رازهایی برای علاقه‌مندان سینمای مستند

وقتی از پژوهش در سینما صحبت می کنیم مشخصا از چه نوع پژوهشی صحبت می کنیم؟ چه نوع پژوهشی درسینما کارکرد دارد و چه نوع پژوهشی در سینما نمی‌تواند راهگشا باشد؟ اگر اساس سینمای مستند، پژوهش است چرا برخی از آثار این حوزه چندان که باید آورده‌ای در این بخش ندارند ؟ آیا واقعا آنگونه که در محافل و بحث‌های تئوریک مطرح است، پژوهش خوب می‌تواند به جذابیت، گیرایی و سندیت یک مستند کمک کند؟ چه کنیم که در آثار مستندی که می سازیم پژوهش های منسجم و علمی پررنگتری داشته باشند؟
پژوهش سینمایی (کشف سوالی درباره جهان، پرسشی درباره شکل، برای فیلم مستند) کتابی است که از سوی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی منتشر شده است. در این کتاب تحلیلی جامع که «محمد تهامی‌نژاد» آن را نوشته، جواب سوالهای فوق و سوالات دیگری که در حوزه پژوهش مطرح است، به روشنی داده شده است. تهامی نژاد از شناخته شده ترین نویسندگان و پژوهشگران آثار مکتوب در حوزه سینمای مستند است که تاکنون آثار ارزشمندی را منتشر کرده است. کتاب حاضر می‌کوشد ما را با یکی از بدیهی ترین وجوه سینمای مستند، یعنی پژوهش در سینمای مستند و ابعاد مختلف آن، منابع، الگوها، کارکردها، روشهای پژوهش و... آشنا کند.
نویسنده در بخشی از کتاب درباره تعریف پژوهش چنین آورده است: پژوهش در تعریف عام مطالعه برای شناخت حقایق، پیش‌بینی، تشخیص یک روند و و کسب اطلاعات تازه درباره پدیده (موضوع) است. موضوع عبارت از فرد، سازمان، شی یا موقعیتی است که برای تحلیل مورد مطالعه کیفی قرار می‌گیرد یا صحت وسقم آن مطالعه کمی تعیین می شود. مثل مساله ای که محتاج راه حل است یا متغیرهای تاثیر گذاری که ممکن است آینده را رقم بزنند. پژوهش به عنوان یک فرد گرا، دارای اجزا و مراحلی است که زمینه ساز خلاقیتی میان رشته ای فرض می‌شود که منطق مطالعه کنونی را شکل می‌دهد.
نویسنده در این کتاب جامع انواع و اقسام پژوهش و مبانی آن را به تفصیل شرح داده است. طرح های غیر پژوهشی، فیلم‌های پژوهش محور، مراحل پژوهش، انواع پژوهش، روش جمع‌آوری داده ها ، مصاحبه ، آرشیو فیلم، تکنیک های مواجهه با فیلم، تاریخ شفاهی، پژوهش سینمایی در عمل، پژوهش برای مستند مردم نگاری، جامعه شناسی تصویری، پژوهش برای بازنمایی شخصیت، پژوهش برای شناخت، ثبت و بازسازی واقعه برخی از محورها و سر فصل هایی است که نویسنده به آنها پرداخته است ودر آن با مثال های مختلف ویژگی هر کدام و کارکرد آن را شرح داده است.
در زمانه ای که کمبود فضای آموزشی و کمبود کتاب‌های آموزشی به روز در جامعه سینمایی به یک پاشنه آشیل در این حوزه تبدیل شده است، کتاب‌هایی مانند پژوهش سینمایی... محمد تهامی نژاد می‌تواند بخشی از خلا آموزشی را دراین حوزه مرتفع کند. کتاب هایی مانند پژوهش سینمایی... به خاطر اندازه تاثیر گذاری‌شان در رشد دانش فنی و علمی سازندگان آثار مستند و زمینه سازی مباحثه کارشناسان و اصحاب فن درباره مطالب این کتاب می‌تواند سر آغاز یک اتفاق خوب در حوزه سینمای مستند ما باشد.
کتاب «پژوهش سینمایی، کشف سوالی درباره جهان، پرسشی درباره شکل برای فیلم مستند» جدا از آنچه آمد برای علاقه‌مندان و پیگیران جدی سینما مطالب کاربردی فراوانی دارد که خواندن آن به عاشقان سینمای ناب توصیه می‌شود.