شده است.»

ملیت کودکان کار ملاک نیست

این فعال حوزه کودکان کار و خیابان با اشاره به گزارش‌های مسئولان سازمان بهزیستی مبنی بر اینکه ۸۰ درصد از کودکان کار و خیابان از کودکان اتباع هستند، گفت: «برای ما به عنوان فعالان نهادهای مدنی، استدلال سازمان بهزیستی ملاک نیست زیرا معتقدیم همه کودکانی که در ایران زندگی می‌کنند باید مشمول پیمان‌نامه جهانی حقوق کودکان باشند. باید به رشد همه جانبه آموزش تحصیل، بهداشت کودکان توجه شود. به عنوان نهادهای مدنی معتقد هستیم که ملیت اصلا ملاک نیست. سال ۷۳ پیمان‌نامه جهانی حقوق کودکان را پذیرفتیم. طبق این پیمان‌نامه هر کودک مهاجر در هر کشوری باید برابر با کودکان ساکن آن کشور خدمات دریافت کند اما اینکه مسئولان، کودکان کار را به اتباع و غیراتباع تفکیک می‌کنند، در واقع می‌خواهند صورت مساله را پاک کنند. یکبار می‌گویند اتباع هستند، یکبار کودکان کار را در فیلم نمایش می‌دهند و می‌گویند باند هستند اما همه این موارد برای پاک کردن صورت مساله است.»

وی تاکید کرد: «اعتقادی به ملیت کودکان نداریم و آنها را بر اساس ملیت تقسیم نمی‌کنیم و اعتقاد داریم دولت‌ها وظیفه دارند بدون در نظر گرفتن ملیت، به کودکان خدمات بدهند.»

کودکان کار باند نیستند

۹۵ درصد کودکان کار دارای خانواده هستند

اسماعیل‌پور درباره مدیریت کودکان کار و خیابان توسط باندهای مافیا گفت: «به هیچ وجه به باند کودکان کار اعتقاد نداریم. مدت‌هاست نهادهای مدنی درباره کار باندی کودکان، مطالعات میدانی در مناطق حاشیه‌ای انجام داده‌اند و طبق مطالعات آنها کودکان کار باند نیستند. درصد بسیاری از این کودکان خانواده و سرپناه دارند و پژوهش‌ها نشان می‌دهد بالای ۹۵ درصد کودکانی که در خیابان‌ها حضور دارند، دارای خانواده هستند یعنی شب‌ها کنار خانواده خود هستند. در اینصورت چطور می‌توانند باند باشند.»

بهره‌کشی از کودکان کار در گودهای تفکیک زباله

وی خاطرنشان کرد:‌ «برخی از کودکان کار توسط روابطی از افغانستان به ایران آورده شدند و در گودهای زباله از این کودکان بهره‌کشی می‌شود و هیچ کسی برای ساماندهی و رسیدگی به گودهای غیررسمی تفکیک زباله اقدامی نکرده است. این کودکان به صورت گروهی در یک فضا نگهداری می‌شوند و محل خواب آنها کنار بزرگترها قرار دارد. انواع آسیب‌ها متوجه آنها است که نیاز به رسیدگی فوری دارد.»

این فعال مدنی تصریح کرد: «نباید به کودکانی که در خیابان کار می‌کنند برچسب باندی بودن زده شود یا اینکه بگوییم خوشبختانه ایرانی نیستند. اینها کودک هستند و باید از حقوق آنها دفاع شود.»

اقسام پنهان اشتغال کودکان کار هیچ‌گاه به رسمیت شناخته نشد

اسماعیل‌پور درباره رنجی که کودکان کار و خیابان متحمل می‌شوند نیز گفت: «طبیعتا کودکانی که در خیابان هستند، مورد آزار قرار می‌گیرند. مطالعات زیادی درباره نوع آزاری که کودکان می‌بینند و ستمی که به آنها روا داشته می‌شود، انجام شده است. اتفاقات ناخوشایندی برای آنها در خیابان می‌افتد و حتی بی‌اعتنایی بزرگترها به کودکان بزرگترین رنج برای این کودکان است منتهی همواره در طی این سال‌ها به اقسام آشکار اشتغال این کودکان پرداخته شده است و اقسام پنهان اشتغال کودکان کار در کارگاه‌های مخوف زیرزمینی هیچ‌گاه به رسمیت شناخته نشد.»

کسی به کار پنهان کودکان توجه نمی‌کند

وی با بیان اینکه آزار کودکان کار در کارگاه‌های زیرزمینی به مراتب از آزار کودکانی که در خیابان مشغول به فعالیت هستند بدتر است،‌ گفت:‌ «آزار در کارگاه‌های زیرزمینی به مراتب بدتر است. نه در رسانه‌ها به آن پرداخته می‌شود و نه کسی می‌رود نگاهی به این کارگاه‌ها بیاندازد که درون آن چه خبر است زیرا پرداختن به کودکان کار در خیابان، احساسات و افکار عمومی را جریحه‌دار می‌کند و بیشتر به کار آشکار کودکان پرداخته می‌شود اما کسی به کار پنهان کودکان توجه نمی‌کند.»

مدیرعامل موسسه توانمندسازی ندای ماندگار دروازه غار خاطرنشان کرد: «آمارهای غیررسمی می‌گوید دو و نیم میلیون کودک کار در بخش پنهان و آشکار وجود دارد اما در تمام این سال‌ها کودکان کار که در زیرزمین کار می‌کنند مورد فراموشی قرار گرفتند زیرا هیچ‌کسی مسئولیت آنها را قبول نمی‌کند. بهزیستی می‌گوید وزارت رفاه مسئول است. وزارت رفاه هم می‌گوید طبق قانون مجلس ششم کارگاه های زیرزمینی از شمول قانون کار خارج شده‌اند و مسئول بازرسی این کارگاه‌ها نیستند. نکته اینجاست که بسیاری از کودکان کار که در کارگاه‌ها مشغول فعالیت هستند در کارگاه‌های زیر ۱۰ نفر کار می‌کنند و مشمول قانون کار نمی‌شوند.»

کار کودکان در خیابان، دخترانه شده است

این فعال مدنی با بیان اینکه سن کودکان کار پایین آمده است، گفت:‌ «اکنون وجه غالب کار کودکان در خیابان به سمت دختران رفته و دخترانه شده است. کار کودکان در خیابان بیشتر دخترانه شده است اما کار زیرزمینی کودکان، پسرانه شده است. هنوز دلیل مشخصی برای آن مطرح نشده است که چه علتی می‌تواند داشته باشد. کودکان کار در خیابان راحت‌تر می‌توانند کار کنند و خطر کمتری متوجه آنها است. به همین دلیل خیلی از خانواده‌ها ترجیح می‌دهند دخترانشان در خیابان کار کنند و پسرها در کارگاه‌ها مشغول باشند.»

چشم‌اندازی برای بهبود وضع کودکان کار وجود ندارد

مدیرعامل موسسه توانمندسازی ندای ماندگار دروازه غار بیان کرد:‌ «نباید فراموش کرد که کودکی کودکان کار تباه می‌شود. در سن کودکی به نان‌آور خانواده تبدیل و به نوعی پیر می‌شوند و آسیب‌های زیادی متوجه این کودکان است. اقدامات صورت گرفته در این بخش باید به‌گونه‌ای باشد تا از آسیب‌هایی که متوجه این کودکان است کاسته شود اما چشم‌اندازی برای بهبود وضع کودکان کار وجود ندارد.»